روز شمار دهه اول محرم و علت نامگذاری
شنبه شب اول محرم ۱۴۰۳ در ایران بود. آیا میدانید شب های محرم به نام چه کسانی است؟ روضه شب‌های محرم هر کدام به یکی از شخصیت ها و موضوعات کربلا و عاشورا میپردازد که درس های بزرگی برای ما دارد. معمولا عزاداری ها و روضه های هر شب ماه محرم بر اساس این نامگذاری ها پیش می رود. روز شمار دهه اول محرم تا شب عاشورا ادامه دارد.
علت نامگذاری روزهای محرم
هر یک از شب‌های محرم به نام یکی از شهدا یا شخصیت‌ها یا وقایعی مرتبط با جریان کربلا نام گذاری شده است. نام گذاری این شب‌ها با گذشت زمان صورت گرفته است. این کار از طرف مداحان و ذاکران اهل بیت و بر اساس جایگاه شهیدان کربلا، نزدیکی هر یک از آن‌ها به نقطه وحدت بخش کربلا یعنی امام حسین (علیه السلام) و هم آهنگی شور و التهاب مراسم و روضة آنان با مرکز شورآفرین شب عاشورا صورت گرفته است.
روز عاشورا
واقعه کربلا در جمعه دهم مُحَرَّم سال ۶۱ قمری رخ داد. در این روز، میان سپاه امام حسین (علیه السلام) و یزید بن معاویه جنگ درگرفت که از صبح عاشورا تا عصر طول کشید و در آن امام حسین (علیه السلام) و تمامی یارانش به جز امام سجاد (علیه السلام) به شهادت رسیدند. در عصر روز عاشورا و پس از شهادت امام حسین (علیه السلام) و یارانش، لشکر عمر بن سعد به خیمه‌های اهل بیت ایشان یورش بردند، به غارت و آتش زدن خیمه‌ها پرداخته و همه زنان و کودکان را به اسارت گرفتند، جنازه شهدا را نیز زیر سم اسبان لگدکوب کردند.
عزاداری شیعیان از اول ماه محرم
مهر به نقل از محمدحسین رجبی دوانی نوشت: درست است که فاجعه کربلا در روز دهم محرم اتفاق افتاده، اما ما با توجه به سیره امامان خود و برای عرض ادب به امام حسین (علیه السلام) و شهیدان کربلا از روز اول محرم عزاداری می‌کنیم چراکه در نقل‌های تاریخی و حدیثی داریم که همین که ماه محرم فرا می‌رسید امامان ما دیگر لبخندی بر لبشان دیده نمی‌شد و حزن و اندوه آن ذوات مقدس را فرا می‌گرفت و عزادار بودند و این عزاداری در روز عاشورا به اوج می‌رسید.
با توجه به محدودیت‌هایی که برای آن امامان از سوی دستگاه‌های خلافت ایجاد شده بود، ائمه در خانه خود عزاداری می‌کردند و شُعرایی را دعوت می‌کردند و آن‌ها با سرودن اشعاری حزین در مصیبت بزرگ شهادت امام حسین (علیه السلام)، فضای حزین و سوگواری را پدید می‌آوردند و ائمه و خانواده‌های ایشان به عزاداری می‌پرداختند.
لذا، چون روش ائمه در بزرگداشت شهادت امام حسین (علیه السلام) از اول محرم بوده است شیعه هم با تأسی به سیره پاک آن ذوات مقدس از اول محرم عزاداری خود را آغاز می‌کند.
روزهای محرم متعلق به کیست؟
نامگذاری هر کدام از روزهای ماه محرم را در ادامه به نقل از بیتوته می خوانید.
شب اول محرم متعلق به مسلم بن عقیل (علیه السلام)
مسلم، نخستین شهید واقعة کربلاست. شهادت او کمی پیش‌تر از حادثه کربلا رخ داده است و شب نخست ماه محرم به پاس فداکاری و جان فشانی‌های این سفیر شهید راه سرخ، شب حضرت مسلم بن عقیل (علیه السلام) نام نهاده شده است. مسلم الگوی محبت و وفاست. او عاشقی دل باخته بود که تا آخرین لحظه از عشق پاک خود به امام حسین (علیه السلام) دست بر نداشت و در اوج بی وفایی کوفیان به مولایش وفادار ماند.
شب دوم: ورود به کربلا
امام حسین (علیه السلام) روز دوم محرم سال ۶۱ ه ق به سرزمین کربلا وارد شد. به خاطر همین روز دوم محرم، روز ورود به کربلا نام گذاری شده است. روز دوم، نماد پایداری است. اباعبدالله الحسین (علیه السلام) از همان آغاز حرکت با حوادث گوناگونی روبه رو شد. از بی وفایی کوفیان گرفته تا تعقیب شدن از سوی سپاهیان دشمن. با این حال از ادامة راه منصرف نشد و هم چنان استواری ورزید. حسین (علیه السلام) آموزگار بزرگ پایداری است.
شب سوم محرم متعلق به کیست؟ حضرت رقیه (سلام الله علیها)
حضرت رقیه (سلام الله علیها) دردانة سه ساله حسین بن علی (علیه السلام) است. در برخی منابع مانند ریاض الاحزان از ایشان با نام فاطمه صغری یاد کرده اند. حضرت رقیه (سلام الله علیها) در روز سوم صفر سال ۶۱ ه ق در سفر اهل بیت (علیهم السلام) بر اثر مصائب و رنج های وارده از سوی دشمن در شهر شام به شهادت رسیدند شاید نام گذاری روز سوم محرم به نام این بانوی کوچک به این انگیزه بوده که در گرماگرم عزاداری دهه اول، از مظلومیت او یادی شود.
حضرت رقیه (سلام الله علیها) الگوی تربیت صحیح است. با تدبر در جملات کوتاهی که او هنگام دیدن سر بریدة پدر به زبان آورده به خوبی می‌توان دریافت که این کودک از چه معرفت والایی برخوردار بوده است.
شب چهارم متعلق به حضرت حرّ (علیه السلام) و فرزندان حضرت زینب (سلام الله علیها)
شب چهارم محرم اختصاص به یکی از شهیدان سربلند کربلا (علیهم السلام) یعنی حربن یزید ریاحی (علیه السلام) دارد. البته این شب را به فرزندان حضرت زینب نیز منسوب کرده اند. حر الگوی توبه و حقیقت جویی است. او در آغاز برخورد با امام حسین (علیه السلام) چنین جایگاه وارسته‌ای نداشت و به گفتة خودش مأمور بود و معذور! اما ادب و تواضع حر در مقابل سالار شهیدان، سبب رهایی او شد. حر با ژرف بینی، حق را بر باطل ترجیح داد و پیشانی پشیمانی بر سجده گاه توبه فرود آورد. حر، جذاب‌ترین الگوی توبه برای خطاکاران است.
بیشتر بخوانید:
شب پنجم متعلق به حضرت عبدالله بن حسن (علیه السلام) و اصحاب
شب پنجم محرم مانند شب چهارم میان چند شهید کربلا مشترک است. شب پنجم به حبیب بن مظاهر(علیه السلام) و حضرت عبدالله بن حسن (علیه السلام) کودک هشت سالة امام مجتبی (علیه السلام) نیز منسوب است. عبدالله (علیه السلام) در شمار آخرین شهیدانی بود که پیش از شهادت امام حسین (علیه السلام) در ظهر عاشورا به شهادت رسید.
زهیر (علیه السلام) الگوی عاشقی کربلاست. او تا چند روز پیش، از دیدار حسین (علیه السلام) هراس داشت، اما پس از آن که به خیمه امام گام نهاد، هراسش به عشقی جاودانه بدل شد. بارقه نگاه امام حسین (علیه السلام) چنان در جانش اثر کرده بود که از همه هستی خود گذشت و از دنیا و خانمان گسست. او در این راه چنان پیش رفت که به یکی از فرماندهان سپاه آن حضرت تبدیل شد.
شب ششم محرم متعلق به کیست؟ حضرت قاسم (علیه السلام)
شب نوجوانان عاشورایی، شب روضه قاسم بن الحسن (علیه السلام). وقتی امام حسین (علیه السلام) سخن از شهادت یارانش به میان آورد، نوجوان سیزده ساله کربلا از عمو پرسید: عموجان ایا من نیز به فیض شهادت نائل می‌شوم؟ امام او را به سینه چسباند و فرمود: فرزندم مرگ را چگونه می‌بینی؟ قاسم (علیه السلام) پاسخ داد: از عسل شیرین تر!
شهادت طلبی قاسم (علیه السلام) و پا فشاری او برای رسیدن به مقصود، زیباترین الگو را برای رهروان خط سرخ شهادت رقم زد.
شب هفتم متعلق به حضرت علی اصغر (علیه السلام)
حضرت علی اصغر (علیه السلام) فرزند کوچک امام حسین (علیه السلام) و حضرت رباب دختر امرءالقیس (سلام الله علیها) است که با تیر سه شعبة حرمله بن کاهل اسدی به شهادت رسید. مصیبت علی اصغر (علیه السلام) برای حسین (علیه السلام) جان فرسا بود چنان که گریست و به خداوند عرض کرد: خدایا خودت میان ما و این قوم داوری کن. آنان ما را فرا خواندند تا یاری کنند، ولی برای کشتن ما کمر بسته اند. در این لحظه ندایی از آسمان رسید که:ای حسین (علیه السلام) در اندیشه اصغر (علیه السلام) مباش، هم اکنون دایه‌ای در بهشت برای شیر دادن به او آماده است.
شب هفتم محرم، شب رضاست. حسین (علیه السلام) بهترین الگوی پایداری و رضآیت است. او پس از تحمل شهادت همه یاران و جوانانش، کودک شیرخوار خود را به میدان آورد. هنگامی که علی اصغر (علیه السلام) نیز فدا شد بر قضای الهی گردن نهاد و خطاب به خداوند گفت:ای خدا! چون تو این صحنه‌ها را می‌بینی تحمل این مصیبت‌ها بر من آسان می‌شود.
روز هشتم محرم متعلق به کیست؟ حضرت علی اکبر (علیه السلام)
علی اکبر (علیه السلام) نخستین فردی بود که از بنی هاشم به میدان رفت. او فرزند بزرگ امام است و نزدیک‌ترین فرد به ایشان. چون غربت پدر را در میان خیل گرگ‌های خون آشام کوفه و شام می‌بیند، از همه یاران و افراد خاندان پیشی می‌گیرد و خود را در راه آرمانی فدا می‌کند. او گام به میدان می‌نهد تا حجت را تمام کند و شوق رسیدن به فیض شهادت را در دل یاران حسین (علیه السلام) قوت بخشد. علی اکبر (علیه السلام) الگوی سبقت گرفتن در شهادت است.
شب نهم؛ شب تاسوعا متعلق به حضرت عباس (علیه السلام)
ستاره ۳۴ ساله آسمان کربلا و بزرگ‌ترین یار و یاور حسین (علیه السلام). عباس یعنی چهره درهم کشیده و این نام نشان از صلابت و توانمندی سقای کربلا دارد. او فرزند علی (علیه السلام) و برادر حسین (علیه السلام) بود، با این حال هرگز برادر خود را به نام صدا نزد. حضرت عباس (علیه السلام) این ادب و فروتنی را تا لحظه آخر بر خود واجب می‌دانست. او بهترین الگوی رشادت بود. زیرا پرچم دار سپاه بود و پرچم را به دست رشیدترین و شجاع‌ترین افراد لشگر می‌سپارند. او به اندازه‌ای محو یار شده بود که بر امواج دل انگیز آب روان، لب‌های خشکیده محبوب خود را در نظر آورد و داغ تشنگی را از یاد برد. رشادت، وفاداری و فروتنی عباس (علیه السلام) یکی دیگر از برگ‌های زرین عاشورا است که همه را به شگفتی واداشته است.
شب دهم: شب عاشورا
شب حسین بن علی (علیه السلام) الگوی آزادگان جهان. شهامت، ایثار، بردباری، تسلیم، رضا، وفا، فروتنی، شجاعت و پایداری امواج اقیانوس بی منتهای حسین است. اگر این قیام چنین درون مایه ارزشمندی از فضایل انسانی را نداشت، این گونه بر پیشانی تاریخ نمی‌درخشید. عاشورا این گونه توانست حصار زمان و مکان را درهم شکند و تاریخ را درنوردد.