کلیر شدن آسمان یعنی چه؟ + قوانین clear

آیا تا به حال از وضعیت کلیر در آسمان چیزی شنیده اید؟ آیا میدانید اصطلاح «پرواز ممنوع» گاهی در سطح بین الملل برای جریمه یک کشور و گاهی هم به عنوان یک هشدار استفاده می شود؟ این محدودیت می تواند کوتاه مدت یا بلند مدت باشد. اگر از علاقمندان صنعت هوایی هستید، خواندن این مطلب را از دست ندهید.

معنی کلیر آسمان

در ابتدا باید بگوییم معنی کلیر آسمان از ریشه انگلیسی clear می آید. معنی clear به فارسی یعنی تمیز کردن و پاک کردن. حال اگر برای آسمان به کار ببریم یعنی اعمال یک ممنوعیت هوایی به دلایل داخلی یا خارجی. خواه این تصمیم از داخل یک کشور گرفته شود، و یا سایر کشورها در سطح بین الملل این تصمیم را بگیرند یا تحمیل کنند.

کلیر شدن آسمان یعنی چه؟

طبق قانون و در شرایط بحرانی و حساس لغو پرواز‌های داخلی و خارجی کشور می‌تواند در دستور کار مسئولان کشوری قرار گیرد. ماده ۱۰ قانون هواپیمایی کشور دراین‌باره صراحتاً توضیح می‌دهد که «اداره کل هواپیمایی کشوری می‌تواند در مواردی که امنیت عمومی یا علل نظامی ایجاب می‌نماید، با تصویب هیئت‌وزیران پرواز هواپیمای ایرانی یا خارجی را بر فراز قسمتی از خاک کشور ممنوع یا محدود یا مقید به شرایط خاصی بنماید»

کلییر شدن آسمان در قانون ایران

همانطور که گفتیم، در ماده ۱۰ قانون هواپیمایی کشوری مصوب ۱ مرداد ماه ۱۳۲۸ که البته در سال‌های بعد اصلاحاتی روی آن انجام شد، آمده است که اداره کل هواپیمایی کشوری می‌تواند در مواردی که امنیت عمومی یا علل نظامی ایجاب می‌نماید با تصویب هیات وزیران پرواز هواپیمای ایرانی یا خارجی را بر فراز قسمتی از خاک کشور ممنوع یا محدود یا مقید به شرایط خاصی بنماید؟ اما سوال اینجاست که این سازمان در چه شرایطی می‌تواند این تصمیم را اجرایی کند؟

نیرو‌های مسلح باید برای ممنوع شدن پرواز‌ها درخواست کنند

علیرضا منظری - معاون سابق هوانوردی سازمان هواپیمایی کشوری- در این باره به ایسنا گفت: در چنین شرایط خاصی باید نیرو‌های مسلح از سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان نماینده دولت در این حوزه بخواهد که حالت ممنوعه را در قسمتی یا تمام فضای کشور برای ساعات یا روز‌هایی اعمال کند و در این صورت است که اگر نیرو‌های مسلح درخواست کنند و هیات دولت تصویب کند سازمان هواپیمایی کشوری می‌تواند آن را اجرا کند.

وی افزود: در برخی از کشور‌ها رئیس جمهور فرمانده نیرو‌های مسلح نیز هست و در چنین شرایطی رئیس جمهور شخصا اقدام به طرح، تصویب و اجرای این قانون می‌کند، اما در کشور ما که این دو سمت یکی نیستند.

محدوده کلیر شدن آسمان را چه کسی باید تعیین کند؟

حمید غوابش - معاون اسبق هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی کشوری- در این باره به ایسنا گفت: تشخیص مسائل امنیتی و اینکه شدت و حدت و میزان ملاحظات امنیتی چقدر است با نهاد‌های امنیتی و نظامی است. آن‌ها هستند که باید مشخص کنند که می‌خواهند در چه قسمتی از خاک کشور فضای خالی یا پرواز ممنوع اعلام شود. چرا که آن‌ها داده‌های مرتبط با ملاحظات امنیتی یا عملیات‌های نظامی را در اختیار دارند و باید این اطلاعات را به مقامات غیر نظامی انتقال دهند.

وی افزود: سازمان هواپیمای کشوری تنها مجری چنین ملاحظاتی است و بر اساس روال عادی وظیفه‌ای برای دنبال کردن و رصد کردن ملاحظات امنیتی ندارد.

غوابش اظهار کرد: حتی در شرایط عادی که یک نهاد نظامی قصد انجام عملیات مانوری و تمرینی را در محدوده خاص دارد آن را به اطلاع سازمان هواپیمایی کشوری می‌رساند و این سازمان ضمن طی فرآیند قانونی و اخذ مصوبه و مجوز در ساعات و روز‌های مانور، آن منطقه را از پرواز‌ها خالی کرده و به ایرلاین‌ها اطلاع می‌دهد که پرواز نکنند یا آنکه در ارتفاع خاصی مجاز به پرواز در یک منطقه خاص هستند.

بیشتر بخوانید: 

• ماجرای پرواز ۹۱۴ فاش شد! حقیقت سفر در زمان چه بود؟
• بارش ماهی از آسمان واقعی است؟ + عکس

مناطق پرواز ممنوع در بین الملل یعنی چه؟

“منطقه پرواز ممنوع” قلمرو یا منطقه‌ای است که در آن هیچ هواپیمایی اجازه پرواز ندارد. این منطقه معمولا در فضای جنگی اعلام و اعمال می‌شود و به نوعی “خلع سلاح در آسمان آن منطقه ” است و معمولا از هرگونه عملیات هواپیما‌های جنگی در محدوده اعلام شده جلوگیری بعمل می‌آید. هواپیمایی که حریم منطقه پرواز ممنوع را نقض کند با توجه به شرایط اعلام شده مورد هدف قرار خواهد گرفت.

قانون بین المللی منطقه پرواز ممنوع

اختیارات قانونی برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع در “فصل هفتم منشور سازمان ملل” ماده ۴۲ آمده است. مطابق این ماده اگر دیپلماسی موفق به حل و فصل و رفع تهدیدی که متوجه صلح بین‌المللی است نشود سازمان ملل اجازه می‌دهد “عملیاتی همانند تظاهرات، تحریم اقتصادی و عملیات نظامی از هوا، دریا و یا با توسل به نیروی زمینی به اجرا درآید”؛ بنابراین اولین گام برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع، کسب اختیار از پانزده عضو شورای امنیت سازمان ملل است که آن هم به دیپلماسی ماهرانه نیاز دارد زیرا هر یک از اعضای دائم شورای امنیت یعنی “آمریکا”، “روسیه”، “چین”، “انگلیس” و “فرانسه” می‌توانند با “حق وتو” جلوی این اقدام را بگیرند.

بعنوان مثال در مورد لیبی کشور‌های چین و روسیه با ایجاد منطقه پرواز ممنوع مخالف بودند، ولی در نهایت دیگر اعضای دائم شورای امنیت یعنی فرانسه، آمریکا و انگلیس آن‌ها را متقاعد کردند که به طرح رای مثبت دهند.

یکی از دلایل پیچیدگی به اجرا گذاشتن منطقه پرواز ممنوع، این است که کشور‌هایی که تسلیحات و نیرو‌های نظامی به این مناطق می‌فرستند نمی‌دانند چطور با ناقضین منطقه پرواز ممنوع برخورد کنند و توافقی در مورد “نحوه برخورد”Rule of engagement” ” با ناقضان بدست نیامده است.

چرا عبارت «پرواز ممنوع» در سطح جهان جدید است؟

مدرسه آنلاین نوشت: علت اینکه تاریخچه “منطقه پرواز ممنوع” از قدمت چندانی برخودار نیست از آنجاست که برای اعمال و اجرای موفق منطقه پرواز ممنوع به رادار‌های پیشرفته هوایی نیاز است و این تکنولوژی عمر چندانی ندارد. کارشناسان نظامی معتقدند که صرف ممنوعیت پرواز در “منطقه پرواز ممنوع” کافی نیست بلکه برای گشت زنی و نظارت بیشتر باید سیستم‌های ضد هوایی در آن منطقه را از کار انداخت و یا از آن منطقه به جای دیگری انتقال داد، لذا معمولا با این توجیه در اولین مرحله با حمله به تاسیسات نظامی آن را از کار می‌اندازند.

اعمال منطقه پرواز ممنوع یک رویداد انفعالی نیست بلکه یک دخالت نظامی محسوب می‌شود؛ بنابراین هر لحظه احتمال واکنش کشوری که بر فراز آن منطقه پرواز ممنوع اعمال می‌شود وجود دارد.

معنای اعلام منطقه پرواز ممنوع از طرف کشور متجاوز

در واقع اصطلاح “منطقه پرواز ممنوع” حسن تعبیری است که برای اعلان جنگ و بمباران منطقه مورد نظر بکار می‌رود؛ و آنچه که در پشت این حسن تعبیر نهفته است حمله نظامی به آن کشور است چرا که بلافاصله پس از اعلام منطقه پرواز ممنوع مراکز تسلیحاتی و نظامی آن کشور توسط جنگنده‌های کشور‌های اعمال کننده طرح بمباران می‌شود. علت اینکه این تعبیر به کار برده می‌شود آن است که نمی‌شود بطور مستقیم به افکار عمومی گفت که می‌خواهیم به فلان کشور حمله نظامی کنیم و یا جنگ جدیدی را شروع کنیم.

مناطقی وجود دارد که آنجا پرواز ممنوع است

ابراهیم مرادی عضو جامعه متخصصان مراقبت پرواز به ایسنا گفت: به‌طور کلی مناطق ممنوعه پروازی از دیدگاه‌های ایکائو به چهار دسته تقسیم شده که هر یک از این چهار دسته از نقطه نظر امنیتی و نظامی از درجه اهمیت خاصی برخوردار است؛ برای مثال مناطق ممنوعه‌ای که با حروف D در نقشه‌های هوانوردی مشخص می‌شود، مناطق خطر بوده و ابتدای کلمه Dianger است که اعلام می‌کند این منطقه در شرایط خاص فعال بوده و خارج از آن شرایط می‌تواند مورد استفاده هوانوردان قرار گیرد. این شرایط خاص می‌تواند زمان انجام یک مانور نظامی باشد.

عضو جامعه متخصصان مراقبت پرواز افزود: در حال حاضر با توجه به نقش صنف هوانوردی در حمل و نقل بار و مسافر و همچنین موقعیت ژئوپلتیک ایران که گذرگاه دسترسی آسیای جنوب شرق به اروژا و برعکس است و درواقع اکنون جاده ابریشم مارکوپولو بر تارک آسمان نیلگون ایران نقش بسته است، وضعیت سامان‌دهی مناطق ممنوعه پروازی کشور بسیار مطلوب است.

ممنوعیت پروازی همه جا هست

عضو جامعه متخصصان مراقبت پرواز تاکید کرد: مناطق ممنوعه پروازی در هر کشوری وجود دارد و از برخی مناطق خاص به هیچ عنوان نمی‌تواند پرواز عبور کند.

وی با بیان این‌که مردم فکر می‌کنند آسمان خیلی گسترده است و بدون هیچ محدودیتی می‌توان از هر کجای آن به جای دیگر پرواز کرد، ادامه داد: شاید در سال‌های آغازین تولد صنعت هوانوردی این امر تا حدودی امکان‌پذیر بود، اما رفته رفته با توسعه این صنعت و ایجاد صنعت کنترل ترافیک هوایی در دل صنعت هوانوردی این امکان محدود شده و انجام پرواز‌ها تنها در داخل دالان‌های هوایی تحت کنترل کنترلر‌های ترافیک هوایی امکان‌پذیر است و ترسیم این کانال‌ها متاثر از تعداد زیادی فاکتور از جمله اخذ مجوز از ارگان‌های نظامی مرتبط است.

درباره پروازهای تجاری

مرادی گفت: بطور کلی در هیچ کجای دنیا و هیچ نقطه از ایران پرواز تجاری نمی‌تواند انجام شود مگر با اخذ مجوز‌های مرتبط و پرواز در دالان‌های منتشر شده در کتاب اطلاعات هوانوردی این پرواز‌ها ضمن پرواز در مسیر‌های مشخص از سرویس‌های کنترل ترافیک هوایی ارائه شده از سوی مراقبین پرواز استفاده کرد تا به سلامت به مقاصد خود برسند.

عضو جامعه متخصصان مراقبت پرواز با تاکید بر اینکه که که حداقل ارتفاع پروازی مشخص شده برای یک مسیر هوایی متاثر از ارتفاعات مرتبط با آن مسیر بوده و این موضوع به بحث امنیتی ارتباطی ندارد، افزود: بعضی اوقات برخی از مسیر‌های پروازی از لحاظ سقف ارتفاع پروازی نیز محدود شده و علت آن تغییر در قابلیت‌های پروازی هواپیما‌ها و نیز تغییر در نوع سرویس ارائه شده از سوی مراقبت پرواز است.

اطلاعات پروازی هر کشور در کتاب ارائه می‌شود

عضو جامعه متخصصان مراقبت پرواز یاد‌آور شد: کتاب اطلاعات هوانوردی در هر کشوری و توسط سازمان هواپیمایی آن کشور منتشر می‌شود و در این کتاب مسوولان سازمان هواپیمایی کشوری موظفند تمام محدودیت‌ها، معذوریت‌ها، امکانات، تسهیلات و سرویس‌های قابل ارائه از دیدگاه هوانوردی را اعلام کنند تا تمام دنیا از قوانین آن کشور برای پرواز مطلع باشند.

به گفته او در کتاب اطلاعات هوانوردی ایران تمام اطلاعات مرتبط، نیرو‌های هوایی موجود در کشور مشخصات آن‌ها از نقطه نظر (طول مسیر، محل شروع و اتمام، کف و سقف ارتفاع پروازی و...) ارائه شده است.

گردآوری: تابناک جوان