شهرهای ایرانی با شهرت جهانی + تصاویر

۱۰ ژوئن یا همان ۲۰ خرداد، روز جهانی صنایع‌دستی است. این روز مصادف با تاسیس شورای جهانی صنایع‌دستی، نهادی وابسته به سازمان یونسکو است و زمانی است برای یادآوری یا پاسداشت هرچند کوچک از مردان و زنانی که در جای‌جای این کره‌خاکی با دستان پر مهرشان آثاری بی‌نظیر و برآمده از فرهنگ، تاریخ و سنن خود خلق کرده‌اند. ایران هم که از دیرباز در میانه گهواره تمدن اولیه بوده، جزو پیشگامان این صنعت است و عنوان سی و یکمین صادر‌کننده صنایع‌دستی با تولید بیش از ۳۰۰ مورد از ۴۰۰ مورد شناخته‌شده و ثبت شده در این شورا را بر دوش می‌کشد. آثاری که به‌وسیله مواد اولیه بومی با دست و ابزار مورد نیاز ساخته‌شده و ترفند‌های خلق‌اش سینه به سینه چرخیده تا به امروز رسیده است. هرچند صنایع‌دستی ریشه در تاریخ دارد و نمی‌شود برای پیدایش آن، تاریخ دقیقی را مشخص کرد، اما به‌مرور زمان اشیای ساده، شکل‌های پیچیده‌تر و زیباتری به خود گرفته و شده‌اند عنصر نمایانگر تمدن، تاریخ و فرهنگ یک کشور. در پرونده امروز زندگی سلام غیر از اصفهان به عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی خلاق و شیراز به عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی به سراغ برخی شهر‌ها و روستا‌های ایرانی رفتیم که توسط یونسکو به‌عنوان یک شهر جهانی در حوزه صنایع‌دستی انتخاب شده‌اند.
شهر جهانی کلاش‌بافی (گیوه)
کجا؟ مریوان استان کردستان

 

شهر مریوان در ۱۲۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان سنندج و در همسایگی مرز ایران و عراق واقع شده است. گیوه، پاپوش سنتی زیبایی است که در اصطلاح محلی مردم کُردستان به آن کلاش می‌گویند؛ کلاش بخشی از زندگی و فرهنگ مردم کرد است و در مناطق مختلفی از جمله مریوان از رونق بسیار ویژه‌ای برخوردار است. اطلاعات زیادی از پیشینه ساخت گیوه در دست نیست، اما به اعتقاد مردم کُرد، کلاش پیشینه هزار ساله دارد. گیوه تنها پاپوش سنتی ایران است که تولید آن در مناطق گرمسیر و کوهستانی رواج دارد و در واقع کفش مخصوص فصل تابستان است چرا که تماس با آب باران به بدنه آن آسیب می‌زند. از نکات منحصربه‌فرد کلاش این است که پای چپ و راست ندارد. گیوه را از چند نظر می‌توان تقسیم بندی کرد؛ یکی جنسیت و دیگری نحو‌ه ساخت و اتصال رویه به زیره.
شهر جهانی منبت
کجا؟ آباده در استان فارس

 

آباده در زبان فارسی به محلی آباد گفته می‌شود و قدمت آن به هزار سال قبل از میلاد می‌رسد. این شهر در استان فارس و در میانه راه دو شهر مهم اصفهان و شیراز قرار گرفته که این امر باعث شده تاریخ و فرهنگی غنی داشته‌باشد. هرچند رشته‌های مختلف صنایع‌دستی در آباده وجود دارد، اما منبت‌کاری آن به قدری شاخص است که آباده را خاستگاه منبت‌کاری ایران و جهان می‌دانند. آباده در سال ۱۳۹۷ به عنوان «شهر جهانی منبت» در فهرست جهانی صنایع‌دستی قرار گرفت. واژه منبت از نبات به معنای گیاه گرفته شده و در اصطلاح به نقش برجسته‌کاری روی چوب گفته می‌شود. این وجه تسمیه به این دلیل بوده که برجستگی گل و گیاه روی چوب مانند روییدن گیاه بر آن بوده است. هنری با کاربرد‌های مختلف از ساخت جعبه جواهرات و مجسمه و عصا تا در و پنجره و مبلمان. نمونه‌های نفیس و تاریخی قاشق‌های شربت‌خوری ساخت آباده، حتی تا موزه ویکتوریا و آلبرت انگلیس هم راه یافته است.
شهر جهانی زیلو
کجا؟ میبد در استان یزد

 

شهر میبد در شمال غرب شهر یزد و دومین مرکز شهری و تجاری استان یزد است که با تراکم جمعیت نسبتاً بالایی یکی از کانون‌های اولیه یک جا نشینی در ایران است. این موقعیت تاریخی ممتاز در کنار معادن ارزشمند، این شهر را هم قطب کاشی و سرامیک کرده است، هم شهر جهانی زیلو. قدمت زیلوبافی را به پیش از اسلام نسبت می‌دهند. قدیمی‌ترین زیلوی موجود در ایران متعلق به سال ۸۰۸ هجری قمری است که اکنون در موزه زیلوی میبد قرار دارد. زیلوی مسجد جامع میبد و زیلو‌های مسجد جامع یزد و مسجد مصلای عتیق هم از جمله زیلو‌های نفیس و قدیمی به حساب می‌آیند. به زیلو لقب «فرش سلامت» داده‌اند، چون ذرات معلق در هوا تولید نمی‌کند و برای کسانی که بیماری‌های تنفسی یا حساسیت پوستی دارند و همچنین برای کودکان که بدن آن‌ها حساس‌تر است، فرش بسیار مناسبی است.
روستای جهانی سفال گری
کجا؟ روستای کلپورگان در استان سیستان‌و بلوچستان

 

کلپورگان روستای کوچکی در جنوب شرقی ایران در ۲۵ کیلومتری شهرستان سراوان و در ۳۹۰ کیلومتری جنوب زاهدان در استان سیستان‌و‌بلوچستان است که با قدمتی هفت هزار ساله به عنوان تنها موزه زنده سفال گری جهان شناخته می‌شود. حال هم بدون کوچک‌ترین تغییری از آن دوران، هنر ساخت سفال بدون چرخ سفال گری به‌طور شفاهی از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. کار‌های اولیه مانند انتقال گل سفال گری از معدن توسط مردان انجام می‌شود، اما ساخت سفال با اشکال هندسی که ریشه در تاریخ دارند، تماما توسط زنان روستاست.
روستای جهانی حوله‌بافی
کجا؟ روستای خراشاد در استان خراسان‌جنوبی

 

این روستای ۷۵۰ نفری در ۲۵ کیلومتری بیرجند، مرکز استان خراسان‌جنوبی واقع شده و هفت هکتار از ۷۰ هکتار آن فضای گردشگری است. «خراشاد» در پنجم آذرماه سال ۹۷ به عنوان روستای جهانی حوله‌بافی شناخته‌شد. این اولین روستا در ایران بود که به خاطر این هنردستی ارزشمند به ثبت ملی رسید. معروف‌ترین محصول این خطه توبافی حوله است؛ هر چند به دلیل نرمی و لطافت خاص پارچه‌های تولیدشده این بافت و جذب رطوبت بسیار بالا، برخی این رشته را به نام حوله‌بافی هم می‌شناسند. مواد اولیه مورد استفاده در این بافت، نخ پنبه است که با فرایندی طی سه مرحله روی دستگاه بافندگی مخصوصی به انجام می‌رسد. علاوه بر نخ پنبه، نخ ابریشمی و نخ پشمی هم استفاده می‌شود.
شهر جهانی قالی و فرش دست باف
کجا؟ تبریز استان آذربایجان‌شرقی

 

قالی تبریز را یکی از پرآوازه‌ترین قالی‌های ایران می‌دانند و امروزه از سوی شورای جهانی صنایع‌دستی، این شهر به عنوان شهر جهانی بافت‌فرش دست باف انتخاب شده است. پیشینه تاریخی این هنر فاخر ایرانی برمی‌گردد به دوره صفویان و انتخاب تبریز به عنوان پایتخت (در دوران شاه اسماعیل) و توجه شاهان این دوره به فرهنگ و هنر و البته ایجاد کارگاه‌های قالی‌بافی زیادی درشهر تبریز. کم‌کم قالی‌بافی در این دوران از حالت روستایی خارج و به هنری درباری تبدیل شد. از این رو، دوران صفویه را دوره درخشش و اوج هنر قالی‌بافی تبریز می‌دانند. از قرن هفدهم میلادی به بعد قالی ایران به کشور‌های مختلف صادر شد. از نشانه‌های بارز فرش تبریز که این بافته را از دیگر بافته‌های ایران متمایز می‌کند، وجود ستاره چند‌گوش و بزرگ در مرکز فرش و چرخش‌های ظریف اسلیمی است که با گل‌های ختایی پوشیده‌شده‌است. در شالوده و بافت بعضی از این فرش‌ها از ابریشم، طلا و نقره هم استفاده شده است. از طرح‌های شاخص این بافته می‌توان به طرح مستوفی (گل فرنگ مستوفی)، اسلیمی ترنج‌دار، اسلیمی لچک ترنج، نقش ماهی یا هراتی، گلدانی، میناخانی، طرح درختی، طرح تصویری، طرح باغی یا گلستانی و طرح شکارگاه اشاره کرد.

---

بیشتر بخوانید:

• قالی ایرانی مهمان ویژه جام جهانی قطر ۲۰۲۲
• کدام شهرهای ایران میزبان جام جهانی قطر می شوند؟

---

شهر جهانی مبل منبت
کجا؟ ملایر در استان همدان

 

ملایر دومین شهر بزرگ استان همدان است. بخش عظیمی از جمعیت این شهر تاریخی ایران به صنایع‌دستی چوبی و خاصه هنر تولید مبلمان سنتی مشغول هستند. اگر چه این هنر از روزگاران کهن در ملایر وجود داشته، حدود نیم قرن است که رونق ویژه‌ای یافته است به طوری که بسیاری در ملایر به صورت خانوادگی به هنر مبلمان‌سازی سنتی وارد می‌شوند. منبت‌کاری این شهر در سال ۱۳۹۸ با بازدید بازرسان سازمان جهانی‌صنایع دستی، حائز تمامی معیار‌های یونسکو از جمله کیفیت، اصالت، مرغوبیت، پیشینه تاریخی، خلاقیت و نوآوری شد تا این که در بهمن ماه همان سال با عنوان «ملایر؛ شهر جهانی مبل و منبت» در فهرست شهر‌ها و روستا‌های جهانی یونسکو قرار گرفت و ثبت شد. هنرمندان این خطه برای ساخت مبلمان منبت از چوب‌های راش، گردو و چنار استفاده می‌کنند و محصولات مختلفی از جمله انواع مبلمان سنتی، کلاسیک، استیل و راحتی و همچنین میزناهارخوری، میز تحریر، انواع صندلی، تخت و آثار تزیینی به بازار عرضه می‌کنند. امروزه بیش از ۶۰ درصد تولیدات مبل و منبت کشور از آن ملایر است که به تعداد زیادی از شهر‌های ایران و دیگر کشور‌ها از جمله کشور‌های آسیای میانه، حاشیۀ خلیج فارس، ترکیه و عراق صادر می‌شود.
شهر جهانی گلیم شیریکی پیچ
کجا؟ سیرجان در استان فارس

 

سیرجان در فاصله ۱۷۵ کیلومتری جنوب غرب کرمان قرار دارد. گلیم در اصل یک زیرانداز بدون گره است، اما در فرهنگ دهخدا به کاربرد مهم دیگر آن یعنی پوشش هم اشاره کرده است. بافت گلیم از ایام کهن در ایران بیشتر اشتغال خاص عشایر به ویژه در مناطق جنوبی ایران بوده است. گلیم شیریکی پیچ یا سوزنی که شهرت سیرجان به خاطر آن است، برخلاف گلیم‌های معمولی یک بافته گره‌دار است و آن را دست‌بافتی میان قالی و گلیم می‌دانند. درباره نام‌گذاری این گلیم گفته‌شده است؛ شیریکی‌پیچ به معنای روانداز اسب است که احتمالاً به کاربرد نخستین آن اشاره دارد. از طرفی «پیچ‌بافی» یکی از انواع بافت گلیم است و از سوی دیگر «شیریکی» می‌تواند دلالت بر نوع گره آن داشته‌باشد.
شهر جهانی سفال
کجا؟ لالجین در استان همدان

 

شهر لالِجین یکی از شهر‌های استان همدان است که آن را به عنوان شهر جهانی سفال ایران می‌شناسند. با توجه به قرارگیری معدن بزرگی از خاک رس مرغوب در لالجین، سفال‌گری مهم‌ترین صنایع دستی این شهر است. سابقه سفال‌گری در این شهر به حدود ۸۰۰ سال پیش می‌رسد. پیشینه ساخت ظروف و اشیای سفالی در این منطقه به بیش از هفت هزار سال پیش بازمی‌گردد و بنا بر شواهد تاریخی این شهر در ادوار کهن، مرکز تولید سفال در کل منطقه خاورمیانه بوده است. آثار سفالی این شهر بیشتر ظروف کاربردی درابعاد و فرم‌های مختلف به صورت تک رنگ، در رنگ‌های غالب لاجوردی، قهوه‌ای، سبز و زرد بود که به درخشش فوق‌العاده لعاب آن شهره بودند. امروزه علاوه بر این اشیای کاربردی، ساخت آثار میناییِ تزیینی هم یکی از شاخه‌های اصلی سفال گری در لالجین است.
شهر جهانی چادرشب‌بافی
کجا؟ قاسم‌آباد در استان گیلان

 

قاسم آباد روستایی از توابع چابکسر، واقع در شهرستان رودسر در شرق استان گیلان است. نام قاسم آباد برای ایرانیان همواره یادآور مفهوم شادی و رنگ بوده است. انواع پارچه‌های دست‌بافت رنگارنگ و هم لباس محلی مردمان این خطه با نوار‌های رنگی افقی این روستا را به عنوان مرکزی برای پارچه‌بافی شهره کرده‌است. مهم‌ترین پارچه‌ای که در این روستا تولید می‌شود چادرشب نام دارد. چادرشب یا به زبان محلی «چورشب یا لاوان» نوعی پارچۀ پنبه‌ای، پشمی یا ابریشمی است که در استان‌های گیلان و مازندران به دست زنان این خطه روی دستگاهی دست‌ساز به نام پاچال به صورت محلی بافته می‌شود. آمیختگی این هنر با حیات مردمان این خطه، اصالت، نوآوری و خلاقیت، آن را در سال ۱۳۹۸ شایستۀ کسب مقامی جهانی هم کرد. چادرشب‌های قاسم آباد به دلیل طرح و نقش‌های بسیار زیبا که عموماً ذهنی‌باف هستند و بر اساس نقشه بافته می‌شوند، از محبوبیت بسیار زیادی در میان ایرانیان برخوردار است.
شهر جهانی ملیله
کجا؟ زنجان در استان زنجان

 

زنجان، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهرستان استان زنجان، یکی از شهر‌های با اهمیت ایران است که به دلیل استقرار بر محور ترانزیتی تهران-اروپا از شهر‌های مهم شمال غربی ایران به‌شمار می‌رود. در این شهر، مفتول‌های نقره با طرح‌های اسلیمی و نقش‌هایی از جمله اشک، جقه، پیچک، غنچه، برگ، برگ فرنگ و ... به دست هنرمندانه صنعتگران زیر صیقل سوهان و کوره آتش قرار می‌گیرد و تبدیل به یکی از ظریف‌ترین صنایع دستی این خطه می‌شود که ملیله نامیده می‌شود. هنر ملیله‌کاری که از اصلی‌ترین صنایع‌دستی این استان است امروزه عمده‌ترین ماده اولیه ملیله را نقره تشکیل می‌دهد که از طریق ذوب وسایل نقره‌ای که کهنه یا قابل استفاده نیستند تامین می‌شود. از دیگر مواد مورد استفاده در ساخت ملیله می‌توان به موم طبیعی، تیزاب، زاج سفید و جوهر گوگرد اشاره کرد.
شهر جهانی گوهرسنگ‌ها
کجا؟ مشهد، خراسان‌رضوی

 

مرکز استان خراسان‌رضوی، معادن سنگ با ارزشی در شهر و مناطق پیرامونش دارد. به همین علت یکی از هنر‌های دستی فعال این استان جواهرسازی و ساخت زیورآلات با سنگ‌های قیمتی است. از مهم‌ترین این سنگ‌ها می‌توان به آکوآمارین، عقیق، انواع کوارتز، ژاسپر، گارنت و زنولیت اشاره کرد که در این میان سنگ عقیق از معروف‌ترین سنگ‌های این منطقه در میان مردم است. امروزه اصلی‌ترین کارگاه‌های تراشِ گوهرسنگ‌های ایران در مشهد واقع شده است که در آن‌ها سالانه چندین تُن نگین عقیق و فیروزه در اندازه‌های مختلف تراش می‌دهند.

 

منبع: زندگی سلام