روز زیارت مخصوص امام رضا (ع) چه روزهایی است؟
چند روز در سال روز زیارت مخصوص امام رضا (ع) تعیین شده است. در این مطلب به روزهای زیارتی امام رضا علیه السلام پرداخته ایم.
روز زیارت مخصوص امام رضا چه روزهایی است؟
زیارت ائمه معصومین علیهم‌السلام - که حجت‌های الهی در بین بندگان‌اند - باعث تقرب بیشتر به خداوند می‌شود، از این روست که زیارت ایشان مورد تأکید است. زیارت امام رضا علیه‌السلام پاداش بی‌نظیری دارد و زمانی انسان به همه این پاداش‌ها دست می‌یابد و زیارت او قبول می‌شود که آگاهانه و از سر معرفت به زیارت امام خود بشتابد.
زیارت ائمه معصومین در همه زمان‌ها مفید است، اما برخی از ایام هستند که زیارت در آن مورد تأکید بیشتری واقع شده است. زیارت امام رضا در بعضی روز‌ها نیز اهمیت بیشتری دارد که در ادامه به برخی از روزهای مخصوص زیارتی آن حضرت اشاره می‌کنیم:
۱. ماه رجب
در این رابطه در روایت مشهوری «محمد بن سلیمان دیلمی» نقل می‌کند: «از امام جواد علیه‌السلام پرسیدم: مردی حج واجب و عمره را بهجا آورد، به مدینه رفت و قبر پیغمبر (ص) را نیز زیارت کرد، بعد خدمت شما آمد و شما را زیارت کرد، در حالی‌که عارف به حق شما بود و می‌دانست که تو حجت خدایی بر خلق او، سپس به کربلا رفت و قبر حسین علیه‌السلام را زیارت کرد و نیز قبر موسی بن جعفر علیه‌السلام را زیارت کرد و برگشت به سوی سرزمین خود. سال بعد هم شرایط رفتن به حج برایش را دارد، آیا در این سال، حج بهجا آورد یا برود به خراسان به زیارت قبر پدر بزرگوارت؟ کدام افضل است؟
حضرت فرمودند: زیارت پدرم امام رضا علیه‌السلام افضل است، البته باید زیارت آن حضرت در ماه رجب باشد؛ سزاوار نیست در این زمان انجام شود، چون حکومت به خاطر آن از ما و شما بدگویی می‌کند.» علامه مجلسی طبق این روایت، زیارت امام رضا در ماه رجب را مستحب مؤکد می‌داند.
جناب میرداماد نیز می‌نویسد: «زیارت آن حضرت (امام رضا) در روز اول ماه رجب بسیار مورد تأکید و مورد توجه است.» شیخ ابراهیم کفعمی می‌نویسد: «در ماه رجب، زیارت مشهد الرضا مستحب است.»
۲. روز ۲۳ ذی القعده
سیدبن‌طاووس در اقبال الاعمال، می‌نویسد: «در بعضی از کتاب‌های علمای شیعه، دیدم که مستحب است در روز ۲۳ ذی‌القعده از راه دور و نزدیک امام رضا علیه‌السلام را زیارت کرد.» البته سید بن طاوس روایت مورد استناد در این‌باره را نقل نمی‌کند. اما طبق کلام ایشان، روز ۲۳ ذی‌القعده روز مخصوص زیارتی امام رضا (ع) نام گرفت. شیخ عباس قمی نیز بر اساس کلام سید، زیارت امام هشتم در این روز را سنّت دانسته است.
۳. روز دحوالارض (۲۵ ذی‌القعده)
جناب میرداماد در مورد آداب روز دحو الارض (۲۵ ذی‌القعده) می‌نویسد: «زیارت امام رضا علیه‌السلام در این روز، افضل اعمال مستحبه است.» شیخ عباس قمی نیز این کلام میرداماد را نقل کرده است.
۴. برخی دیگر ایام سال
مرحوم مجلسی درباره بهترین روزهای زیارتی امام رضا علیه‌السلام می‌نویسد: «بدان که زیارت ایشان در روزهای مقدس اسلامی، افضل است؛ خصوصاً روزهایی که اختصاص به آن حضرت دارد؛ مثل روز ولادت ایشان در ۱۱ ذی‌القعده و روز شهادت آن حضرت - آخر ماه صفر یا ۱۷ صفر یا ۲۴ ماه رمضان- و روزی که مردم با ایشان برای خلافت، بیعت کردند که روز اول ماه رمضان یا ششم ماه رمضان است.»
قول مشهور در مورد روز شهادت امام رضا (ع)، آخر صفر است. مشهور این است که مردم در روز ششم ماه رمضان با آن حضرت بیعت کردند. همچنین علامه مجلسی بعد از نقل نماز مخصوص روز ششم ماه رمضان می‌نویسد: «مناسب است که این نماز در روضه (حرم) مقدس امام رضا بعد از زیارت ایشان، خوانده شود.»
۵. برخی ایام هفته
سیدبن‌طاووس روز چهارشنبه را روز زیارتی چهار امام معصوم علیهم‌السلام معرفی کرده است: حضرت موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمد بن علی و علی بن محمد علیهم‌السلام. وی زیارت‌نامه‌ای مختصر هم برای این امامان در این روز نقل کرده است.
شیخ طوسی می‌نویسد: «زیارت پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله و ائمه علیهم‌السلام در روز جمعه مستحب است.» شیخ طوسی از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌کند: «کسی که می‌خواهد قبر رسول الله و امیرالمؤمنین و فاطمه و حسن و حسین علیهم‌السلام و قبور سایر ائمه را زیارت کند، در حالی‌که در سرزمین خودش است، در روز جمعه غسل
روزهای زیارت مخصوص امام رضا (ع) که بیشتر تاکید شده است
در نتیجه: زیارت امام رضا علیه‌السلام در بعضی اوقات بیشتر مورد تأکید قرار گرفته که عبارتند از:
برخی ایام ماه رجب (اول رجب و ۲۳ و ۲۷ آن)؛ روز ۲۳ ذی القعدة؛ روز دحوالارض (۲۵ ذی القعدة)؛ برخی دیگر ایام سال (روز میلاد، روز شهادت و روز ولایت‌عهدی آن حضرت)؛ برخی ایام هفته (چهارشنبه و جمعه).
یکی از علل عظمت فضیلت زیارت امام رضا (ع)
حجت‌الاسلام غلامعلی، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث می‌گوید: اینکه ثواب زیارت حضرت با هیچ عبادتی قابل مقایسه نیست و ثواب هفتاد هزار حج مقبوله و شهادت در رکاب حضرت دارد، یک نکته اش این است که در عبادات دیگر ما از طریق عبادت به خدا نزدیک می‌شویم و عبادت یک بابی است به سوی وادی ولایت. آنچه راه رسیدن به سوی خداست امام است، صراط مستقیم است. عبادات، نماز، روزه و حج یک بابی باز می‌کنند به سوی صراط مستقیم، «نَحْنُ الصَّلَاةُ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ نَحْنُ الزَّکَاةُ وَ نَحْنُ الصِّیَامُ وَ نَحْنُ الْحَجُ» همه خیرات یک بابی است به سوی امام و انسان با امام سیر می‌کند. ولی در زیارت دیگر هیچ واسطه‌ای نیست و خود امام است و انسان به محضر امام می‌رود و با خود امام این سیر اتفاق می‌افتد؛ لذا با فروع دیگر گاهی قابل مقایسه نیست، با حج قابل مقایسه نیست، هفتاد هزار حج مقبوله و بیش از هفتاد هزار حج مقبوله، گاهی با هر قدمی که برمی دارد ثواب یک حج مقبوله به انسان می‌دهند. این ثواب زیارت امام (ع) است.
آیت الله میرباقری معتقد است: در زیارت جامعه کبیره هم تنزل نور ائمه (ع) را در سه مقام توضیح می‌دهد که مقام سومش اینست: «حَتَّی مَنَ عَلَیْنَا بِکُمْ فَجَعَلَکُمْ فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُه » (۳) انوار ائمه (ع) در این خانه هاست که یکی از این خانه‌ها حرم امام (ع) است؛ لذا حرم امام (ع) جسمش، روح و ملکوت عالم اجسام است. این تعبیر که در زیارت جامعه کبیره است که شاید جزو لطیف‌ترین تعابیر جامعه است: «أَسْمَاؤُکُمْ فِی الْأَسْمَاءِ وَ أَجْسَادُکُمْ فِی الْأَجْسَادِ وَ أَرْوَاحُکُمْ فِی الْأَرْوَاحِ وَ أَنْفُسُکُمْ فِی النُّفُوسِ وَ آثَارُکُمْ فِی الْآثَارِ وَ قُبُورُکُمْ فِی الْقُبُور». اگر قبور مومنی واقعاً نورانی است، چون برزخ مومنین شعاعی از برزخ امام است. اگر روح مومن چراغدان نور الهی است، بخاطر این است که روح امام در این روح تجلی می‌یابد.
حرم امام (ع) بیت النور الهی است که در آنجا انوار الهی تجلی دارد. از آیه قرآن هم استفاده می‌شود که «اذن الله ان ترفع و یذکر فی‌ها اسمه»، اجازه رفعت در حرم امام و در این بیت النور است. حرم امام سقف ندارد و سقفش فوق عرش الهی است؛ لذا اگر کسی وارد حرم شد می‌تواند تا فوق العرش بالا برود. «کمن زارالله فوق عرشه»، «فوق کرسیه». از حرم امام می‌شود انوار الهی را در فوق العرش دریافت کرد. این خاصیت حرم امام صلوات الله و سلامه علیه است و زیارت امام یعنی لقاء امام علیه السلام؛ که اگر کسی زائر شد به لقاء امام می‌رسد.
بیشتر بخوانید:
استجابت دعا در حرم امام رضا (ع)
وی ادامه می‌دهد: در روایتی دیگر در باب زیارت در امالی، امام هادی ارواحنا فداه فرمود: اگر حاجتی داشتید غسل کنید بروید زیارت جد بزرگوارم علی بن موسی الرضا علیه السلام و بعد دو رکعت نماز بالای سر ایشان بخوانید و در قنوت حاجت خود را بخواهید، حاجب مستجاب است. یعنی در آن مقام حجاب بین انسان و خدا برداشته می‌شود و دعا محجوب نیست. دعا به دست عالم ملکوت می‌رسد. یعنی متصل به عالم ملائکه است و به احترام حضرت، حجاب از دعا برداشته می‌شود.
چون علت اینکه دعای ما مستجاب نمی‌شود این است که دعایمان محجوب است، یعنی حجاب بین دعا و مقام اجابت است که علت حجاب‌ها هم روشن است و عمدتاً به خود ما برمی گردد. دعا اگر واقع شد مستجاب می‌شود. در واقع دعا واقع نمی‌شود که مستجاب نمی‌شود. دعای مستجاب یعنی دعا واقع می‌شود. در این مقام حجاب‌ها کنار می‌رود و انسان می‌تواند دعا کند؛ و حجاب اجابت هم به احترام حضرت برداشته می‌شود. یادم هست یک عزیزی می‌فرمود که یک حاجت خیلی حل نشدنی داشتم به یکی از اولیاء خدا عرض کردم که برایم دعا کنید؛ که در روایات هست که بگویید مومنان برایتان دعا کنند، چون شما نمیدانید دعای کدام مومن در حق شما مستجاب می‌شود و خدا به کدامین دست گره شما را باز می‌کند. فرمود به این مومن گفتم برایم دعا کنید، بعد از مدتی آن مومن را زیارت کردم فرمودند دعای شما مستجاب شد، پرسیدم از کجا می‌دانید؟ گفتند وقتی دعا کردم دیدم که ملائکه دعا را بالا بردند.
حرم امام رضا (ع) مختلف الملائکه و مختلف الانبیا هست، در روایات داریم که ملائکه می‌آیند و می‌روند. در باب سید الشهدا (ع) هست که «فَفَوْجٌ یَنْزِلُ وَ فَوْجٌ یَصْعَدُ» دائماً یک فوجی از ملائکه و انبیا در حال آمدن هستند و فوج دیگری در حال رفتن هستند. مثل مومنین، انبیا و ملائکه هم دسته دسته در حال آمدن هستند و گاهی در روایات داریم که ملائکه بیشتر از یک بار در عمر روزی شان نمی‌شود که بیایند زیارت انجام بدهند. حرم امام (ع) مهبط ملائکه است، مختلف الملائکه است، محل رفت و آمد ملائکه و انبیاء است، محل اجابت دعاست. در روایت امام هادی (ع) یک تعبیر زیبایی دارد که حضرت فرمود: قبر حضرت بقعه‌ای از بقاع جنت است و هر کس به این مکان تشرف بیابد از آتش جهنم آزاد می‌شود و اهل بهشت می‌شود. همه تعلقات انسان، همه شعله جهنم انسان در حرم به برکت امام رضا (ع) خاموش می‌شود و تبدیل به بهشت می‌شود.
زیارت امام رضا (ع)، محور اقامه تشیع
وی می‌گوید: در خصوص زیارت امام رضا (ع) یک روایتی است در کامل الزیارات، که از امام جواد (ع) سؤال شد، آیا زیارت جدتان افضل است یا زیارت پدرتان؟ فرمود زیارت پدرم، چون پدر مرا فقط شیعیان کامل و ۱۲ امامی زیارت می‌کنند.
آیت الله میرباقری ادامه می‌دهد: حال سوال از اینست که اگر هر دو را یک شیعه ۱۲ امامی زیارت کند، کدام افضل است؟ شاید نکته جواب این است که زیارت این همه ثوابش برای اقامه ولایت است. با زیارت، اقامه ولایت می‌شود و با زیارت امام رضا (ع) اقامه ولایت ۱۲ امامی و اقامه تشیع ۱۲ امامی می‌شود؛ و اتفاقاً این طور هم بوده، امام رضا (ع) با هجرت خودش جغرافیای اسلام را تغییر دادند و امام زاده‌ها را که بیوت النور هستند دور خودشان جمع کردند و اصلاً جغرافیای شیعه از نظر جامعه شناسی این طور شکل گرفته که هجرت امام رضا (ع) این منطقه را منطقه شیعی کرد؛ که هم صفویه و دولت شیعی و الان هم الحمد لله آخرین مدلی که قبل از ظهور متصور است حکومت فقیه عادل است و بعد ان شاء الله ظهور است. ان شاء الله هیچ مدل دیگری واسطه نیست. زیارت امام رضا (ع) محور اقامه تشیع است و در تاریخ هم واقعیت همین است که اصلاً امام جغرافیای دنیای اسلام را با هجرتشان بهم زدند، کاملاً واضح است. زیارت امام محور اقامه ولایت است. کسی که به زیارت ایشان می‌آید، از در خانه باید فانی باشد. آنوقت ولایت اقامه می‌شود. همانطور که الان اربعین در عراق دارد اقامه تشیع می‌کند.
آمیخته شدن اهداف دیگر با زیارت امام رضا (ع)
وی معتقد است: با زیارت امام رضا (ع)، اقامه دین و تشیع می‌شود. زیارت امام محور اقامه اسلام است، خیلی امر عظیمی است. این نباید با توریزم آمیخته شود. شهر امام رضا (ع) که محور زیارات است، زائر از در خانه اش راه می‌افتد هر قدمی که برمی دارد ثواب یک حج است، ملائکه به استقبالش می‌آیند، ملائکه بدرقه اش می‌کنند، تا دم قبر تشییعش می‌کنند، چنین شهری نباید با صنعت توریزم غرب آمیخته شود. کسی که قصد حرم امام (ع) را کرده است نباید با دو هدف بیاید. من نمی‌گویم آن کسانی که دست اندر کار این امور هستند مستقیماً یک چنین قصدی دارند، ولی بعید است که برنامه ریزان کلان ندانند توسعه غربی، مقابل زیارت امام رضا (ع) است؛ و خوب می‌دانند که زیارت ائمه (ع) مانع توسعه به مفهوم غرب می‌شود. البته الگوی توسعه به تعبیر مقام معظم رهبری، ایرانی اسلامی چیز دیگری است. یعنی آمیختن آن و تغییر دادن آن به نفع اسلام؛ و توریزم غرب از ارکان توسعه غربی است، در جامعه اخلاق مادی ایجاد می‌کند. شهرک‌هایی درست می‌کنند با انواع ابتهاجات مادی، تا انسان از این طرف بیاید و از آن طرف بیرون برود سه روز طول می‌کشد. مثل اعتکاف که وقتی انسان سه روز اعتکاف معنوی دارد وقتی بیرون می‌آید باورش نمی‌شود که چرا دنیا اینقدر شلوغ است؟ آنوقت این‌ها سه روز اعتکاف مادی می‌کنند، از آنطرف که بیرون می‌آیند دچار نوعی ابتهاجات مادی می‌شوند که گاهی ابتهاج هم نیست، دلهره‌ها و ترکیب برخی از حالات روانی است.
منبع: تسنیم / رضوی