مارچوبه چیست؟ + خواص، مضرات و نحوه مصرف

مارچوبه چیست از کجا بخریم؟ مارچوبه یک گیاه است که خواص هایی برای آن گفته اند. با خواص و مضرات مارچوبه، روش مصرف مارچوبه و اطلاعات دیگر درباره این گیاه کمتر شناخته شده آشنا شوید.

مارچوبه چیست و چگونه مصرف میشود؟

مارچوبه گیاهی است علفی و چند ساله که ارتفاع آن تا چند متر می‌رسد و دارای شاخه‌های نسبتا چوبی و صاف است. مارچوبه بصورت وحشی در اکثر نقاط دنیا می‌روید برگ‌های آن فلسی شکل بوده که از کنار آن‌ها شاخه‌هایی باریک و دراز و سبز رنگ بصورت دسته‌های ۳ تا ۸ تائی خارج می‌شود. بعلت زیبا بودن این گیاه را بصورت تزئینی در باغچه‌ها می‌کارند مارچوبه را در اوائل پائیز می‌چینند.

این گیاه از قدیم الایام مورد استفاده بشر بوده است و حتی در اهرام ثلاثه مصر نقاشی‌هایی وجود دارد که مارچوبه را نشان می‌دهد. مارچوبه را می‌توان بصورت مختلف مصرف کرد.

شکل ظاهری مارچوبه

برگ‌های مارچوبه فلسی شکل بوده و از کنار این برگ‎ها، شاخه‌هایی باریک و بلندی به رنگ سبز به‌صورت دسته‌های سه تا هشتایی خارج می‌شود.

مزه مارچوبه

طعم مارچوبه‌ معمولا شیرین است و بافتی نرم دارند.

قیمت مارچوبه

کشت کم این محصول در ایران باعث شده که نوعی خوراکی گران قیمت به حساب بیاد. این گیاه نسبت به سبزی‌های هم خانواده خود به علت کمیاب بودن قیمت بالایی دارد. مارچوبه به صورت تازه و خشک فروخته می‌شود که هم اکنون قیمت مارچوبه در سایت‌های فروش آنلاین تقریبا ۱۰۰ گرم آن زیر ۱۰۰ هزار تومان است.

مارچوبه را از کجا بخریم؟

کنسرو مارچوبه را می‌توان از برخی سوپر مارکت‌ها و فروشگاه‌ها تهیه کرد. هم چنین گیاه مارچوبه در عطاری‌ها و فروشگاه‌های آنلاین نیز فروخته می‌شود.

روش مصرف مارچوبه چیست؟

• باید مارچوبه را با کمی آب و حرارت کم در ظرف‌های ضد زنگ پخت و تقریبا نیمه خام آنرا برداشت. آب مارچوبه را دور نریزید و از آن برای سوپ استفاده کنید، زیرا دارای ویتامین و املاح است.
• مارچوبه را نیز می‌توان در سالاد ریخت و یا از آن سوپ تهیه کرد.
• مورد دیگر استفاده از مارچوبه غیر از پختن آن بصورت دم کرده آن است.

دم کرده مارچوبه را به این صورت تهیه کنید:

چند شاخه مارچوبه را در داخل یک لیتر آبجوش بریزید و مقداری هم رازیانه و جعفری به آن اضافه کنید و بگذارید مدت پنج دقیقه دم بکشد. از این دم کرده به مقدار دو تا سه فنجان در روز برای تسکین و آرامش قلب استفاده کنید.

معروف شدن مارچوبه بعد از فیلم هیولا!

گیاه مارچوبه از سریال هیولا بود که سر زبان‌ها افتاد؛ تا جایی که کاربران ایرانی با سرچ این کلمه، مارچوبه را به رتبه‌های بالای موتور جست وجوگر گوگل فرستادند. خوراکی‌ای که در سریال هیولا نماد یک کالای لوکس برای تغییر طبقه در یک خانواده متوسط رو به پایین بود.

مارچوبه در کشور‌های دیگر و ایران

در واقع مارچوبه یک نوع سبزی گران‌قیمت است که در کشور‌های اروپایی در شب عید پاک همانند سبزی‌پلو و ماهی ایرانی در شب عید، پرطرفدار است. در آمار سازمان خوار و بار جهانی، سطح زیر کشت کشور‌هایی مانند چین، امریکا و پرو به ترتیب ۱۱۶۱۱۵، ۲۱۲۵۰، ۲۱۱۰۰ و ۱۸۸۰۰ هکتار به عنوان مهم‌ترین کشور‌های تولیدکننده مارچوبه در دنیا آمده‌اند.

آماری که در سال ۱۹۹۶ گرفته شده و به واقعیت بیشتر نزدیک است، نشان داده که مارچوبه با سطح زیر کشتی معادل ۲۰۸۵۰۰ هکتار در جهان در سال ۱۹۹۶ حدود ۶۰۰ هزار تن تولید داشته است. سطح زیر کشت این محصول در ایران کم و پراکنده در جنوب و شمال کشور است؛ اما با توجه به خواص تغذیه‌ای و درمانی و ارزش اقتصادی آن، سطح زیر کشت آن در حال گسترش است؛ بنابراین یکی از دلایل گرانی این گیاه این است که سطح زیر کشت این محصول در ایران کم است.

ارزش غذایی مارچوبه

دانستیم که مارچوبه چیست. مارچوبه منبعی غنی از ویتامین ها، املاح معدنی و پروتئین‌های ضروری می‌باشد و سرشار از ویتامین‌های A؛ و B ۱ یا تیامین، B ۲ یا ریبوفلاوین، B ۳ یا نیاسین، B ۵ یا پانتوتنیک اسید، B ۶، اسید فولیک و نیز ویتامین‌های C؛ و E. یا آلفا_نوکوئرول و K. یا فیلوکین می‌باشد.

مارچوبه حاوی منابع ارزشمند املاح معدنی آهن، کلسیم، فسفر، منیزیم، منگنز، زینک، سلنیوم و پتاسیم می‌باشد؛ و همچنین حاوی مقدار بسیار کمی کالری بدون کلسترول می‌باشد و نیز مقدار ناچیزی سدیم، علاوه بر این یک منبع غنی از فیبر رژیمی می‌باشد که برای بدن ضروری است.

• آب ۹۰ گرم
• پروتئین ۲/۵ گرم
• چربی ۲/. گرم
• مواد نشاسته‌ای ۴/۲ گرم
• کلسیم ۲۲ میلی گرم
• فسفر ۶۰ میلی گرم
• آهن ۱/۱ میلی گرم
• سدیم ۲ میلی گرم
• پتاسیم ۲۷۵ میلی گرم
• ویتامین آ ۹۰۰ واحد
• ویتامین ب ۱، ۲/. میلی گرم
• ویتامین ب ۲، ۲/. میلی گرم
• ویتامین ب ۳، ۱/۵ میلی گرم
• ویتامین ث ۳۵ میلی گرم

طبع مارچوبه در طب سنتی

از نظرطب قدیم ایران طبع مارچوبه گرم و خشک است بنابراین آن‌هایی که سرد مزاج هستند باید آنرا با عسل بخورند و آن‌هایی که گرم مزاج هستند باید آنرا با سرکه بخورند.

خواص مارچوبه برای مردان و زنان

۱- خوردن آن دید چشم را تقویت می‌کند. ۲- برای تقویت نیروی جنسی مفید است. ۳- ضعف مثانه را برطرف می‌کند. ۴- برای تقویت قلب مفید است. ۵- ملین است و یبوست را برطرف می‌کند. ۶- تب بر است. ۷- مارچوبه بعلت داشتن کلروفیل خونساز است و کسانیکه کم خون هستند باید از آن استفاده کنند. ۸- مارچوبه به ساختن گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید: 

• تقویت قوای جنسی زنان با طب سنتی
• خوراکی هایی که طبع گرم دارند
• راهکارهای خانگی برای سم زدایی روده بزرگ

مارچوبه برای چی خوبه؟

مهندس مهین متین زارع، کارشناس گروه فارماکوگنوزی و داروسازی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی در خصوص ارزش غذایی مارچوبه گفت: افزودن این سبزی به غذا‌ها به معنی جذب بیشتر ویتامین E است.

این گیاه دارای قدرت آنتی اکسیدانی بالایی بوده و برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی لازم و ضروری است پس برای مراقبت از قلبتان در کنار غذا مارچوبه نیز میل کنید. همچنین فولات که در این گیاه وجود دارد، اساساً برای سلامت سیستم قلب و عروق لازم و ضروری است و کمبود فولات باعث ایجاد خطر حمله‌ی قلبی و بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود.

خواص مارچوبه

وی افزود: ساقه مارچوبه مانند سبزیجات خوراکی قابل مصرف است و دانه، ریشه و عصاره آن دارای خواص درمانی به خصوص مدر است. دانه مارچوبه در ساخت دارو‌های مدر، ملین، درمان‌کننده التهابات عصبی، روماتیسم، تسکین درد دندان، تحریک رشد مو و بالاخره دارو‌ها درمان سرطان مصرف می‌شود.

به گزارش روابط عمومی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی، زارع گفت: دانه مارچوبه همچنین جایگزینی برای قهوه است. در طب چینی نیز دانه مارچوبه برای درمان بیماری‌های انگلی به کار می‌رود همچنین در فرآورده‌های خانگی از ساقه و عصاره مارچوبه برای درمان زخم‌های آکنه و پاک کردن صورت استفاده جلدی می‌شود. افرادی که التهاب یا نارسایی کلیه دارند، باید در مصرف مارچوبه احتیاط کنند هر چند واکنش‌های حساسیتی نسبت به مارچوبه بسیار نادر است.

خواص ضد درد مارچوبه

پژوهشگران با انجام یک مطالعه، خواص ضد درد و ضد التهابی گیاه مارچوبه ایرانی را در موش‌های آزمایشگاهی بررسی کردند. گیاه «مارچوبه ایرانی»؛ گیاهی علفی و چندساله است که ارزش غذایی، دارویی و صنعتی زیادی دارد. در طب سنتی ایران از ریشه‌های این گیاه به عنوان ترکیبی مخدر و در موارد روماتیسمی و التهاب‌های شدید مصرف می‌شده است.

در مطالعات مختلفی اثرات ضد دردی و ضد التهابی گیاهان هم‌خانواده با گیاه مارچوبه، در موش‌های آزمایشگاهی به اثبات رسیده است. در این مطالعات استفاده از گیاهان هم‌خانواده گیاه مارچوبه نتایج مختلف و ضد و نقیضی را از خود نشان داده‌اند. بر همین اساس پژوهشگران با انجام یک مطالعه اثرات ضد دردی، ضد التهابی و سمیت حاد این گیاه را در موش‌های آزمایشگاهی مورد بررسی قرار دادند.

تقویت قلب با مارچوبه

مارچوبه به دلیل دارا بودن ترکیباتی مانند فولات و ویتامین‌های گروه B می‌تواند از ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی پیشگیری کند و میزان هموسیستئین خون را کنترل کند. مارچوبه برای رفع خواب آلودگی صبح و حفاظت از کبد مفید است

عصاره مارچوبه حاوی اسید‌های آمینه و مواد معدنی است که می‌تواند حالت خواب آلودگی و کسالت را برطرف کند و از سلول‌های کبدی در برابر مواد سمی محافظت نماید. این گیاه مصرف زیادی در سراسر جهان دارد و از مدت‌ها پیش به عنوان یک داروی گیاهی به دلیل خواص ضد سرطانی که دارد، مورد استفاده قرار گرفته است.

خاصیت ضد قارچی و ضد التهابی مارچوبه

در این پژوهش محققان انستیتو علوم پزشکی دانشگاه کره‌ای ججیو، ترکیبات این گیاه را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و تاثیر آن را روی سلول‌های کبدی انسانی و حیوانی مطالعه کرده‌اند.

کاهش فشار خون با مارچوبه

به گفته محققان تغذیه دانشگاه کاگوای ژاپن ترکیب هیدروکسینیکوتینامین ۲ موجود در مارچوبه در کاهش فشار خون موثر است. محققان در تحقیقی که بر روی موش‌های مختلف انجام دادند متوجه شدند موش‌هایی که در رژیم غذایی‌شان مارچوبه وجود داشت بسیار سالمتر هستند.

فواید مارچوبه برای سلامت روده

این سبزی بهاری غنی از ویتامین‌های کا، آ، ث و فولات است. همچنین دارای تعدادی از مواد مغذی ضد التهابی است. مارچوبه دوز سالمی از اینولین را دارد؛ پری‌بیوتیکی که منجر به افزایش سلامت روده و دستگاه گوارش می‌شود. مارچوبه سرشار از فیبر است و هر فنجان آن ۳ گرم فیبر دارد. اسید آمینه موجود در مارچوبه به نام آسپاراژین به دفع مواد زائد از بدن کمک می‌کند.

مارچوبه برای کاهش وزن

برخی غذا‌ها در فرایند هضم غذا‌ها تاثیر فراوانی دارند و مارچوبه یکی از این غذا‌ها است. این گیاه منبع اینولین؛ فیبر ویژه‌ای است که به افزایش باکتری‌های خوب روده کمک می‌کند و باعث هضم موثرتر غذا‌ها می‌شود. مارچوبه باعث افزایش متابولیسم بدن شده و به عنوان یک چربی سوز، به لاغری شما کمک می‌کند. هر ۱۰۰ گرم مارچوبه فقط ۲۰ کیلوکالری انرژی دارد و بدین ترتیب یک جایگزین بسیار عالی برای میان وعده‌های پر کالری است.

مضرات مارچوبه

افرادی که التهاب یا نارسایی کلیه دارند، باید در مصرف مارچوبه احتیاط کنند هر چند واکنش‌های حساسیتی نسبت به مارچوبه بسیار نادر است. مارچوبه را نباید آن‌هایی که مبتلا به ورم مجاری ادرار هستند و نیزاشخاص عصبی مصرف کنند. مارچوبه همچنین برای مبتلایان به رماتیسم و سنگ کلیه خوب نیست.

روش نگهداری مارچوبه

برای نگهداری مارچوبه آنرا در پارچه‌های مرطوب ببندید و در یخچال قرار دهید، زیرا گرما و خشکی آنرا از بین می‌برد.

مارچوبه تازه چگونه است؟

وقتی‌که مارچوبه می‌خرید دقت کنید تازه باشد. شاخه‌های مارچوبه تازه راست و نرم بوده و نوک آن نباید باز شده باشد و اگر فلس‌های نوک آن باز باشد نشانه این است که گیاه مدت زیادی مانده و کهنه شده است.

برداشت مارچوبه در ایران کجا و چگونه است؟

برداشت مارچوبه معمولا در فصل پاییز و دو سال بعد از انتقال تاج آن به محل اصلی انجام می‌شود، یعنی حدود سه سال زمان می‌برد. کاشت این محصول در چند شهر از ایران (قزوین، تبریز، اراک، کرمانشاه و…) انجام می‌شود. البته دیده شده که در بعضی روستا‌های اطراف شهر زنجان، در ماه فروردین این گیاه به صورت خودرو رشد می‌کند.

گردآوری: تابناک جوان

منابع: عصرایران / ایسنا / مجله اکالا / فرارو.