محسن سعیدیان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، در خصوص عوامل موثر در شکل گیری این اضطراب‌ها، اظهار کرد: اینکه چرا عده‌ای از افراد در هنگام امتحانات، اضطرابی بیشتر از حد معمول و بهینه را تجربه می‌کنند، بستگی به عوامل مختلفی مانند وجود یک اختلال اضطرابی زمینه‌ای، ویژگی‌های شخصیتی، عوامل خانوادگی، محیطی و موقعیتی و در نهایت عوامل فرهنگی دارد.
وی عنوان کرد: وجود یک اختلال اضطرابی، می‌تواند تمامی زندگی یک فرد و یا موقعیت‌های به خصوصی را درگیر اضطراب کند که امتحانات می‌تواند یکی از این موقعیت‌ها باشد و بیماری های اضطرابی همواره ریشه در مسائل و مشکلات دوران رشد روانی و به طبع آن وجود سیستم شناختی – فکری معیوب در فرد می‌شود که نیازمند مراجعه به روان شناس و درمان اساسی است.
سعیدیان خاطر نشان کرد: بعضی ویژگی‌های شخصیتی مانند اعتماد به نفس پائین، کمال گرایی و ... نیز می‌تواند زمینه‌ساز اضطراب امتحان شود که در این مورد هم تلاش برای برطرف کردن اضطراب امتحان باید معطوف به تغییر و تعدیل این ویژگی‌های شخصیتی گردد.
وی ادامه داد: افرادی که دچار کمال گرایی هستند همواره استانداردها و معیارهای سخت و بالایی برای خود تعریف می‌کنند که رسیدن به آن‌ها سخت و نیازمند تلاش بسیار بیشتری است. به طور مثال در مورد امتحانات آن‌ها فقط به نمره 20 فکر می‌کنند که این می‌تواند اضطراب زیادی از نرسیدن به آن حد نصاب‌ها ایجاد کند.
این روانشناسی بالینی بیان کرد: بعضی خانواده‌ها با تعیین معیارهای بسیار کمال گرایانه و فراتر از توانایی دانش آموزان و دانش جویان زمینه ساز ایجاد اضطراب در آن‌ها می‌شود که لازم است در این زمینه از طریق نهادهای مربوطه و رسانه‌های جمعی آموزش و آگاه سازی‌های مناسبی صورت گیرد چرا که در اکثر مواقع این معیارهای سخت گیرانه به طور مثال نمرات 19 و 20 یا معدل های بالاتر از یک حدی، هیچ ارتباطی با موفقیت‌های فرد در آینده و یا انتخاب یک شغل مناسب و دستیابی به یک جایگاه مشخص ندارد و وضع چنین شرایطی بیشتر به منظور ارضای بعضی نیازهای روانی خود والدین هستند.
سعیدیان اضافه کرد: بعضی عوامل فرهنگی و اجتماعی کلان همواره می‌تواند بر افزایش سطح اضطراب امتحانات تاثیر مستقیمی داشته باشد که از این قبیل می‌توان به ارزشیابی‌های کمی به جای کیفی در دانشگاه‌ها و رواج روحیه مدرک گرایی اشاره کرد. حالا بعد از آگاهی مختصر درباره علل شکل گیری اضطراب، اگر بخواهیم در مورد روش‌های کنترل اضطراب راهکارهایی معرفی کنیم، می‌توانیم نکاتی را در نظر داشته باشیم.
دانشجویان افکار منفی را پیش از امتحانات کنار بگذارند
وی گفت: دانشجویان با برنامه ریزی منظم و مدیریت زمان در ایام امتحانات و یا حتی قبل از آن می‌توانندمطمئن گردند که زمان کافی برای مطالعه دروس در اختیار دارند و این مسئله می تواند موجب کاهش اضطراب و سردرگمی شود، شناسایی افکار منفی مرتبط با شکل گیری اضطراب از قبیل بیش برآورد کردن سختی مطالب، کم برآورد کردن توانایی ذهنی یا حافظه‌ای خود، فاجعه سازی درباره فرجام عدم موفقیت در امتحان، انتخاب گزینشی خاطرات منفی گذشته درباره نتیجه امتحانات، نادیده گرفتن موفقیت‌های قبلی در موقعیت‌های مشابه و افکاری از این قبیل است.
این روانشناس بالینی اظهار کرد: چالش و رد کردن این افکار منفی با استناد بر شواهد و مدارک موجود که می‌تواند غلط بودن این افکار را نشان دهد. به طور مثال زمانی که این باور منفی وجود دارد که «هر چه قدر هم که بخوانم فایده‌ای ندارد چون آدم خنگی هستم» با مرور عملکرد مثبت تحصیلی در گذشته و یا عملکرد ذهنی خوب در حوزه‌های دیگر به خودمان نشان دهیم که آدم خنگی نیستم چراکه شواهد زیادی وجود دارد که این مسئله را ثابت کند.
وی در خصوص توجه برگردانی از علائم جسمی مرتبط با اضطراب، افزود: در هنگام اضطراب برخی علائم جسمی از قبیل تپش قلب، لرزش دست ها، تعریق و ریتم تنفس تند هم ممکن است وجود داشته باشد که توجه و تمرکز بیشتر بر این علائم می‌تواند اضطراب را شدت دهد. هر قدر که بتوانیم توجه خود را از علائم بدنی دور کنیم، کنترل اضطراب آسان تر خواهد بود.
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی تصریح کرد: خواب و تغذیه مناسب، گفت و گوها مثبت و انرژی بخش در مورد نتیجه امتحان، این مورد خصوصا در جمع‌ها و محیط‌های خوابگاهی که دانشجویان با دوستان‌شان در مورد امتحانات به تبادل نظر می‌پردازند می‌تواند خیلی مفید باشد.
وی در خصوص روش صحیح مطالعه کردن، بیان کرد: امروزه تکنیک‌های بسیار زیادی در این موضوع به وجود آمده که از آن قبیل می‌توان به روش پس ختام (پیش خوانی، سوال کردن، خواندن، تفکر، از حفظ گفتن، مرور) اشاره کرد که در فضای مجازی اطلاعات کافی در مورد آن‌ها وجود دارد. اما نکته قابل طرح این است که قطعا یک روش برتر برای مطالعه وجود نخواهد داشت چرا که این مسئله به شدت فردی است و بنا بر ویژگی‌های منحصر به فرد، هر فرد از نظر توانایی‌های شناختی، علایق، عادت‌ها، انتظارات و .... متفاوت خواهد بود که معمولا افراد در طی سال‌های تحصیل به مرور شیوه منحصر به فرد خود را برای مطالعه کردن می‌یابند.
سعیدیان در خصوص تاثیر محیط مطالعه بر دانشجویان، گفت: قطعا متغیر با اهمیتی است و تا جایی که امکان دارد باید از لحاظ ارگونومی استانداردهای لازم را داشته باشد (متغیرهای مربوط به میز و صندلی نشستن، نور کافی و ...). علاوه بر این هر چقدر این محیط عاری از محرک‌های مزاحم صوتی و تصویری باشد نتیجه بهتری خواهد داشت و براساس یک اصل در روان شناسی، رفتاری هر قدر موقعیتی که یادگیری در آن رخ می‌دهد شبیه‌تر به موقعیتی که قرار است اطلاعات در آن بازیابی شود (امتحان)، باشد نتیجه بهتری حاصل خواهد شد.
وی یادآور شد: همه می‌دانیم که وجود سطح مشخصی از اضطراب در انجام کارهای روزانه طبیعی و تا اندازه‌ای مفید است؛ تا جایی که وجود این اضطراب اندک موجب انجام صحیح و به موقع وظایف در فرد می‌گردد اما مشکل زمانی آغاز می‌شود که سطح اضطراب از آن سطح بهینه فراتر رود و به جای افزایش سطح عملکرد، موجب کاهش کیفی و کمی آن می‌شود.