اولین مدرسه دخترانه در ایران چگونه شکل گرفت؟

تحصیل دختران در خانواده‌هایی که به با سواد شدن دختران خود علاقه داشتند، توسط معلم در خانه انجام می‌شد. تأسیس مدارس دخترانه در ایران به وسیله هر گروهی که انجام می‌گرفت با مخالفت‌های بسیاری مواجه می‌شد. برخی از علما آن را مخالف شرع اسلام می‌دانستند و برخی می‌گفتند که وای به حال مملکتی که در آن مدرسه دخترانه تأسیس گردد. بعد از انقلاب مشروطیت گفتگو‌هایی میان نمایندگان انجام گرفت. عده‌ای از آنان، چون ناظم‌الاسلام از تأسیس مدارس دخترانه حمایت می‌کردند و میگفتند: «در تربیت بنات و دوشیزگان وطن بکوشیم و به آن‌ها لباس علم و هنر بپوشیم، چه تا دختر‌ها عالم نشوند، پسر‌ها بخوبی تربیت نخواهند شد.»
در جواب او میرزا سید‌محمد‌صادق رئیس مدرسه اسلام گفت: «چیزی که مانع احداث مدرسه دخترانه است نبودن اداره نظمیه و نداشتن پلیس مرتب است. فرضاً که حجت‌الاسلام منع معاندین را بردارند، با جوانان جاهل و اشخاص عذب و بی‌لجام چه کنیم؟ باید نخست اداره پلیس و نظمیه را مرتب کنیم تا در موقع لزوم از دختران حمایت کنند و دیگر آنکه معلم مردانه نمی‌توان برای دختران آورد. پس باید به فکر معلم زنانه باشیم.» با همه سختی ها، بعد از بالا رفتن سطح آگاهی‌های جامعه و حس ضرورت به وجود آوردن مدارس دخترانه، بانوان آزاد‌اندیش و دلسوز ایرانی دست به کار شدند و در همان هنگام که نمایندگان به بحث و جدل پایان‌ناپذیر در مورد چگونگی ایجاد این مدارس پرداخته بودند، به تأسیس نخستین مدارس دخترانه ایران اقدام کردند. این اقدامات در حالی انجام گرفت که اوضاع ایران خیلی دگرگون بود و به هر نوع نوگرایی در جامعه با دیده شک و تردید نگاه می‌شد. بازار تکفیر و افترا بسیار گرم بود و کهنه پرستان از هیچ اقدامی حتی خطر جانی و بردن آبرو و حیثیت این بانوان آزاداندیش فروگذاری نمی‌کردند.

اولین بار در سال ۱۳۲۴ ه‍. ق مدرسه‌ای به نام مدرسه دوشیزگان به وسیله بانو بی‌بی خانم وزیراف، برای دختران باز شد. ولی اقدام جسورانه او با مخالفت زیادی مواجه شد به گونه‌ای که عده‌ای از مخالفان قصد ویران کردن مدرسه گرفتند.
سرچارلز مایرلینگ سفیر کبیر وقت انگلستان در نامه‌ای که به ادوارد گری می‌نویسد در مورد این مدرسه می‌گوید: مسیو دوهارتویک پیش از ظهر امروز داستان جالبی برایم گفت و آن اینکه همسر یکی از غلامان ما الهام بخش یک انجمن زنان است که مخصوصاً ماهیت زیانبخش دارد. واقعیت مطلب این است که زن مزبور (بی‌بی خانم) در طبقه خود بر خلاف معمول زنی است خوب تحصیل کرده و سه ماه است که یک مدرسه دخترانه تشکیل داده و دختران اشخاص خیلی محترم در آن درس می‌خوانند. در طول فشار‌های بی‌رویه مخالفان مدرسه دوشیزگان، بی‌بی خانم به وزارت معارف شکایت کرد. ولی در جواب به او گفته شد که صلاح در این است که مدرسه تعطیل شود. سرانجام، با وجود ایستادگی بی‌بی خانم در مقابل مشکلات، مدرسه دوشیزگان تعطیل شد. پس از جریان به توپ بستن مجلس شورای ملی، بی‌بی خانم نزد صنیع‌الدوله (وزیر معارف) رفت. این بار تقاضای او پذیرفته شد. مشروط بر اینکه تنها دختران میان ۴ تا ۶ سال در مدرسه تحصیل کنند و کلمه دوشیزه هم از تابلوی مدرسه حذف شود.

خلاصه، در همین دوران که نمایندگان درگیر دعوا‌ها و بحث‌های بسیاری درمورد راه‌اندازی مدارس دخترانه بودند، «طوبی آزموده» که حال بانویی ۲۹ ساله بود و با تحصیل در خانه به زبان‌های فارسی، فرانسوی و عربی نیز مسلط بود، به همراه چند بانوی دیگر آستین همت بالا زد تا اولین مدارس دخترانه تهران برای تحصیل دختران این سرزمین تاسیس گردد.
طوبی آزموده که خود در خانه‌ای در محله سنگلج تهران باسواد شده بود و بعد از ازدواج هم با کمک معلم‌های خصوصی چند زبان خارجی را یاد گرفت، پیشگام تاسیس مدرسه‌ای برای تحصیل راحت‌تر دختران گردید. وی نام نخستین دبستان دخترانه تهران را «دبستان ناموس» گذاشت. این مدرسه سال ۱۲۸۶ هجری شمسی در خیابان حافظ کنونی، جایی در اطراف چهارراه حسن‌آباد تاسیس گردید و به علت استقبال خانواده‌ها مدتی بعد با کوشش ادامه دار این بانوی تاثیرگذار تعداد مدارس دخترانه تهران به عدد ۶ رسید. معروف است ۸ سال بعد از تاسیس اولین دبستان دخترانه تهران و هنگامی که تعداد این مدارس به ۶ رسید، حدود ۳ هزار و ۵۰۰ دختر تهرانی در مدارس دخترانه او ثبت‌نام کردند و با سواد شدند.
دبستان ناموس به تدریج به اندازه‌ای گسترش پیدا کرد که توانست به یکی از مهم‌ترین و مجهزترین مدارس تهران تبدیل شود و تا پایان دوره دبیرستان نیز دختران را آموزش دهد. سال ۱۳۰۷، نخستین گروه دختران از این مدرسه مدرک دیپلم گرفتند؛ توران آزموده فخرعظمی ارغنون، بی‌بی‌خانم خلوتی، گیلان خانم، فرخنده خانم و مهرانور سمیعی اعضای این گروه بودند.

 

منبع : بیتوته