اسکیزوفرنیا چیست؟ + علائم / از کجا بفهمیم اسکیزوفرنی داریم؟
اسکیزوفرنی یا اسکیزوفرنیا چیست؟ اسکیزوفرنی یک بیماری طولانی مدت است که می‌تواند تأثیر عمیقی بر توانایی فرد در زندگی داشته باشد. درمان‌هایی برای این بیماری در دسترس است که می‌تواند به فرد کمک کند علائم خود را مدیریت کند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی باید از حمایت خانواده، دوستان و خدمات اجتماعی خود نیز بهره‌مند شوند. در این مقاله به راه های درمان اسکیزوفرنی، عوامل ایجاد اسکیزوفرنیا و اطلاعات مهم دیگر می پردازیم.
هر کسی که از فرد مبتلا به اسکیزوفرنی مراقبت می‌کند می‌تواند با یادگیری نحوه تشخیص ابتدایی یک اپیزود، تشویق فرد به پایبندی به برنامه درمانی و همچنین حمایت از فرد از طریق تجربه به او کمک کند.
اسکیزوفرنیا یا اسکیزوفرنی؟
تلفظ صحیح آن اسکیزوفرنی است که گاه به آن اسکیزوفرنیا هم می گویند. دلیل این نوع تلفظ شاید به خاطر تلفظ انگلیسی آن (Schizophrenia) است.
تاریخچه اسکیزوفرنی
اصطلاح "اسکیزوفرنی" برگرفته از دو لغت به نام‌های "اسکیزو" به معنی شکاف و "فرنو" به معنی ذهن می‌باشد که به وسیله یک روان‌پزشک سوئیسی به نام اوژن بلولر در سال ۱۹۱۱ ابداع شد. بلولر معتقد بود که کارکرد‌های روانی خاص که معمولا در افراد عادی هماهنگ هستند، در بیماران اسکیزوفرنیک به گونه‌ای گسسته می‌شوند، ولی این بدین‌معنی نیست که بیماران اسکیزوفرنیک دو یا چند شخصیت متناوب دارند. در واقع وقتی افراد نرمال رویداد وحشتناکی را می‌بینند، بلافاصله واکنش هیجانی نشان می‌دهند که با ادراکشان متناسب است، ولی به نظر بلولر این حالت در بیماران اسکیزوفرنی روی نمی‌دهد، زیرا فکر و هیجان آن‌ها از یکدیگر جدا شده است.
اسکیزوفرنی یا اسکیزوفرنیا چیست؟
اسکیزوفرنیا چه بیماری است؟ این بیماری معمولاً خود را به صورت توهم شنیداری، توهم‌های جنون آمیز یا عجیب و غریب، یا تکلم و تفکر آشفته نشان می‌دهد، و با اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی قابل توجهی همراه است. شروع علائم معمولاً در دوران نوجوانی رخ می‌دهد، با یک شیوع در طول زندگی جهانی در حدود ۰٫۳–۰٫۷٪. تشخیص بر اساس مشاهده رفتار و تجارب گزارش شده بیمار است.
جمعیت مبتلایان به اسکیزوفرنیا
اسکیزوفرنیا یکی از شایع‌ترین بیماری‌های روانی است و به تقریباً ۱ درصد از جمعیت جهان تأثیر می‌گذارد. این بیماری در هر سن و در هر جنسیتی قابل شیوع است، اما معمولاً در سنین پایین‌تر بروز می‌کند. به‌طور میانگین، این بیماری در مردان در سنین ۱۸ تا ۲۵ سال بیشتر دیده می‌شود، در حالی که در زنان بیشتر در سنین ۲۵ تا ۳۰ سال روی می‌دهد. علاوه بر این، اسکیزوفرنیا در بین افرادی که خانواده‌ای با این بیماری دارند، بیشتر دیده می‌شود و به نظر می‌رسد که عوامل ژنتیکی نقش مهمی در این بیماری دارند. همچنین، فاکتور‌هایی مانند مصرف مواد مخدر، تنش‌های روانی، آسیب‌های مغزی و عوامل زیستی می‌تواند به بروز این بیماری کمک کند.
عامل اسکیزوفرنی
به نظر می‌رسد ژنتیک، محیط اولیه، نوروبیولوژی، و فرایند‌های روانی و اجتماعی از عوامل مهم مؤثر باشند؛ به نظر می‌رسد برخی از مواد مخدر تفریحی و دارو‌ها باعث ایجاد یا بدتر شدن علایم می‌شوند. پژوهش حاضر بر روی نقش نوروبیولوژی متمرکز شده است، اگر چه هیچ علت ارگانیک مجزایی یافت نشد. ترکیب بسیار محتمل علائم بحث‌هایی را در مورد اینکه آیا تشخیص نشان دهنده یک اختلال واحد است یا تعدادی از سندرم‌های گسسته، بر انگیخته شده است.
مهم ترین عومل بروز اسکیزوفرنیا
طبق اظهار NIMH، اسکیزوفرنی هنگامی ایجاد می‌شود که عوامل ژنتیکی و محیطی خاصی با هم ترکیب شوند. به عنوان مثال عوامل زیر همگی می‌توانند در پیشرفت اسکیزوفرنی نقش داشته باشند:
وراثت ژنتیکی
اگر در خانواده‌ای سابقه اسکیزوفرنی وجود نداشته باشد، احتمال ابتلا به آن کمتر از ۱ ٪ است. با این حال، اگر بیماری در یکی از والدین تشخیص داده شود، خطر افزایش می‌یابد.
عدم تعادل شیمیایی در مغز
به نظر می‌رسد اسکیزوفرنی زمانی ایجاد می‌شود که عدم تعادل یک انتقال دهنده عصبی به نام دوپامین و احتمالاً سروتونین در مغز وجود داشته باشد.
فاکتور‌های محیطی
عوامل محیطی که ممکن است خطر اسکیزوفرنی را افزایش دهند عبارتند از:
- ضربه هنگام تولد
- سوء تغذیه قبل از تولد
- عفونت‌های ویروسی
- عوامل روانی – اجتماعی مانند آسیب روحی
دارو‌های خاص
در سال ۲۰۱۷ دانشمندان شواهدی یافتند که نشان می‌دهد برخی از مواد موجود در گیاه شاهدانه می‌توانند احتمال بروز اسکیزوفرنی را در افراد مستعد به این عارضه تحریک کنند. با این حال برخی دیگر اظهار داشته اند که ابتلا به اسکیزوفرنی باعث می‌شود که فرد به احتمال زیاد از شاهدانه استفاده کند.
اسکیزوفرنی یا اسکیزوفرنیا چیست؟
تاثیر اسکیزوفرنی
اختلال عمدتاً ادراک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما معمولاً به مشکلات مزمن در رفتار و احساسات نیز می‌انجامد. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در معرض شرایط اضافی (همراه بیماری) هستند، از جمله افسردگی اساسی و اختلال اضطراب؛ احتمال سوء مصرف مواد مخدر در طول زندگی تقریباً ۵۰٪ است. مشکلات اجتماعی از قبیل بیکاری طولانی مدت، فقر و بی خانمانی، شایع هستند. امید به زندگی متوسط افراد مبتلا به این اختلال به دلیل افزایش مشکلات سلامت جسمی و نرخ خودکشی بالاتر (حدود ۵٪) ۱۲ تا ۱۵ سال کمتر از کسانی که مبتلا به آن نیستند.
علائم اسکیزوفرنیا یا اسکیزوفرنی
علائم فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است دچار توهم‌هایی شود (که اغلب به صورت شنیدن صدا‌ها گزارش شده است)، خیالات (اغلب عجیب و غریب یا سرکوب گرانه در طبیعت) و آشفتگی فکری و کلامی می‌باشند. مورد دوم ممکن است از از دست دادن قطار اندیشه، تا جملات با اتصال نامنظم در معنی، تا تناقض شناخته شده به عنوان آشفته گویی در موارد حاد متغیر باشد. گوشه گیری اجتماعی، نامرتبی لباس و بهداشت، و از دست دادن انگیزه و قضاوت تماماً موارد عادی موجود در اسکیزوفرنی می‌باشند. اغلب الگوی قابل مشاهده‌ای از مشکل عاطفی وجود دارد، برای مثال عدم پاسخگویی به محرکات. اختلال در شناخت اجتماعی با اسکیزوفرنی مرتبط است.
علائم مهم اسکیزوفرنیا
اسکیزوفرنی افراد مختلف را از طرق مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما برخی از علائم شایع‌تر هستند. این علائم شامل موارد زیر است:
- صحبت‌های گیج کننده که درک آن برای دیگران سخت است
- عدم بیان چهره‌ای
- عدم بیان احساسات
- کمبود انگیزه
- مشکل در تمرکز
- روان پریشی، اوهام و توهم
قبل از بروز این علائم، فرد ممکن است رفتار‌های زیر را بروز دهد:
- بی نظمی
- عصبی بودن
- عدم تمرکز
سایر علائم اسکیزوفرنی
۱) هذیان
فردی که دچار توهم می‌شود ممکن است فکر کند چیزی درست است در حالیکه هیچ دلیل محکمی برای آن وجود ندارد. به عنوان مثال وی ممکن است معتقد باشد که:
- او شخص بسیار مهمی است.
- کسی او را تعقیب می‌کند.
- دیگران در تلاشند تا او را از راه دور کنترل کنند.
- او قدرت یا توانایی فوق العاده‌ای دارد.
اسکیزوفرنی یا اسکیزوفرنیا چیست؟
۲) توهم
برخی از افراد توهم را تجربه می‌کنند. رایج‌ترین نوع توهم شنیدن صدا است. اما توهم می‌تواند تمام حواس فرد را تحت تاثیر قرار دهد. به عنوان مثال ممکن است فرد چیز‌هایی را که واقعاً در آنجا نیستند ببیند، احساس کند، بچشد یا بو کند.
۳) تفکر و گفتار گیج کننده
تفکرات و صحبت‌های یک شخص ممکن است بدون دلیل منطقی از موضوعی به موضوع دیگر تغییر کند؛ بنابراین ممکن است دنبال کردن حرفی که شخص سعی در گفتن آن دارد دشوار باشد. همچنین ممکن است مشکلات حافظه و مشکل در درک و استفاده از اطلاعات نیز وجود داشته باشد.
۴) علائم دیگر
علائم ذکر شده در بالا همچنین می‌تواند در موارد زیر تأثیر بگذارد:
- انگیزه: فرد ممکن است از فعالیت‌های روزمره، از جمله مراقبت از خود غافل شود. وی ممکن است کاتاتونی (روان گسیختگی) را نیز تجربه کند، که در طی آن به سختی قادر به صحبت یا حرکت است.
- بیان عاطفی: ممکن است فرد به مناسبت‌های ناراحت کننده یا شاد پاسخ نامناسب دهد یا اصلاً پاسخ ندهد.
- زندگی اجتماعی: ممکن است فرد احتمالاً از ترس اینکه شخصی قصد آسیب رساندن به او را دارد، از اجتماع کناره گیری کند و منزوی شود.
- برقراری ارتباط: الگوی فکری و گفتار غیرمعمول فرد می‌تواند ارتباط با دیگران را برای او دشوار کند.
بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی درک نمی‌کنند که حالشان خوب نیست. توهمات و هذیان‌ها برای شخصی که آن را تجربه می‌کند کاملا واقعی به نظر می‌رسد. این موضوع می‌تواند متقاعد کردن فرد برای استفاده از دارو را دشوار کند.
ممکن است آن‌ها از عوارض جانبی دارو ترس داشته باشند یا اعتقاد داشته باشند که دارو به آن‌ها آسیب می‌رساند. اسکیزوفرنی معمولاً در اواخر نوجوانی یا سنین بالاتر ظاهر می‌شود، اما می‌تواند کودکان را نیز درگیر کند.
بیشتر بخوانید:
علائم پارانویا
همچنین علائم پارانویا؛ انزوای اجتماعی به طور معمول اتفاق می‌افتد. همچنین معمولاً مشکلات در کار و حافظه بلند مدت، توجه، عملکرد اجرایی، و سرعت پردازش رخ می‌دهد. در یک زیرگروه غیر معمول، فرد ممکن است تا حد زیادی ساکت باشد، در وضعیت‌های حرکتی عجیب و غریب، یا در جلوه‌های بی موردی از اضطراب قرار بگیرد، که همه این‌ها نشانه‌هایی از جنون جوانی می‌باشند.
علائم مثبت و منفی اسکیزوفرنی
علائم مثبت و منفی اسکیزوفرنی اغلب با واژه‌های علائم مثبت و منفی (فقدان) شرح داده می‌شود. علائم مثبت، آن‌هایی هستند که اکثر افراد به طور عادی تجربه نمی‌کنند، اما در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی موجود می‌باشند. آن‌ها می‌توانند شامل هذیان، اختلال افکاری و گفتاری، و توهم لمسی، شنوایی، بصری، بویایی و چشایی باشند، و معمولاً به عنوان جلوه‌ای از جنون در نظر گرفته شوند. به طور معمول توهمات نیز مرتبط با محتوای مقوله خیال می‌باشند.
عموماً علائم مثبت خوب به دارو پاسخ می‌دهند. علائم منفی فقدانی از پاسخ‌های عاطفی طبیعی یا سایر فرایند‌های فکری می‌باشند، و کمتر به دارو پاسخ می‌دهند. آن‌ها معمولاً شامل یکنواختی عاطفی یا کمبود عاطفه و احساس، فقر بیان (عجز گویایی)، ناتوانی در تجربه خوشی و لذت (فقدان لذت)، عدم تمایل به تشکیل روابط (بی تفاوتی اجتماعی)، و فقدان انگیزه (فقدان اراده) می‌شوند.
تحقیقات نشان می‌دهد که نشانه‌های منفی نسبت به علائم مثبت بیشترین تأثیر را در کیفیت زندگی ضعیف، ناتوانی عملکردی، و بار مسئولیتی که بردوش دیگران است دارند. اغلب افراد با علائم منفی برجسته دارای سابقه ناموزونی قبل از شروع بیماری می‌باشند، و اغلب پاسخ به دارو محدود می‌باشد.
اسکیزوفرنی یا اسکیزوفرنیا چیست؟
از کجا بفهمیم اسکیزوفرنی داریم؟
هیچ آزمایش تشخیصی برای ارزیابی اسکیزوفرنی وجود ندارد. پزشک با مشاهده چگونگی رفتار فرد این عارضه را تشخیص می‌دهد. وی همچنین در مورد سابقه سلامت جسمی و روانی فرد از او سوال خواهد کرد.
با این اوصاف، پزشک ممکن است برخی آزمایش‌ها را برای رد سایر علل احتمالی علائم مانند تومور، آسیب مغزی یا بیماری‌های روانی دیگر مانند اختلال دو قطبی توصیه کند.
معیار‌های تشخیص علائم اسکیزوفرنی
برای تشخیص اسکیزوفرنی، پزشک از معیار‌های راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی استفاده می‌کند. این راهنما معیار‌هایی را برای تشخیص طیف وسیعی از شرایط سلامت روان ارائه می‌دهد.
بر اساس این معیارها، فرد باید حداقل دو مورد از علائم زیر را به مدت یک ماه داشته باشد:
- هذیان
- توهم
- گفتار بی نظم
- رفتار کاملاً بی نظم یا کاتاتونیک
- علائم منفی مانند عدم صحبت کردن، بی احساسی، یا عدم انگیزه
بیماران احتمالا در عملکرد خود در مدرسه یا محل کار، تعامل با دیگران یا انجام کار‌های مربوط به مراقبت از خود دچار اختلال قابل توجهی شوند، و باید علائمی داشته باشند که به مدت ۶ ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد. همچنین علائم نباید به دلیل مشکلات سلامتی دیگر، دارو‌های تجویز شده یا استفاده از مواد دیگر باشد.
درمان اسکیزوفرنی (اسکیزوفرنیا)
نقطه اتکای درمان، دارو‌های آنتی سایکوتیک (ضد جنون) است، که عمدتاً فعالیت دوپامین (و گاهی اوقات سروتونین) را سرکوب می‌کنند. درمان روانی و توان بخشی حرفه‌ای و اجتماعی نیز در درمان مهم هستند. در موارد جدی‌تر - که امکان ایجاد خطر برای شخص بیمار و دیگران وجود دارد - ممکن است به بستری اجباری نیاز باشد، اگر چه ماندن در بیمارستان در حال حاضر کوتاه‌تر و کمتر از آن چیزی است که زمانی مرسوم بود.
گزینه های درمانی
اسکیزوفرنی یک بیماری مادام العمر است. اما روش‌های درمانی موثر می‌توانند به فرد کمک کنند تا علائم آن را کنترل کند، از عود بیماری جلوگیری کرده و از بستری شدن در بیمارستان جلوگیری کند. هر فرد تجربه متفاوتی خواهد داشت و پزشک گزینه‌های درمانی را متناسب با هر فرد تنظیم می‌کند.
برخی از روش‌های درمانی بالقوه عبارتند از:
- دارو‌های ضد روان پریشی. اگر فرد دارو‌های تزریقی را انتخاب کند، این موارد می‌توانند برای استفاده روزمره یا کمتر استفاده شوند. گاهی حتی ممکن است تا ۳ ماه بین تزریق‌ها فاصله بیفتد (بسته به دارو).
- مشاوره: این مورد می‌تواند به فرد کمک کند تا مهارت‌های مقابله با بیماری را پیدا کند و اهداف زندگی خود را دنبال کند.
- مراقبت ویژه هماهنگ شده: این روش ترکیبی از روش‌های درمانی شامل دارو، مشارکت خانواده و خدمات آموزشی را در یک رویکرد جامع ادغام می‌کند.
گفته می‌شود بسیاری از این دارو‌ها دارای عوارض جانبی از جمله علائم عصبی و افزایش وزن هستند. دارو‌های جدیدتر ممکن است عوارض جانبی کمتری داشته باشند.
برای فرد مبتلا به اسکیزوفرنی یا اسکیزوفرنیا، ضروری است که حتی اگر علائم بهبود یابد، برنامه درمانی خود را ادامه دهد. اگر فردی، مصرف دارو را متوقف کند، علائم ممکن است دوباره برگردند.
گردآوری: تابناک جوان
منابع: درمانکده / باشگاه خبرنگاران جوان / ویکی فقه.