چرا میزان ابتلا به آرتروز زانو افزایش یافته است؟

آرتروز مفصل زانو، یکی از شایع‌ترین بیماری تخریبی از میان مفاصل بدن است و در یک دهه اخیر میزان ابتلاء به این بیماری به خصوص در میان زنان در سراسر دنیا افزایش داشته است.

به بهانه رایج شدن این بیماری و جراحی آرتروز زانو، با حسین حاجی تقی متخصص ارتوپدی و فلوشیپ جراحی زانو گفتگو کردیم و به موضوع علل رواج این بیماری و راه‌های جلوگیری از آن پرداختیم.

حاجی تقی در ابتدا به معرفی و توضیح آرتروز زانو پرداخت و گفت: آرتروز زانو یا آرتریت پیری به وضعیتی می‌گویند که یک یا چند مفصل دچار التهاب می‌شود. شروع آرتروز همزمان با خشکی زانو و درد صبحگاهی است به بیان دیگر اگر فردی صبح‌ها که بیدار می‌شود زانو درد دارد و به اصطلاح می‌گوید زانویم خشک و سفت شده است و بعد از این درد پس از مدتی راه رفتن دردش کم می‌شود یعنی در آستانه ابتلاء به آتروز زانو است. در حقیقت وقتی کسی به آرتروز مبتلا می‌شود یعنی غضروف زانویش در حال از بین رفتن است یا کلاً از بین رفته و یک سطح زبر و خشک جای سطح صیقلی (همان غضروف) را گرفته است. دلیل خشک شدن زانو هم به خاطر همان زبری است و وقتی پروتز در زانو گذاشته می‌شود یعنی یک سطح فلزی جایگزین غضروف می‌شود.

ژنتیک، نژاد، جنسیت و سن

وی افزود: ژنتیک، نژاد، جنسیت و سن، از عوامل مهم ابتلاء به آرتروز زانو است؛ به عنوان مثال خانم‌ها به لحاظ شرایط هورمونی که دارند بیش از آقایان دچار آرتروز زانو می‌شوند یا مثلاً در مورد فاکتور سن، میزان ابتلای افراد زیر ۴۵ سال کمتر از دو درصد، افراد بالای ۴۵ سال ۳۰ درصد و افراد بالای ۶۵ سال ۶۸ درصد است پس می‌بینیم که با بالا رفتن سن رقم ابتلاء به آرتروز چطور صعود می‌کند به عبارت دیگر از سن ۶۵ سن به بالا از بین هر ۱۰ نفر هفت نفر مبتلا به آرتروز زانو است. بنابراین بیشتر افرادی که زیر ۴۵ سال هستند اما از ترس ابتلاء به آرتروز نزد پزشک می‌روند دچار این بیماری نیستند و بیشتر ترس و نگرانی ابتلاء به آن را دارند. یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین دلایل ابتلاء به آرتروز چاقی است به طوری که گفته می‌شود به ازای هر یک کیلو افزایش وزن، چهار کیلوگرم فشار به زانو می‌آید.

حاجی تقی ادامه داد: کسی که به آرتروز زانو مبتلا است کم کم به سمت انحراف زانوی بیشتر و پای پرانتزی می‌رود و درد شدیدی را باید تحمل کند و هرچه دیرتر پروسه درمان آغاز شود درد بیشتر می‌شود و بیمار به سمت خانه نشینی می‌رود. همچنین درمان دیررس آرتروز زانو تبعات دیگری برای مچ پا و کمر خواهد داشت.

جراحی زانو درد

این جراح و متخصص اضافه کرد: علت اصلی جراحی زانو درد است و در واقع در این جراحی تعویض مفصل صورت می‌گیرد. البته در سنین پایین توصیه ابتدایی ما دارو درمانی و فیزیوتراپی است و نه جراحی ولی در سنین بالا که فرد دارو درمانی، فیزیوتراپی و تزریق را امتحان کرده و جواب نگرفته، درمان قطعی جراحی زانو است. البته باز شرایط بیمار خیلی تعیین کننده است چون مثلاً ممکن است یک نفر زیر ۶۵ سال باشد اما درد زانو زندگی را مختل کرده و از درمان‌های ابتدایی هم جواب نگرفته است یا مثلاً آسیب‌های ابتدایی مثل انحراف زانو هم دارد در چنین شرایطی دیگر مهم نیست که فرد زیر ۶۵ سال سن دارد باید هرچه زودتر زانویش جراحی شود.

این فلوشیپ جراحی زانو در ادامه به راه‌های پیشگیری از ابتلاء به این بیماری پرداخت و گفت: علاوه بر رعایت رژیم‌های غذایی که همه جا از آن حرف زده می‌شود مثل خوردن سبزیجات و کم کردن قند و نمک و کربوهیدارت‌ها، انجام ورزش‌هایی که عضلات چهار سر زانو را تقویت می‌کند نیز بسیار در پیشگیری از ابتلاء به آرتروز زانو مؤثر است. یک نکته جالب درباره رژیم غذایی مؤثر در آرتروز اینکه، نمک یکی از عوامل ابتلاء و پیشرفت آرتروز است. در عوض مواد غذایی حاوی امگا ۳ و تخم کتان می‌توانند تا حد زیادی امکان ابتلاء به آرتروز را کاهش می‌دهد.

 ورزش

حاجی تقی توضیح داد: برای فردی که سن بالایی ندارد و سلامت جسمی و عضلات خوب دارد و اهل ورزش است بالا و پایین رفتن از پله نوعی ورزش است اما اگر فرد سنش بالا است و وارد روند آرتروز زانو شده بالا و پایین رفتن از پله بسیار آسیب زا است. توصیه ما به کسانی که آرتروز زانو دارند این است که عضلات چهار سر زانوی خود را تقویت، وزنشان را کم و رژیم غذایی خاصی را رعایت کنند. علاوه بر اینها خوب است که فرد مبتلا به این درد، روزانه در دو نوبت مثلاً صبح و عصر به مدت نیم ساعت در یک سطح صاف و همکف پیاده روی کند. ورزش‌های دیگری مثل آب درمانی هم می‌تواند به بهبود درد کمک کند.

وی در پایان اضافه کرد: جراحی زانو هیچ وقت گزینه اول و ابتدایی ما برای درمان نیست اما اگر درد مریض به حدی برسد که از درمان‌های دیگر نتیجه نگرفته نباید وقتش را تلف کند و جراحی را به تعویق بیندازد چون انجام جراحی دیررس خودش تبعات و عواقبی دارد که کار را سخت‌تر می‌کند و وقتی عمل دیر انجام شود دیگر امکان بهبودی کامل میسر نیست. خیلی‌ها از انجام این عمل می‌ترسند در حالی که بالای ۸۵ درصد از عمل‌‎های زانو نتیجه مثبت داده و این عمل یکی از شایع‌ترین جراحی‌های ارتوپدی در دنیا است، بنابراین جای نگرانی و استرس برای انجام آن وجود ندارد.