دلیل برجستگی بالای گنبد پیامبر (صلي الله عليه وآله و سلم) چیست؟ این سوالی است که جدید نیست اما گاهی بر اساس انتشار برخی نقل قول ها در فضای مجازی بیشتر پرسیده می شود. بهتر است درباره هر چیزی که میشنویم از منابع معتبر سوال کنیم تا اصل ماجرا را بدانیم.
تاریخچه ساخت گنبد پیامبر (ص)
ویکی فقه نوشت: در سال ۶۷۸ هجری، توسّط سلطان قلاوون مملوکی، گنبدی روی مرقد مطهر حضرت محمد (صلي الله عليه وآله وسلم) بنا شد، در حالی که تا پیش از آن، تنها، دیوار این قسمت، قدری از دیوار بخش‌های مسجد بالاتر بود.
قبه ساخته شده توسط قلاوون، در پایین روی ستون‌های مربّعی قرار گرفته؛ اما بخش فوقانی آن به صورت هشت ضلعی درآمده است. کار‌های ساختمانیِ چندی در سال ۸۵۳ و ۸۷۸ و ۸۸۱ برای سنگ فرش کردن کف حجره، بنای مجدّد آن و نیز تعمیر گنبد، صورت گرفت که در آتش سوزی سال ۸۸۶ آسیب زیادی به مقصوره و گنبد رسید، اما حجره شریفه؛ یعنی محدوده مرقد، آسیبی ندید.
به دنبال آن در سال ۸۸۷ سلطان قایْتبای گنبد را که در اثر آتش سوزی در مسجد آسیب دیده بود، از نو بنا کرد. چند سال بعد باز گنبد تجدید بنا شد.
تاریخچه رنگ گنبد
در سال ۱۲۳۳ در روزگار سلطان محمود عثمانی، نیز گنبد بازسازی شد و تا آن زمان رنگ آن کبود بود. در روزگار سلطان عبدالحمید عثمانی، گنبد روی مرقد را به رنگ سبز کردند و از این زمان به بعد، به قُبّة الخضراء شهرت یافت.
دلیل رنگ گنبد حرم‌های معصومین (ع) چیست؟
شهر جواب نوشت: رنگ گنبد‌های بارگاه معصومین (علیهم السلام) دلیل خاصی ندارد نه گنبد امام رضا (علیه السلام) از ابتدا زرد و طلائی بوده و نه گنبد پیامبر (صلي الله عليه وآله و سلم) از ابتدا سبز بوده است.
بنابر گزارش‌های تاریخی تا قبل سال ۱۲۳۳ در زمان سلطان محمود عثمانی، گنبد پیامبر (صلی الله علیه و آله) رنگ کبود داشت؛ و در زمان این پادشاه عثمانی گنبد جدیدی ساختند و رنگ آن را سبز کرده و به «قبه الخضراء» معروف شد.
گنبد بارگاه دیگر معصومین (علیهم السلام) نیز همینطور، مثلا گنبد حضرت علی (علیه السلام) از ابتدا زرد و طلایی نبود. در زمان حمدانیان، هنگامیکه عبدالله بن حمدان ملقب به ابوالهیجاء گنبدی بر فراز حرم حضرت علی (علیه السلام) ساخت قطعا طلایی نبود، چون چنین امکاناتی نبود. اما نادرشاه در سال ۱۱۵۶ قمری دستور داد تا گنبد را طلایی کنند.
گنبد حرم مطهر امام رضا (علیه السلام) نیز از این امر مستثنی نیست، شاه عباس اول دستور داد گنبد آن حضرت را طلاکاری کنند. کار این کار در سال ۱۰۱۰ هجرى شروع و در سال ۱۰۱۶ هجرى پایان پذیرفت. بنابراین رنگ گنبد‌ها هیچ دلیل خاصی ندارد بلکه به صورت سلیقه و امکاناتی که بانیان آن داشته‌است به شکل امروزی در آمده‌اند.
دلیل برجستگی بالای گنبد پیامبر (ص) چیست؟ (پاسخ کلی)
سوال:
اخیرا تصویری از گنبد خضراء
مسجد پیغمبر (صلي الله عليه وآله و سلم) در بعضی از سایت‌های اینترنتی دیده شده که بر روی این گنبد برآمدگی به اندازه هیکل یک انسان می‌باشد که گفته شده است جسد وهابی بوده است که قصد انهدام مرقد پیامبر (صلي الله عليه وآله و سلم) را داشته، ولی به قدرت خدا معدوم شده و جسدش بر گنبد چسبیده و، چون وهابیون نتوانستند جسدش را پائین بیاورند روی آن را پوشانده‌اند.
روایت دیگری می‌گوید این پنجره‌ای است بر روی قبر پیامبر (صلي الله عليه وآله و سلم) که عثمانی‌ها هنگام ساخت این گنبد خود آن را درست کرده‌اند. لطفا در خصوص صحت و سقم این جریان توضیح بفرمائید.
پاسخ سایت اسلام کوئست منتسب به آیت الله مهدی هادوی:
یکی از دشمنان اصلی مکتب اهل بیت (علیهم السلام) گروه منحرف وهابیت هستند. علماء و دانشمندان شیعه ادله بسیار محکم و متینی برای رد این مذهب ساختگی و انحرافی ارائه کرده اند که مورد استقبال اندیشمندان و متفکران قرار گرفته است.
متقابلاً وهابیون و پیروان محمد بن عبدالوهاب برای دفاع از خود و مقابله با تشیع دست به اقدامات گسترده‌ای زده اند. یکی از حربه‌های دشمن برای مقابله با مذهب بر حق تشیع این است که برخی مطالب بی اساس را که هیچ ارتباطی با شیعه ندارد، در ظاهر برای اثبات حقانیت تشیع در جامعه رواج می‌دهند و بعد از مدتی که بی اساس بودن آن ثابت شد می‌کوشند این بی اساس بودن را به سایر ادله و حجت‌های روشن تشیع سرایت داده و این طور وانمود کنند که تمامی ادله شیعیان از همین قبیل و بی اساس است.
به همین منظور همانطور که بیان کرده اید مدتی است شایعات بی اساسی در باره قسمت برآمدگی روی گنبد خضراء که بر روی قبر مطهر نبی مکرم اسلام در مسجد النبی (صلي الله عليه وآله و سلم) قرار دارد برسر زبان‌ها افتاده است و هیچ دلیلی بر صحت آن وجود ندارد. همگان باید بدانند مکتب اهل بیت و شیعیان آن بزرگوران برای اثبات حقانیت خود ادله عقلی و نقلی بسیار معتبری دارند و هیچ نیازی به چنین ادله‌ای ندارند.
بررسی نقل قول ها درباره برجستگی گنبد پیامبر اکرم (ص)
سایت عرفان منتسب به حجت الاسلام شیخ حسین انصاریان، در ادامه چند قول معروف درباره برجستگی بالای گنبد پیامبر اکرم (صلی الله عَلیه و آله و سَلَّم) را آورده است و آنها را بررسی می کند که در ادامه می خوانید.
قول اول
در یکی از کتب معتبر اهل سنت (سنن دارمی جلد اول صفحه ۴۳) از ابن جوزی روایت شده که روزی قحطی شدیدی در مدینه بوجود آمد، مردم نزد عایشه همسر پیامبر (صلی الله عَلیه و آله و سَلَّم) آمدند، او گفت به قبر پیامبر (صلی الله عَلیه و آله و سَلَّم) بنگرید آنان نیز دریچه‌ای از سقف قبر آن حضرت به آسمان باز کردند بطوری که میان قبر و آسمان هیچ سقف و پوششی نبود در این حال رحمت الهی از آسمان نازل شد.
بعد‌ها باز کردن این دریچه هنگام خواندن نماز باران جزو سنت‌های مردم مدینه شد که تا قرن نهم زمان حیات سمهودی ادامه داشته و از آن زمان تا کنون نیز بر گنبد قابل مشاهده است.
دقیقا به موازات این پنجره بر روی گنبد سبز، بر روی گنبد زیرین نیز پنجره‌ای وجود دارد.
بررسی
اولا: در زمان عایشه بر قبر مطهر گنبدی ساخته نشده بود. شاید تنها رواندازی از جنس پارچه بر روی آن قرار داده بودند و مردم در واقع حائل بین قبر و آسمان را برداشتند به این صورت معنی این روایت این است که آسمان با دیدن قبر مطهر حضرت اندوهگین شده و بارش باران نمادی از اشک آسمان درفراق پیامبری (صلی الله عَلیه و آله و سَلَّم) جاری شد که خدا در شأن او فرمود: لولاک لما خلقت الافلاک
ثانیا: این اتفاق که در کتب اهل سنت نیز به آن اشاره شده با این اعتقاد وهابیون که استمداد و توسل به اشخاص بعد از مرگشان شرک است در تضاد است. چه اینکه طبق این روایت مردم پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله و در زمان عایشه همسر ایشان و با توصیه او متوسل به پیامبر (صلی الله عَلیه و آله و سَلَّم) و قبر شریف آن حضرت شدند.
ثالثا: سالیان سال است که این پنجره را هنگام خواندن نماز باران باز نمی‌کنند گو اینکه علت آن بی اعتقادی وهابیون به این گونه مسائل است.
رابعا: اگر از زاویه‌ای دیگر به این روایت نگاه کنیم نمی‌توان به این دست روایات زیاد اعتماد کرد چرا که کتب اهل سنت مشحون و پر از روایاتی است که در صدد فضیلت تراشی برای عایشه هستند. واقعا این سوال جدی است که اگر در مدینه قحطی شده چرا مردم نزد علی علیه السلام که آگاه‌ترین مردم و نزدیک‌ترین آنان به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بود نرفتند؛ و یا سراغ یکی از صحابه نزدیک پیامبر (صلی الله عَلیه و آله و سَلَّم) همچون سلمان و مقداد و ابوذر نرفتند و یا حتی نزد خلیفه اول که خلافت مسلمین را یدک می‌کشید نرفتند تا از او در این رابطه سوال کنند؟!.
از این رو صحت این دست روایات که به گونه‌ای ظریف از میان همسران پیامبر (صلی الله عَلیه و آله و سَلَّم) تنها پای عایشه را به میدان می‌کشد، قابل تأمل است.
قول دوم (معتبرتر)
سمهودی تاریخ نگار معروف قرن نهم نقل می‌کند: گنبد مسجد النبی (صلی الله عَلیه و آله و سَلَّم) دو سقف داشت که بر سقف بالایی پنجره‌ای مشرف بر سقف زیرین بود. لازم به ذکر است ساخت گنبد‌های دو جداره در آن زمان مرسوم بوده و هم اینک نیز در ساخت گنبد‌ها از این تکنیک استفاده می‌شود. از نظر فنی و مهندسی این نوع ساخت گنبد استحکام گنبد را افزایش داده و عمر آن را دوچندان می‌کند.
اما گذاشتن پنجره بر روی گنبد بیرونی ممکن است به یکی از جهات زیر باشد:
اول: این پنجره وظیفه رساندن نور را به فضای ما بین دو گنبد برعهده داشته است. چه اینکه با وجود نبود وسایل نور دهی این کار روش مناسبی به نظر می‌رسیده است.
شبیه این کار در مورد کعبه مکرمه نیز وجود داشت که در اطراف کعبه سنگ‌های مرمری را تعبیه کرده بودند تا فضای مابین سقف اول و دوم کعبه با تابش نور خورشید به این سنگ‌ها روشن شود.
دوم: این پنجره در واقع تنها راه ورودی برای رفتن به روی گنبد بوده است.
بنظر می‌رسد با توجه به نقد‌هایی که به قول اول وارد است این قول قابل قبول باشد.
قول سوم
در برخی از سایت‌های اینترنتی چنین آمده که پس از این که وهابیون گنبد و ضریح امامان بقیع علیهم السلام را تخریب کردند تصمیم گرفتند تا گنبد مرقد مطهر پیامبر صلی الله علیه وآله را نیز تخریب کنند. بدین جهت یکی از آنان از گنبد بالا رفته و در حالی که قصد داشته اولین ضربه را بزند صاعقه‌ای می‌زند و او بیهوش شده و می‌میرد.
پس از آن هیچکس نتوانست جنازه او را از سطح گنبد برداشته پایین آورد. هاتفی از جانب پیامبر صلی الله علیه وآله به یکی از عرفای
مدینه خبر می‌دهد که نمی‌توانند این جنازه را از روی گنبد جدا کنند همان جا روی گنبد او را بپوشانید تا عبرتی برای دیگران باشد.
بررسی
این قول هیچ استناد تاریخی ندارد و در بررسی‌های به عمل آمده در آن ایام چنین اتفاقی نقل نشده است؛ لذا صحت آن محل تردید جدی است و قابل قبول نیست. گرچه از نظر اعتقادی اینگونه اتفاقات منعی ندارد.
