کودکانی که دیگر کودکی نمی‌کنند
کودکان دهه شصت و هفتاد خاطرات زیادی از دوران کودکی خود دارند، دورانی که به دور از تجمل‌گرایی و حساسیت‌های بی‌مورد والدین ساعت‌ها را با همسالان خود در کوچه و یا در بوستان‌ها به بازی و تفریح مشغول بودند و اصلا گذر زمان را احساس نمی‌کردند، در آن دوران خبری از اسباب‌بازی‌های رنگارنگ، تبلت، اتاق شخصی، کامپیوتر، کلاس موسیقی، زبان و ... نبود، کودکان با عروسک، توپ و ماشین پلاستیکی ساعت‌ها بدون دغدغه بازی می‌کردند، اما هیچ کدام از والدین در آن دوران نمی‌دانستند همین بازی‌های جمعی و گروهی به ظاهر ساده چه نقشی در شکل‌گیری شخصیت فرزندشان دارد.
زمانی‌که دخترها چادر گل گلی به‌سر می‌کردند، عروسک خود را در بغل می‌گرفتند و با اسباب‌بازی‌های خود به صورت خیالی غذا درست می‌کردند و در لیوان‌های کوچک چایی می‌ریختند، خود را برای پذیرفتن نقش مادری در بزرگسالی آماده می‌کردند، اما متاسفانه شاهدیم با کمرنگ شدن این بازی‌ها کودکان نیز از پذیرش هرگونه مسئولیت در سنین بالاتر سرباز می‌زنند.
نقش بازی در شکل‌گیری شخصیت کودکان قابل انکار نیست، اما با تغییر نوع شیوه‌های زندگی از سنتی به مدرنیته باید آموزش در قالب بازی نیز تغییراتی به همراه داشته باشد و به این مسئله در مهدهای کودک و مدارس توجه جدی‌تری صورت بگیرد، زیرا امروز با شاغل بودن والدین، آن‌ها فرصت چندانی برای آموزش مهارت و بازی به کودکان ندارند.
امروز کرونا شرایط بازی و فعالیت‌های بدنی در کودکان را بسیار سخت کرده است، با تعطیلی مدارس و مهدهای کودک عملا کودکان بیشتر وقت خود را در شبکه‌های مجازی می‌گذارند، غفلت از بازی و فعالیت بدنی در کودکان می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری را بر جای بگذارد.
بازی در کودکان تنها برای سرگرمی نیست، بلکه بازی جنبه مهارت‌آموزی برای آن‌ها دارد
مهرداد رضاپور روانشناس خانواده و حوزه کودک در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص تاثیرات بازی بر شخصیت کودکان در بزرگسالی، اظهار کرد: بازی در کودکان تنها برای سرگرمی نیست، بلکه بازی جنبه‌های آموزشی و مهارت‌آموزی برای آن‌ها در سنین مختلف دارد، قطعا اشکال بازی در سنین مختلف باید متفاوت باشد.
وی با تاکید بر اینکه مهارت‌های مورد نیاز فرد در طول زندگی باید آموزش داده شود، افزود: در سنین زیر شش سال یادگیری و مهارت‌آموزی وابسته به بازی و نقش‌آفرینی در کودکان است، زمانی‌که کودک نقش‌هایی را ایفا می‌کند به دنبال آن مهارت‌های لازم برای زندگی را نیز فرا می‌گیرد.
رضاپور توضیح داد: به‌طور مثال کودک در سن زیر دو سال با انجام برخی بازی‌ها مهارت استفاده از اعضای بدن برای رفع نیازهای روزمره را فرا می‌گیرد، وقتی کودک را در شرایطی قرار می‌دهیم که وسایل را در دست خود نگه دارد و یا در سطوح ناهموار حرکت کند، یعنی به او مهارت‌ها و توانمندی‌های فیزیکی را آموزش می‌دهیم و بین اعضای بدن کودک هماهنگی ایجاد می‌کنیم.
مسئول مرکز مشاوره سازمان بهزیستی چهارمحال و بختیاری با تاکید بر اینکه در سنین بالاتر از دو سال آموزش سایر مهارت‌ها به وسیله بازی ضرورت پیدا می‌کند، عنوان کرد: کودک در سنین دو تا شش سال باید مهارت‌های ارتباطی را در قالب فعالیت‌های گروهی و جمعی فرا بگیرد، در بازی‌های جمعی به کودک آموزش می‌دهیم چگونه جلوی عصانیت خود را بگیرد و اگر از کسی ناراحت شد چگونه این ناراحتی را انتقال دهد.
وی اضافه کرد: در سنین بالاتر از شش سال کودک در بازی‌ها به دنبال نقش‌آفرینی است، مثلا کودک خود را در نقش پدر، مادر، دکتر، مهندس و ... قرار می‌دهد و نقش‌آفرینی می‌کند، همچنین در این نقش‌آفرینی‌ها جنسیت برای او تعریف می‌شود، کودک پوشش والدین را در بازی‌ها تمرین می‌کند.
رضاپور یادآور شد: کودک در سن دبستان باید به سمت بازی‌های تیمی سوق پیدا کند، این بازی‌ها باید مسئولیت‌پذیری و انعطاف‌پذیری در ایفای نقش را به کودکان آموزش دهند، همچنین در بازی‌های دوران کودکی و نوجوانی باید شرایطی برای تخلیه هیجانات نیز فراهم شود.
این روانشناس خانواده با بیان اینکه برخی از بازی‌ها زمینه‌ساز تخلیه هیجانات منفی در کودکان هستند، خاطرنشان کرد: کودک باید به لحاظ بدنی تحرک کافی را داشته باشد تا بتواند نشاط، شادابی و سلامت جسمانی خود را در این بازی‌ها تامین کند و تنش‌ها را از خود دور کند.
وی با بیان اینکه استانداردهای بازی در سنین مختلف برای مهدهای کودک و مدارس تعریف شده است، گفت: همچنین مربیان مهدهای کودک سالانه آموزش‌های لازم را فرا می‌گیرند تا بتواند مهارت‌ها را به کودکان آموزش دهند، مسئله یادگیری همراه با بازی مطابق با استاندارهای آموزشی در شکل‌گیری شخصیت کودک در بزرگسالی موثر است.
رضاپور با بیان اینکه فعالیت مدارس در دوران کرونا تغییر کرده است، تصریح کرد: پرداختن دانش‌آموزان به فعالیت‌های بدنی و ورزشی در مدارس از ضروریات است، زمانی که کودک ورزش می‌کند و یا فعالیت بدنی دارد انرژِی‌های منفی از او دور می‌شود و به آرامش می‌رسد.
مسئول مرکز مشاوره سازمان بهزیستی چهارمحال و بختیاری در ادامه تاکید کرد: بازی و ورزش جز جدانشدنی زندگی هر کودکی است و نمی‌توان آن را حذف کرد اگر بازی و فعالیت در زندگی کودک حذف شود، آسیب‌های فروانی را در پی دارد.
وی با اشاره به اینکه مسئولیت والدین در دوران کرونا برای بازی و انجام فعالیت بدنی در کودکان سنگین‌تر از گذشته است، خاطرنشان کرد: انجام بازی و فعالیت‌های بدنی در ایام کرونا در منازل آپارتمانی سخت است، بنابراین والدین می‌توانند در برخی ساعات روز کودک را در محیط‌های باز و خلوت برای ورزش و پیاده‌روی ببرند.
رضاپور با بیان اینکه استرس زمینه بروز رفتارهای آسیب‌زا در کودکان را بالا می‌برد، یادآور شد: باید در کودکان این استرس و تنش با انجام فعالیت بدنی و بازی تخلیه شود، فعالیت‌های بدنی باید سرگرم‌کننده و نشاط آور باشد.
تعداد کودکان در مهدهای کودک به علت کرونا کاهش پیدا کرده است
جوادنجفی چالشتری معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه مهارت‌های زندگی و اجتماعی در قالب بازی به کودکان در مهدهای کودک آموزش داده می‌شود، اظهار کرد: متاسفانه شرایط کرونا بحث آموزش و بازی را در مهدهای کودک تحت تاثیر قرار داده است، والدین به علت نگرانی اجازه نمی‌دهد کودکان به مهدکودک بروند و تعداد کودکان در مهدهای کودک کاهش پیدا کرده است.
وی ادامه داد: اکثر وسایل بازی موجود در مهدهای کودک بر اساس استانداردهای علمی ساخته شده‌اند، اما در شرایط کرونا برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی و امکان انتقال ویروس از طریق سطوح برای بازی کودکان با وسایل بازی محدودیت‌هایی وجود دارد.
نجفی با اشاره به اینکه بازی‌های کودکان در مهدهای کودک قبل از شیوع کرونا بر اساس استانداردهای روانشناختی و علمی صورت می‌گرفت، گفت: همچنین کودکان در قالب بازی مهارت‌های لازم را فرا می‌گرفتند.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه برای بحث آموزش‌های مهارتی در مهدهای کودک یک کمیته راهبری آموزش در کشور تشکیل شده است، عنوان کرد: این کمیته متشکل از متخصصان شناخته شده در حوزه روانشناسی، بهداشت، تغذیه، آموزش و پرورش در حوزه کودک است، محتوای آموزشی تدوین شده توسط این کمیته به استان‌ها ابلاغ شد.
وی افزود: عمده آموزش‌های تدوین شده در این کمیته مربوط به سنین قبل از دبستان است، مربیان از طریق کتب آموزشی نحوه برخورد با کودکان در مسائل مختلف، آموزش مسائل مبنایی و ... را فرا می‌گیرند که چگونه و با شیوه‌ای مسائل و مهارت‌های مختلف را در قالب بازی به کودک آموزش دهند.
نجفی تاکید کرد: همچنین لیست شرکت‌های معتبر برای تهیه وسایل بازی استاندارد در مهدهای کودک در اختیار مدیران مهدهای کودک در استان قرار گرفته است و مهدها باید تجهیزات مورد نیاز خود را برای بازی از این شرکت‌ها تهیه کنند.