اولین زن جراح ایران کیست؟ زنان موفق پزشکی را بشناسید
آیا می دانید اولین زن جراح ایران کیست؟ در این مطلب قصد داریم زنان موفق ایرانی در حوزه پزشکی را معرفی کنیم.
اولین جراح زن ایران
در عرصه پزشکی ایران کم نبودند، پزشکانی که با دل‌وجان برای درمان مردم و پیشرفت پزشکی تلاش کردند. یکی از برجسته‌ترین چهره‌ها در حوزه پزشکی، کسی نیست جزء بانو سکینه پری. دکتر سکینه پری پس از گذراندن تحصیلات عالیه، توانست لقب اولین جراح زن و نخستین سرطان‌شناس ایران را از آن خودش کند.
دکتر سکینه پری که بود؟
دکتر سکینه پری اولین زن جراح ایران در سال ۱۲۷۷ شمسی، مصادف با حکومت قاجار در امپراتوری روسیه چشم به جهان گشود. مادرش ریحانه از ارامنه ایران بود و پدرش نصرالله همدانی نام داشت. وی تحصیلات مدرسه و دانشگاهی‌اش را در شهر آستاراخان به اتمام رساند و در سن ۲۶ سالگی، موفق به کسب مدرک پزشک عمومی شد.
تا قبل از مصاحبه رسمی با دکتر پری، عده‌ای بر این باور بودند که او در شهر همدان متولد شده و بعد‌ها به همراه خانواده‌اش به شوروی مهاجرت کرده است. بعد‌ها در مصاحبه‌ای که از طرف مجله اطلاعات بانوان با سکینه پری شکل گرفت، وی محل تولدش را باغچه‌سرای شوروی بیان کرد.
تحصیلات عالیه در شوروی سابق
دکتر سکینه پری در ابتدا موفق به کسب تخصص زنان شد. ایشان رشته پزشکی را در شوروی سابق به پایان رساند و در سال ۱۳۱۲ در سن ۳۱ سالگی در رشته جراحی و سرطان شناسی تخصص گرفت. یکی از افتخارات دکتر پری در دانشگاه شوروی سابق، کسب مقام شاگرد اولی در زمینه جراحی بود.
بانو سکینه به مدت پنج سال در بیمارستان‌های شوروی هم‌زمان با حکومت لنین طبابت می‌کرد. براساس گفته برخی منابع، پدر و مادر دکتر سکینه پری در یک‌زمان از دنیا رفتند و این واقعه باعث افسردگی دکتر سکینه پری شد. وی پس از این اتفاق، تصمیم گرفت شوروی را به مقصد ایران ترک کند.
بازگشت به وطن و سرآغاز یک زندگی جدید
بانو سکینه اولین جراح زن ایران به‌همراه تنها خواهرش رهسپار ایران شد و فصل تازه‌ای از زندگی را ورق زد. سکینه پری بعد از ورود به سرزمین آباواجدادی‌اش ایران در آزمونی برای گرفتن اجازه طبابت در ایران شرکت کرد و در سال ۱۳۱۳ شمسی اجازه کار دریافت نمود.
آشنایی او به زبان ترکی باعث شد در مسیر جدیدی قرار بگیرد و پیشنهاد کار در قره سوه شرکت شیلات از توابع شهرستان بندرترکمن را بپذیرد. وی به مدت چهارده سال در این شهر سکونت گزید و در همان جا هم ازدواج کرد. هر چند ازدواج ایشان زیاد طولی نکشید و زندگی مشترک او پس از گذشت چهار سال به طلاق سرانجامید.
دایر کردن مطب در بندرگز
دکتر سکینه پری بعد از جدا شدن از همسرش، بندرگز را برای سکونت انتخاب کرد. وی با تأسیس مطب در این شهر به طبابت مشغول شد. ایشان کمک و یاری به نیازمندان و افراد بی‌بضاعت را سرلوحه کارشان قرار دادند و در طول عمرشان از کوچک‌ترین لطفی دریغ نکردند.
در سال‌هایی که ایشان در مطب بندرگز فعالیت می‌کردند، از آمریکا و تهران چندین دعوت‌نامه برای حضور در همایش و تدریس در دانشگاه دریافت کردند. برخلاف تصور، دکتر سکینه پری به جزء شرکت کردن در یک دوره آموزشی-تخصصی در دانشگاه تهران، در هیچ یک از مراسم‌ها حضور پیدا نکرد.
طبق آخرین شنیده‌ها، اولین زن جراح ایران تا سن ۷۰ سالگی در مطب شخصی‌اش، خود بیماران را ویزیت می‌کرد. دکتر پری با وجود نیاز مالی در دهه آخر زندگی‌اش، بیشتر بیماران را به‌طور رایگان می‌پذیرفت. وی در طول حیاتش برای درمان بیماران سرطانی تلاش‌های بسیاری نمود و در طول حیاتش خدمات ارزنده‌ای انجام داد.
سرانجام سکینه پری سال ۱۳۵۷ در سن ۸۰ سالگی در بندر درگز درگذشت و ایشان در آرامستان شهر بندرگز به خاک سپرده شد. سکینه پری کسی بود که با استعداد و علم پزشکی بالای خود، هیچ زمان به‌دنبال زندگی پرزرق‌وبرق نبود و همواره ساده‌زیستی و کمک به افراد بی‌بضاعت را بر هر کار دیگری ترجیح می‌داد.
زنانی که در عرصه پزشکی خوش درخشیدند
حالا که با اولین زن جراح ایران آشنا شدید، برخی از مشهورترین و موفق‌ترین پزشکان زن ایرانی را نیز بشناسید.
مینو مشرفی
مینو مشرفی یکی از پزشکان برجسته و مشهور ایرانی بود که در ۲۷ شهریور ۱۳۴۵ خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود. وی توانست تمام مقاطع تحصیلی مدرسه را با بالاترین نمرات علمی به پایان برساند و با رتبه برتر در کنکور سراسری وارد دانشگاه شود و در رشته پزشکی تحصیل کند. این پزشک برجسته پس از گذراندن دوران پزشکی عمومی با رتبه نخست در رشته گوش و حلق و بینی برای دوره تخصصی قبول و این مقطع را هم با کسب نمرات و معدل بالا در ۱۳۷۶خورشیدی به پایان رساند. رساله دکتری وی با عنوان بررسی صحت تشخیصی و نتایج درمانی اندوسکوپی سینو نازال در بیماری‌های بینی، سینوس‌ها و نازوفارنکس در بیمارستان رسول اکرم (ص) با سرپرستی محمد فرهادی از دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی ایران بود.
زندگینامه پروفسور مینو مشرفی
سپس وی در ۱۹۹۷میلادی از طریق بورس DAAD به کشور آلمان دعوت شد. مشرفی در دانشگاه هانور توانست درجه فوق دکتری تخصصی خود را دریافت و سپس در ٢٠٠٨میلادی توانست در همین دانشگاه رساله پروفسوری ارایه کند. همچنین وی به مدت سه سال با پروفسور سمیعی در مرکز بین‌المللی مغز و اعصاب دانشگاه پزشکی هانور همکاری کرد. از دیگر همکاران برجسته مشرفی که دستیار آن‌ها بوده است، می‌توان به محمد فرھادی و توماس لنارز عضو ھیأت مدیره انجمن شنوایی سنجی آلمان اشاره کرد. باید اذعان کرد، همکاری مشرفی با توماس لنارز به ازدواج این ۲ در اکتبر ۲۰۰۱ میلادی انجامید و این ازدواج سبب شد، مشرفی به ھمراه ھمسرش فعالیت ھای علمی خود را در زمینه شنوایی ساقه مغز و پیوند میانی مغز ادامه دهد.
شنوایی سنجی از شاخه‌ھای مورد علاقه و تخصصی مشرفی بود و تخصصش در کاشت حلزون شنوایی در درمان افراد کم شنوا بسیار مؤثر بود. وی توانست در۲۰۱۳میلادی به عنوان رییس بخش گوش و حلق و بینی گروه بیمارستان‌های دانشگاھی برلین آلمان انتخاب شود، علاوه بر ریاست این بخش مشرفی ھمزمان در طراحی ایمپلنت حامی بازیافت شنوایی ناشنوایان فعالیت کرد.
تلاش برای انتقال دانش به ایران
یکی از خدمات مهم این پزشک برجسته علاوه بر تحقیقات و کارھای علمی و پژوھشی او، تلاش وی برای ارتباط علمی مستمر میان ایران و آلمان بود. در این خصوص وی موفق شد، شرایط تحقیق و پژوھش ھای علمی را برای تعدادی از دانش پژوھان ایرانی فراھم کند. این متخصص برجسته برای کشفیات تازه در دانش پزشکی و به کارگیری علم روز در درمان افراد کم شنوا بسیار کوشید، اما سرانجام در ۱۱ آذر ١٣٩۴خورشیدی در حالی که تنها ۴٩سال داشت به علت ابتلا به سرطان در شهر هانور دیده از جهان فروبست.
بیشتر بخوانید:
پروانه وثوق، فرشته نجات کودکان
پروانه وثوق یا فرشته نجات کودکان سرطانی ایران و مادر ترزای ایران در اسفند ۱۳۱۴خورشیدی در تفرش دیده به جهان گشود، وی در زمینه سرطان کودکان فعالیت کرد و یکی از برجسته‌ترین پزشکان مطرح نه تنها در ایران بلکه در جهان شناخته می‌شود. او دارای مدرک فوق تخصص خون و سرطان‌شناسی کودکان، رییس هیات‌امنای بیمارستان محک و عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران بود. همچنین در بیمارستان‌های مفید و کودکان تهران به مداوای کودکان مبتلا به سرطان می‌پرداخت.
این پزشک محبوب، دکتری عمومی خود را در ۱۳۴۲خورشیدی از دانشکده علوم پزشکی تهران گرفت و دوره‌های تخصصی و فوق تخصصی را در رشته سرطان‌شناسی و خون در دانشگاه‌های کمبریج، ماساچوست و ایلینوی گذراند. وثوق همچنین دوره تکمیلی پزشکی خود را در دانشگاه واشنگتن به پایان رساند.
او پس از بازگشت به ایران در ۱۳۵۰خورشیدی بخش خون‌شناسی و سرطان‌شناسی را در مرکز آموزشی درمانی حضرت علی‌اصغر راه‌اندازی کرد. او همچنین از ابتدای تاسیس موسسه محک در ۱۳۷۰خورشیدی با این مرکز همکاری می‌کرد و از آغاز فعالیت بیمارستان فوق تخصصی سرطان کودکان محک در ۱۳۸۶خورشیدی به صورت داوطلبانه سرپرستی گروه پزشکی این بیمارستان را بر عهده داشت.
این پزشک محبوب که تمام طول عمر خود را صرف کودکان مبتلا به بیماری‌های خونی و سرطانی کرد در ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۲خورشیدی پس از یک دوره بیماری در ۷۸ سالگی دیده از جهان فرو بست.
پردیس ثابتی نابغه علم پزشکی
پردیس ثابتی یکی دیگر از زنان موفق ایرانی بود که در ۱۳۵۴خورشیدی در تهران متولد شد. او فرزند پرویز ثابتی، معاون سابق سازمان اطلاعات و امنیت کشور در دوره پهلوی است که در ۱۳۵۷خورشیدی در آستانه انقلاب در حالی که پردیس ۲ سال داشت به فلوریدا مهاجرت کردند. ثابتی در واقع زیست شناس برجسته ایرانی – آمریکایی اهل فلوریدا و ساکن ماساچوست در آمریکا است که توانست لیسانس خود را در ۱۹۹۷میلادی از مؤسسه فناوری ماساچوست دریافت کند و سپس دکتری ژنتیک را در ۲۰۰۲ میلادی از دانشگاه آکسفورد دریافت کرد. این پزشک برجسته توانست دکتری پزشکی خود را در ۲۰۰۶ میلادی از دانشکده پزشکی هاروارد با معدل ۱۰۰ از مدرسه پزشکی دانشگاه هاروارد آمریکا بگیرد.
تحقیقات پردیس ثابتی
پردیس ثابتی زیست شناس محاسباتی، ژنتیکدان پزشکی و ژنتیکدان فرگشتی ایرانی- آمریکایی است که روش آماری بیوانفورماتیکی را توسعه داده است که بخش‌های در معرض انتخاب طبیعی را مشخص می‌کند. همچنین الگوریتمی طراحی کرد که اثرات ژنتیک بر تکامل بیماری را نشان می‌دهد. وی استاد دانشگاه هاروارد است و سرپرستی تلاش‌های آمریکا برای خواندن ژنوم انسان و تمام کروموزوم‌های موجود در ویروس ابولا را بر عهده دارد.
باید اذعان کرد این نابغه علمی در حوزه پزشکی، یکی از سرشناس‌ترین محققان آمریکا در زمینه بررسی ژنوم مالاریا است که توانست از بنیاد بیل و ملیندا گیتس بالغ بر ۲ میلیون دلار بودجه تحقیقاتی دریافت کند. وی همچنین به عنوان یکی از ۱۰۰ چهره نابغه جهان معرفی شد و در ۲۰۰۷میلادی شبکه سی ان ان او را به عنوان یکی از هشت نابغه‌ای که دنیای ما را متحول خواهند ساخت، معرفی کرد. ثابتی در خصوص تکامل انسانی تحقیقات بسیاری انجام داده که بیشتر این تحقیقات را در نشریات معتبر علمی و تحقیقاتی جهان مانند نیچر و ساینس منتشر کرده است.
مژگان لعلی، جراح موفق قلب
مژگان لعلی در یک خانواده فرهنگی در تهران دیده به جهان گشود، پدر و مادر وی در آموزش و پرورش شاغل بودند. وی دوران عمومی پزشکی را در دانشگاه علوم پزشکی تهران گذراند و بعد در رشته جراحی قلب به تحصیل پرداخت و توانست در ۲۰۰۱ میلادی این مقطع را به پایان برساند و در امتحان ورودی تخصصی رتبه نخست ایران را به دست آورد.
این پزشک موفق پس از گذراندن دوره جراحی عمومی و تخصص توانست در آزمون دوره فوق تخصص جراحی قلب پذیرفته شود و این دوره را در بیمارستان شهید رجایی زیر نظر فریدون نوحی بزنجانی به اتمام برساند. پس از گذراندن این دوره برای دوره تکمیلی به مدت ۲ سال به فرانسه رفت در آنجا زیر نظر پروفسور ایرانی ایرج گنج بخش که در پیوند قلب از شهرت جهانی برخوردار است این دوره را گذراند.
خدمات مژگان لعلی
یکی از مهمترین خدمات لعلی طرح ابداعی وی یعنی یافتن شیوه‌ای جدید برای ترمیم دریچه قلب با استفاده از نیروی مغناطیسی است. لعلی ابتدا این ایده را روی حیوانات آزمایشگاه امتحان کرد. این ایده بهترین ایده در جراحی قلب نام گرفت. این جراح قلب ایرانی بیمارستان پیتیه سال پتریه در پاریس، موفق به کسب جایزه ۲۰۰۹ میلادی انجمن جراحان قلب فرانسوی در نوآوری جراحی شد. این جایزه هر ساله به یکی از متخصصان جوان قلب که ابتکاری جدید در زمینه جراحی قلب انجام می‌دهند، اهدا می‌شود، لعلی جایزه بهترین ایده را از آن خود کرد. روش جدید این جراح ایرانی، باعث حفظ و ترمیم دریچه قلب بیمار بدون نیاز به تعویض آن می‌شود.
ترانه رضوی، پزشک گوگل
ترانه رضوی یکی از تاثیرگذارترین زنان ایرانی در جهان و فارغ التحصیل پزشکی از دانشگاه استانفورد و جرج واشنگتن است که توانست پزشک شرکت بزرگ و جهانی گوگل شود. وی وظیفه حفظ سلامت کارکنان این شرکت بزرگ را بر عهده دارد، علاوه بر آن رضوی مسایل پزشکی را به کارمندان گوگل آموزش می‌دهد و سرویس‌هایی در این حوزه را در اختیار مخاطبان داخلی و خارجی گوگل قرار می‌دهد.
این جایگاه از این نظر دارای اهمیت است که گوگل سلامت کارکنانش را تنها به دست پزشکان مطرح می‌سپارد و پزشکان دیگر برای رسیدن به چنین جایگاهی سالیانه میلیون‌ها رزومه برای گوگل می‌فرستند، اما این شرکت بزرگ از رضوی برای فعالیت در این کار دعوت کرد. همچنین باید گفت کارکنان گوگل آنقدر دقیق هستند که به آسانی زیر بار تشخیص یا تجویز پزشک نمی‌روند و باید آن‌ها را با ارایه سند و حتی مقالات معتبر قانع کرد؛ بنابراین انتخاب رضوی به عنوان پزشک این شرکت مهم بوده است. این در حالی بود که رضوی در ابتدای شروع فعالیت در مانتن ویو مطبش تنها یک کمد بوده است. اما به سرعت و با ایده‌های خود این فضا را گسترش داد.
رکسانا مصلحی، متخصص موفق ژنتیک
رکسانا مصلحی، یکی دیگر از بانوان موفق ایرانی است که در زمینه سرطان یکی از زبده‌ترین پژوهشگران به شمار می‌آید. وی در تهران به دنیا آمده و در کانادا بزرگ شده است. او مدرک لیسانس، فوق لیسانس و دکتری خود را از دانشگاه بریتیش کلمبیا در ونکوور کانادا دریافت کرد.
مصلحی توانست به درجه استادیاری دانشگاه آلبانی، دانشگاه ایالتی نیویورک برسد. وی هم‌اکنون استادیار همه‌گیرشناسی (مطالعه نحوه انتشار بیماری‌ها و عوامل بیماری‌زا) و آمار زیستی در دانشگاه آلبانی (دانشگاه ایالتی نیویورک در آمریکا) است ... و یکی از اپیدمیولوژیست ژنتیکی محبوب جهانی به شمار می‌رود که در زمینه درک علت ارثی بودن بیماری‌ها و نیز تعاملات ژن و محیط در گسترش بیماری و همچنین در زمینه اپیدمیولوژی ژنتیک و مولکلول توانست نقش مهمی ایفا کند.
تحقیقات رکسانا مصلحی
او در سایت لوپ (Loop) درباره زمینه تحقیقاتی خود گفته است: «به‌عنوان یک متخصص اپیدمیولوژی ژنتیک، اکثر تحقیقات من در رابطه با شناسایی عوامل ژنتیکی و محیطی تاثیرگذار در سلامتی انسان و تعیین ریسک تاثیرات این عوامل بر توسعه بیماری‌های پیچیده است. من همچنین دارای تجربیاتی در زمینه مشاوره فردی و خانوادگی در خصوص احتمال و شانس ابتلا به بیماری‌های ارثی هستم.» او مطالعات خود را در زمینه جهش ژن‌های سرطان سینه و تخمدان خانم‌ها گسترش داد و با همکاری پزشکان داخل ایران درباره موروثی بودن سرطان سینه و تخمدان در خانواده‌های ایرانی تحقیقاتی کرد.
نتیجه این تحقیقات دستیابی به کشفیات جدید در مورد جهش ژن‌های بدن انسان بود. به دلیل مطالعه بسیار دقیق و مفهومی در پیش آگاهی از سرطان و پیشگیری از آن باعث شد که از وی به عنوان یکی از معروف‌ترین محققان در زمینه سرطان یاد کنند. همچنین وی به تدریس کورس‌های تخصصی ژنتیک در دانشگاه پرداخت و توانست برنده جایزه سیب طلایی از مدرسه سلامت آلبانی شود، همچنین از طرف موسسه ملی بهداشت ۲ NIH جایزه‌ای به پاس تحقیقاتی که انجام داده به او تعلق گرفت. همچنین در دورانی که او در دانشگاه بریتیش کلمبیا بود، جایزه‌ای به دلیل تدریس عالی به عنوان استادیار به او اهدا شد.
نصرت الملوک کاشانچی، پزشکی نیکوکار
نصرت الملوک کاشانچی از جمله نخستین ۱۰ بانویی بود که به دانشگاه راه پیدا کرد و در رشته طب موفق به اخذ مدرک شد و نامش به‌عنوان نخستین زنی که در پزشکی قانونی فعالیت کرد، ثبت شد. او در ۱۲۹۳ خورشیدی دیده به جهان گشود، پدرش علینقی کاشانچی تاجر معروف و از ثروتمندان طراز اول زمان خود بود. وی در ۱۸ سالگی جزو نخستین زنانی بود که وارد دانشکده پزشکی تهران شد.
زندگینامه کاشانچی
کاشانجی در ابتدا مامایی را دانشگاه پزشکی ایران خواند و سپس عازم اروپا شد؛ و در برلین به تحصیل پرداخت، سپس به پاریس رفت و تحصیلات تخصصی را در رشته مامایی تکمیل کرد و به ایران بازگشت و کار و تحصیلش را ادامه داد تا این‌که در رشته پزشکی زنان دکتری گرفت. یکی از مهمترین خدمات وی این بود که در جنوب تهران پلی کلینیکی تخصصی زنان و مامایی تاسیس کرد که به‌طور رایگان در خدمت زنان محروم بود و به ارشاد زنان ستم‌کشیده نیز می‌پرداخت.
او بدبختی زنان آن دوران به‌خصوص در طبقات آسیب‌پذیر را ناشی از بی‌سوادی آنان می‌دانست و عقیده داشت حداقل زنان باید تحصیلات دوره ابتدایی داشته باشند؛ بنابراین در جوار درمانگاه یک کلاس اکابر برای زنان بی‌سواد دایر کرده بود و با تشکیل انجمنی از بانوان تحصیل‌کرده و روشنفکر از آنان برای آموزگاری اکابر استفاده می‌کرد.
وی با کمک دوستان دوران تحصیلش در آلمان که بیشتر مهندس بودند کار ساخت درمانگاه را شروع کرد و خیران تاجر آنقدر پول جمع کردند که او توانست یک بیمارستان مناسب تاسیس کند و نام آن را بیمارستان «بازرگانان» گذاشت که در خیابان ری واقع بود و علاوه بر بخش زنان و مامایی بازپخش جراحی و داخلی نیز داشت.
اولین زن پزشکی قانونی در ایران
کاشانچی در ادامه فعالیت، مدتی بعد به استخدام وزارت دادگستری و پزشکی قانونی درآمد، اما نظارت بر بیمارستان بازرگانان را ترک نکرد. پس از زمان کوتاهی که از خدمت او در دادگستری گذشت از او خواستند کار نظارت بر ساخت بیمارستانی را برای کارکنان دادگستری بر عهده بگیرد. علاوه بر آن به‌عنوان نخستین زن شاغل در پزشکی قانونی، بخش زنان را بنیان‌گذاری کرد. به‌این‌ترتیب نصرت الملوک کاشانچی نخستین زن پزشکی است که به استخدام وزارت دادگستری و پزشکی قانونی درآمد. در پزشکی قانونی نیز او بنیان‌گذار بخش زنان بود. این پزشک نیکوکار در اردیبهشت ۱۳۶۹خورشیدی درگذشت. بی‌شک او به‌عنوان بانویی خیرخواه نقش بسیار بزرگی در تربیت فرهیختگان کشور داشت.
منبع: مداریو / ایرنا
پردیس ثابتی فرزند پرویز ثابتی، شکنجه گر ارشد و معاون ساواک در دوره پهلوی است