اعتیاد زنان و دختران، آسیبی پیچیده به کانون خانواده

آسیب اعتیاد اگرچه این روزها رنگ دیگری گرفته و برخی نوجوانان و جوانان نیز با این بلای بزرگ درگیر شده‌اند اما زمانی که صحبت از اعتیاد بانوان و دختران به میان می‌آید شاید به این موضوع تا حدودی نگاه متفاوت‌تر شود چون زنان و دختران و موضوع مادری و کانون گرم خانواده در هم تنیده می‌شود و مساله از هم پاشیدن خانواده‌ها به دلیل معتاد شدن مادر خانواده مطرح خواهد شد.

ساعت حدود ۱۵ عصر است از خانه که بیرون می‌آیم سکوی جلوی خانه دختر و پسر جوانی کنار هم نشسته‌اند، زمانی که صدای باز شدن در را می‌شنوند نیم خیز می‌شوند و هنگامی که پایم را روی سکو می‌گذارم با لحنی آرام معذرت خواهی می‌کنند و از روی سکو بلند می‌شوند.

چیزی که توجه من را جلب می‌کند سیگاری است که در دست این دو است و به دیگری برای پک زدن پاس می‌دهند، در زمانه‌ای که کرونا حتی ارتباطات را از خانواده‌ها گرفته است اما اینگونه سیگار میان این دو دست به دست می‌شود، نمی‌دانستم که این روزها جوانان با چیزی شبیه سیگار حشیش استنشاق می‌کنند اما وقتی از یک پزشک و درمانگر اعتیاد این موضوع را جویا شدم، بسیار نگران شدم چرا که گفت جوانان این شیوه را مدت‌هاست انجام می‌دهند.

شاید هیچگاه نباید بگذاریم این روزهای تلخ دوباره تکرار شود چون آسیب اعتیاد چنان کانون خانواده‌ها را نابود می‌کند که ممکن است اگر اراده‌ای در وجود جوانان برای ترک اعتیاد وجود نداشته باشد تا سال‌های سال عذاب برای خانواده و دوستان به همراه داشته باشد.

موضوع دیگری که در خیابان توجه‌ام را جلب کرد دختر ۱۴ یا ۱۵ ساله که هر روز در ساعتی خاص در گوشه‌ای از کوچه‌ای خلوت چنان سیگار بر روی لبانش می‌گذاشت که انگار سال‌هاست که سیگار می‌کشد، اینها هم آسیبی است که جوانان را درگیر خود کرده است اعتیاد هزاران مشکل به همراه دارد اما وقتی از نوجوانی یا جوانی این موضوع جدی گرفته نشود شاید در آینده مشکلات آن دوچندان شود.

وجود چهار میلیون و ۴۰۰ هزار نفر مصرف کننده موادمخدر در کشور

حمید صرامی مدیرکل سابق دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با موادمخدر می‌گوید: چهار میلیون و ۴۰۰ هزار نفر مصرف‌کننده مستمر و غیرمستمر در کشور وجود دارد که با بُعد خانوار آنان، حدود ۱۵ میلیون نفر از جمعیت کشور به صورت روزمره دغدغه و نگرانی در عرصه موادمخدر دارند.

وی با اشاره به اینکه در عرصه پیشگیری نیز باید به الگوی ترکیبی مصرف مواد، زنانه شدن اعتیاد، ورود افراد با تحصیلات متفاوت به چرخه مصرف مواد توجه کرد، افزود: عواملی همچون تفریح، جلب توجه، اختلال افسردگی و اضطراب، اختلال خواب، اختلالات جنسی از جمله عوامل مصرف مواد در جمعیت عمومی کشور است که در عرصه پیشگیری باید برای هر کدام از این عوامل برنامه‌ریزی هوشمندانه کرد.

چهار میلیون و ۴۰۰ هزار نفر مصرف‌کننده مستمر و غیرمستمر در کشور وجود دارد که با بُعد خانوار آنان، حدود ۱۵ میلیون نفر از جمعیت کشور به صورت روزمره دغدغه و نگرانی در عرصه موادمخدر دارنداین پژوهشگر اعتیاد، شیوع مصرف مواد در نوجوانان در دهه ۸۰ را نیم درصد و در دهه ۹۰ به ۲.۱ درصد برشمرد و عواملی همچون لذت‌طلبی افراطی، تفریح، اباحه گری در خانواده، عدم نظارت والدین، ضعف مهارت‌های خودکنترلی، عدم تاب‌آوری و ضعف دانش در مورد عوارض و تبعات مصرف مواد را از جمله موارد جدی در افزایش شیوع مصرف مواد در نوجوانان برشمرد.

صرامی گفت: وضعیت شیوع مصرف مواد در جوانان در دهه ۸۰ یک درصد بود که در دهه ۹۰ به ۴.۷ درصد رسید و دلایل آن در نگرش مثبت به مواد، اضطراب، پرخاشگری، عزت نفس پایین و ضعف اطلاعات نسبت به عوارض مصرف مواد بوده است.

وی ادامه داد: در جمعیت کارگری، نرخ شیوع مصرف مواد ۲۲ درصد است و عواملی همچون کار سنگین، سختی شغل، مشکلات خانوادگی، تفریح و مشکلات اختلالات خواب از جمله عوامل مؤثر در مصرف مواد در این قشر است.

افزایش مصرف مواد مخدر در ایران در دهه ۷۰ تا ۹۰
صرامی افزود: قبل از انقلاب اسلامی در ایران، وجود بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر معتاد و روند افزایش شیوع مصرف مواد در دهه ۱۳۵۰ دلالت بر وجود معضل دیرینه در کشور داشت. طبق نتایج تحقیقات، ایران در دهه ۶۰ با کاهش شیوع مصرف مواد مواجه بود، اما از دهه ۷۰ تا ۹۰ افزایش شیوع مصرف مواد در کشور را باید غفلت از توسعه فرهنگی، اجتماعی، ضعف کارکرد خرده نظام‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، تقویت باورهای غلط و فریب‌های فرهنگی ناشی از تهاجم اجتماعی دشمن، مهاجرت‌ها و حاشیه‌نشینی، ضعف مهارت‌های زیستن، چگونه زیستن، با هم زیستن در نوجوانان و جوانان و مهم‌تر از همه غفلت از رویکرد پیشگیری از مصرف مواد بیان کرد.

به آسیب‌های اجتماعی بیشتر توجه شود

سیدحسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران درباره مساله آسیب‌های اجتماعی می‌گوید:  امروز شاهد شرایطی در کشور هستیم که ایجاب می‌کند به آسیب‌های اجتماعی توجه بیشتری شود. از جمله این شرایط می‌توان به تنوع آسیب‌های اجتماعی، کاهش سن افراد در معرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی، رشد آمار آسیب های اجتماعی، گسترش آسیب های اجتماعی ناشی از فضاهای مجازی و تکنولوژی، جلوتر بودن آسیب های اجتماعی از برنامه ها، فراگیر نبودن برنامه های اجرایی در کشور، غالب بودن رویکردهای سیاسی - امنیتی نسبت به آسیب‌های اجتماعی و عدم توجه کافی به مسایل اجتماعی در کنار مسایل اقتصادی و سیاسی اشاره کرد.

وی تاکید کرد: تاملی بر وضعیت کشور در این حوزه نشان می‌دهد که وضعیت جامعه ایران در حوزه اجتماعی در  حالت بی‌تعادلی قرار دارد. گستردگی، رواج و تعدد آسیب‌های اجتماعی باعث شده تا علیرغم این که دستگاه های مسئول تمام تلاش خود را انجام می دهند، اما روز به روز بر تعداد و وسعت و پیچیدگی و تراکم آسیب های اجتماعی افزوده شود. لذا ادامه وضعیت فعلی، وضعیت نگران کننده ای را برای نظام ایجاد کرده که مستعد ایجاد بحران ها و آشوب های اجتماعی خواهد بود.

 آسیب‌های اجتماعی همچون اعتیاد و موادمخدر تهدیدی برای کشور

موسوی چلک  ادامه داد: این باور وجود دارد که در نتیجه  گسترش آسیب های اجتماعی در کشور  هم  فرد،  هم خانواده و هم  جامعه از آن تاثیر خواهند پذیرفت و  هزینه های این گسترش را خواهند پرداخت. تاملی بر برخی از  آمارهای رسمی ارایه شده توسط مراجع ذیربط کشور در حوزه‌های طلاق، موادمخدر و روانگردان، دعاوی خانوادگی، اقدام به خودکشی، خشونت‌های اجتماعی، خشونت‌های خانگی، گرایش به مصرف مشروبات الکلی، فرار از منزل و آسیب‌های اجتماعی ناشی از  گسترش فضای مجازی گویای این موضوع هستند که آسیب های اجتماعی تهدیدی جدی برای کشور محسوب می شوند که به نظر می‌رسد این تهدید در نهایت امنیت اجتماعی و حتی امنیت ملی ما را تهدید جدی خواهد کرد.

وی اضافه کرد: چرا که گسترش آسیب های اجتماعی نیروی انسانی جامعه را که مهمترین مولفه در توسعه هر کشور محسوب می شود را نابود خواهدکرد و در این شرایط شاهد کاهش مولفه مهم دیگر برای توسعه هستیم که از آن به عنوان  سرمایه اجتماعی یاد می شود. بدون شک جامعه ای که در آن نیروی انسانی سالم و کارآمد و قانون مدار کم باشد و اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی هم پایین باشد سلامت اجتماعی هم مناسب نخواهد بود و می توان گفت که تحت تاثیر این شرایط، کیفیت زندگی مردم نیز مناسب نخواهد بود و در نتیجه مردم در آن جامعه «بهتر زیستن» را تجربه نخواهند کرد.

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران اضافه کرد: با توجه به اینکه این شرایط را قبول کردیم که در این حوزه عقب هستیم وخوب کار نکردیم و اینکه باید زمینه ها و رویکرد های اجتماعی را تقویت کنیم، این خود یعنی پذیرش این نکته که با زور و اجبار نمی توان آسیب های اجتماعی را کنترل  کرد و کاهش داد که اگر می توانستیم با این رویکرد قهری کنترل کنیم این وضعیت را که در حال حاضر داریم و همه نگران تنوع و تعدد آسیب های اجتماعی و کاهش سن افراد در گیر آسیب های اجتماعی  هستند، شاهد نبودیم.

سن اعتیاد در کشور ۲۴ سال

اسکندر مومنی دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با بیان اینکه میانگین سن اعتیاد در ایران، ۲۴ سال و چند ماه است و این سن اعتیاد در دنیا، ۱۹ سال است، گفت : نرخ شیوع اعتیاد در جمعیت فعال کشور پنج درصد است.

وی خاطرنشان کرد: همچنین نرخ شیوع اعتیاد در جمعیت فعال کشور، پنج درصد است و این نرخ در دنیا بالای ۷ درصد است، اگرچه وجود یک معتاد هم در ایران زیبنده نیست اما اگر اقدامات جمهوری اسلامی ایران نبود، وضعیت اعتیاد بدی را شاهد بودیم.

نرخ شیوع اعتیاد در جمعیت فعال کشور پنج درصد استمومنی نرخ شیوع اعتیاد در حوزه دانش‌آموزی را ۲ درصد خواند و گفت: این نرخ در آمریکا، ۱۷ درصد و در برخی کشورها نیز ۲۰ درصد است که رقم بالایی است. در همه ابعاد اگر بخواهیم شاخص را تعیین کنیم، وضعیت جمهوری اسلامی ایران با بسیاری از کشورها فاصله زیادی دارد.

دنبال ارائه آموزش به خانواده‌های دارای آسیب اجتماعی هستیم

انسیه خزعلی معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری نیز در این باره در گفت و گو با خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا در پاسخ به این سوال که اکنون آسیب‌های اجتماعی  در جامعه بیشتر شده، سن اعتیاد خیلی پایین آمده است و دخترانی که به موادمخدر روی آورده‌اند، این معاونت چه برنامه‌های برای کمک به این موضوع دارد، اظهار داشت: یکی از کارهایی که در این زمینه می‌خواهیم به وسیله خیران انجام دهیم این است که با آموزش و تحت پوشش قراردادن خانواده‌هایی که عضوی از آنها دچار این آسیب‌ها هستند و یا خود خانواده دچار این آسیب شده است بتوانیم فرزندان آنها را حفظ کنیم.

وی تصریح کرد: تمام تلاش این است که اقداماتی انجام شود که با ارائه آموزش‌های لازم فرزندان این خانواده‌ها به سمت مساله اعتیاد کشیده نشوند، البته اکثر این افراد در محله هایی هستند که این مشکل در آنجا شیوع پیدا می کند و لازمه آن این است که خود بانوان از آسیب بیشتر جلوگیری کنند.

خزعلی معتقد است: بانوان بهتر همدیگر را در مسیرهای مختلف درک می‌کنند تا بیشتر  بتوانند در زمینه حل آسیب‌های اجتماعی پشتیبانی کنند و مسایل تربیتی آنها را عهده‌دار شوند روی همین اصل یکی از برنامه های ما تنظیم شده است که به وسیله نیروهای مردمی این آموزش ها را به خانواده‌ها داشته باشیم.

مصرف گل در جامعه به شدت افزایش یافته است

صفاتیان تحلیل‌گر اعتیاد نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: براساس آمار و اطلاعات موجود بیش از چهار میلیون مصرف‌کننده مستقیم و غیرمستقیم موادمخدر در کشور داریم، یعنی ۱۵ میلیون نفر و یک ششم کشور درگیر گرفتاری موادمخدر هستند.

وی با بیان اینکه مصرف گل در جامعه به شدت افزایش یافته است، تصریح کرد: این مصرف در پارک‌های تهران قابل مشاهده است و در مدارس راهنمایی نیز این موضوع به خوبی دیده می‌شود.

صفاتیان با بیان اینکه وقتی معاون وزیر آموزش و پرورش اعلام می‌کند که سن اعتیاد بالارفته است، تصریح کرد: نمی‌توان این را پذیرفت چون وقتی مادر دانش‌آموزان بسیاری از این مسایل را در پارک‌ها و خیابان‌ها مشاهده می‌کنند چگونه باید این موضوع را قبول کرد. آیا اعلام این آمار بر مبنای یک کار تحقیقاتی و براساس کدام کار پژوهشی است که از سوی معاون وزیر اعلام می‌شود.

این تحلیلگر ادامه داد: جوان یا نوجوانی که از سنین پایین گل یا حشیش استفاده می‌کند ۱۰ سال دیگر نمی‌تواند خانواده تشکیل دهد، نمی‌تواند در جایی مشغل به کار شود و یک شخصیت ضد اجتماعی پیدا می‌کند وقابل درمان هم نخواهد بود.

وی با بیان اینکه موضوعات اجتماعی همه زنجیره‌وار به هم وصل هستند و ریشه همه این موضوعات اعتیاد است، اظهار داشت: با گران شدن موادمخدر، فرد معتاد مجبور است به سمت مواد ارزان‌تر و ناخالص و تزریق و مصرف مواد روان‌گردان‌ها برود و در نهایت مجبور به جرم برای تامین موادمخدر موردنیاز خود می‌شود که به همین منظور باید چاره‌ای اساسی برای این موضوع اندیشید.

صفاتیان ادامه داد: موادمخدر سالانه نزدیک به ۲۰۰ هزار میلیارد تومان به اقتصاد کشور ضربه می‌زند باید پرسید که مسئولان کشوری وقتی موادمخدر روزانه حدود ۵۰۰ میلیارد تومان در بخش درمان، بهداشت، مقابله و دیگر بخش‌ها، به کشور ضربه زده است چه کاری باید انجام دهد تا اعتیاد این همه ضربه به کشور وارد نکند.

به هر حال آسیب‌های اجتماعی به ویژه اعتیاد موجب ضربه بزرگی به کانون گرم خانواده‌ها می‌شود چرا که وقتی بانوان درگیر این آسیب شوند هزاران مشکل از جمله ازهم پاشیدگی خانواده‌ها، طلاق و از هم گسستن ارتباطات خانوادگی می‌شود پس بنیاد بگذاریم اعتیاد بیشتر از این زنانه شود اگرچه افزایش اعتیاد در مردان آسیب‌های بیشتری به همراه دارد اما اگر به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که اعتیاد این همه ضربه به جامعه وارد نکند نقش موثرتری را خواهد داشت.

منبع: ایرنا