در سوم خرداد سال ۶۱ چه گذشت؟

سوم خرداد ۱۳۶۱ در میان بهت و حیرت همگان، رزمندگان اسلام طی عملیات بیت‌المقدس خرمشهر را از نیرو‌های بعث صدام بازپس گرفتند. آزادسازی خرمشهر روند جنگ میان دو طرف را تغییر داد و موازنه قدرت به سمت جمهوری اسلامی صورتبندی جدیدی به خود گرفت. در هیاهوی آن روز‌ها مطبوعات درصدد انتشار به‌روزترین خبر‌هایی بودند که توسط خبرنگاران میدانی آن‌ها تهیه و ارسال می‌شد.

طرح تصرف کامل خوزستان بعد از اشغال خرمشهر

بنابر اسناد تاریخی رژیم بعث عراق پیش از حمله به خاک کشور، نقشه‌هایی در کتاب‌های درسی مدارس چاپ کرده بود که خوزستان ایران را به عنوان «عربستان»، آبادان را «عبادان»، خرمشهر را «محمره»، سوسنگرد را «خفاجیه»، و اهواز را «الاحواز» آورده بود.

سرهنگ عبدالناصر ندایعلی با اشاره به این هدف رژیم بعث عراق می‌گوید: «برابر طرحی که در وزارت خارجه انگلیس تصویب شده بود می‌خواستند استان خوزستان را ظرف یک هفته به اشغال درآورده و به عنوان جمهوری آزاد ایران نام‌گذاری کنند و بعد از یک سال آن را به طور رسمی به کشور عراق ضمیمه کنند».

با اشغال خرمشهر توسط نیروهای رژیم بعث عراق، صدام رویای خود را دست یافتنی‌تر دید. مسعود بختیاری از فرماندهان پیشکسوت نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران و از افسران ارشد دوران دفاع مقدس در خصوص هدف بعد از تصرف خرمشهر می‌گوید: «صدام تلاش داشت با تصرف کامل خرمشهر و آبادان بر ساحل شمالی اروند مسلط شود تا موضوع تجدیدنظر در قرارداد 1975الجزایر (بحث مالکیت آبی اروندرود) را به یک وضعیت جغرافیایی مناقشه آمیز کشانده و با کوتاه کردن دست ایران از ساحل شمالی اروند بحث حاکمیت عراق بر این منطقه را محکم کرده و حاکمیت مشروع ما را بر اروند با چالش روبه‌رو کند».

از این رو تحرکات رژیم بعث پیشروی‌های بیشتر و انجام عملیات‌های دیگری برای تصرف کامل خوزستان از دیگر برنامه‌های صدام بعد از اشغال خرمشهر بود.

ضمیمه شدن خرمشهر به نقشه عراق

صدام حسین در راستای تحقق بخشبدن به رؤیای خود بعد از اشغال خرمشهر سعی کرد با انجام فعالیت‌هایی خرمشهر را به نقشه جغرافیایی عراق اضافه کند. متعاقب این طرح بعد از اشغال خرمشهر به دستور صدام، برای اداره شهر، يک عراقی به نام «حسين عطا» به سمت شهردار خرمشهر برگزيده شد و در اولين گام، مقدمات تاسيس شهرک صدام فراهم شد.

سرهنگ رضا البصری در مورد این نقشه صدام می‌گوید: «ساختمان‌های فرمانداری عراق در شهرهای اشغال شده در حال ساخته شدن بود و نقشه‌ و خیابان‌ها و کوچه‌ها و نصب فواره‌ها در دست تهیه بود. مقر لشکر ششم به صورت ساختمان کامل ساخته شده بود و در هویزه نیز قصد ماندن داشتیم به همین خاطر دست به انجام چنین کارهایی زده بودیم».

مرحوم حجت‌الاسلام جمی نماینده امام و امام جمعه آبادان، با اشاره به این هدف رژیم بعث عراق می‌گوید: «صدام در خرمشهر با ایجاد شهرداری، فرمانداری و تشکیلات اداری، این شهر را به نام یکی از شهرهای عراق معرفی کرده بود و به نیروهای خود دستور اکید هم داده بود که در برابر نیروهای ایرانی مقاومت کنند.»

در سوم خرداد سال ۶۱ چه گذشت؟

روزنامه کیهان در ۳/۳/۱۳۶۱ در اولین روز فتح خرمشهر در گزارشی نوشت: سرانجام پس از قریب بیست‌ماه و یا به عبارت دیگر ۵۸۸ روز که از اشغال شهر شهادت و خون خرمشهر گذشت، مدافعان جانباز جمهوری اسلامی ایران در پی ادامه سومین مرحله از عملیات بیت‌المقدس، این شهر حماسه‌ساز را از لوث وجود متجاوزان عراقی پاک‌سازی کردند و به‌کلی بازپس گرفتند.

با شروع عملیات بیت‌المقدس که در تاریخ دهم اردیبهشت ماه سال جاری با هدف گرفتن اراضی اشغالی و آزاد ساختن شهر‌ها و روستا‌های میهن اسلامی‌مان از چنگ دشمن و رسیدن به مرز‌های بین‌المللی آغاز شد؛ سرانجام با پشت سر گذاشتن سه مرحله از این عملیات بزرگ، جنگاوران ایران موفق شدند خرمشهر را که در محاصره کامل زمینی و دریایی قرار گرفته بود، از چنگ دشمن به در آوردند و با حضور قهرمانانه خود در میان کوچه و خیابان‌های این شهر اشغال‌شده و برآوردن بانک الله‌اکبر، لرزه بر اندام شکست‌خوردگان عراقی انداخته و آخرین تلاش‌های دشمن را که به‌وسیله سلاح‌های سبک در چند نقطه از شهر مشغول تیراندازی بودند، خنثی کنند و این عده را به هلاکت رسانده و یا به اسارت خود درآورند.

رزمندگان ما از چهار سو به‌سمت خرمشهر حرکت کردند. یک گردان تانک از لشکر ۲۱ حمزه نیروی زمینی ارتش از سمت جاده پل‌نو، گروهی ازسوی فعلیه تا حاشیه اروندرود، گروهی از سمت جاده اهواز و دسته‌ای دیگر از سمت شرق خرمشهر از منطقه محرزی و عبور از کارون به‌وسیله قایق‌ها، حمله را شروع کردند.

نیرو‌های ما صبح پس از وارد شدن به داخل خرمشهر، به‌وسیله بلندگو‌های دستی به زبان عربی از نیرو‌های عراقی خواستند که هرچه سریع‌تر خود را تسلیم کنند و عراقی‌ها با شنیدن این پیام، بی‌درنگ خود را تسلیم رزمندگان ما کردند. یک لشکر و نیم و دو تیپ نیرو که در داخل خرمشهر بودند، بدون هیچ‌گونه مقاومتی با مسدود شدن راه‌های تدارکاتی، خود را تسلیم نیرو‌های ایران نمودند.

هواپیما‌های عراقی چندین‌بار به آسمان بخش غربی خرمشهر تجاوز نموده و قسمت غرب خرمشهر را بمباران کردند که خوشبختانه هیچ‌گونه تلفاتی، دربر نداشت. با آتش پدافند رزمندگان ما در ساعات ۱۰:۲۳ و ۱۰:۲۷ و ۱۱:۴۵، سه فروند میگ متجاوز عراقی در منطقه آبادان سرنگون شدند. از سرنوشت خلبانان این هواپیماها، اطلاعی در دست نیست. به‌این‌ترتیب تعداد هواپیما‌های ساقط شده دشمن در طول عملیات بیت‌المقدس، به ۵۲ فروند رسید.

همچنین یک فروند بالگرد ارتش عراق که بعدازظهر روز گذشته با ورود به آسمان خرمشهر قصد انتقال تعدادی از افراد بعث عراقی را به خاک خود داشت، هدف آتش سلاح‌های رزمندگان ما در این منطقه قرار گرفت و در خرمشهر سرنگون و متلاشی شد.

خرمشهر در حال حاضر، منطقه نظامی اعلام شده و افراد عادی غیر‌نظامی تا پاک‌سازی کامل شهر از مین‌ها و تله‌های انفجاری، حق ورود به شهر خرمشهر را ندارند.

رزمندگان ما در خرمشهر مواضع خود را مستحکم کرده و بر اوضاع، مسلط هستند و هرگونه نقل‌وانتقالی به آن‌سوی مرز را زیر نظر دارند.

از بعدازظهر روز گذشته، گروه‌گروه اسرای عراقی از مرز شلمچه و از بخش غربی خرمشهر به‌وسیله وسایط نقلیه سبک و سنگین، به قرارگاه تخلیه اسرا در پشت جبهه منتقل شدند و تا بعدازظهر آمار آن‌ها به هزاران تن رسید؛ به‌طوری‌که جاده شلمچه به اهواز و خرمشهر به اهواز به‌صورت ستونی از خودرو‌های حامل اسرا که چراغ‌هایشان نیز روشن بود، پوشیده شده بود و رزمندگان ما نیز در دو طرف جاده، به شادی و پای‌کوبی مشغول بودند. اسرای عراقی پس از انتقال به کمپ تخلیه و سرشماری، بلافاصله به‌وسیله اتوبوس و خوررو‌های سبک و سنگین به اهواز منتقل شدند.

همچنان سربازان فریب‌خورده ارتش بعث عراق متشکل از چند تیپ در خرمشهر، به طور کامل محاصره و دستگیر شده بودند. تعداد اسرا از مرز دوازده هزار تن گذشته بود و در میان این اسرا تعداد بسیار زیادی از افسران عالی‌رتبه ارتش بعث عراق از درجات سرهنگ، سرگرد و سرتیپ وجود دارند که همراه با سربازان عراقی، به قرارگاه تخلیه اسرا در اهواز منتقل شدند.

در میان این افسران عالی‌رتبه ارتش عراق؛ سرگرد صاحب عبدالرضا کاظم (فرمانده گروهان ـ ۳ گردان ـ ۸ دفاع‌الواجبات) و سرگرد محمود محمد حماد محمد (فرمانده قرارگاه گردان ـ ۸ دفاع‌الواجبات) دیده می‌شوند.

همچنین یک مقام نظامی گفت: «سرهنگ احمد زیدان (فرمانده نیرو‌های ارتش متجاوز بعث عراق در منطقه خرمشهر) به‌دست رزمندگان ما، به هلاکت رسیده است.»

همین مقام افزود: «سربازان بعثی در خرمشهر به لحاظ وضعیت روحی بد و به درازا کشیدن جنگ و نداشتن ایمان تاب مقاومت نیاورده و گروه‌گروه و دسته‌دسته خود را تسلیم جنگجویان ما کردند و رزمندگان ما با این فتح، قدرت ایمان و نظامی‌خود را به ابرجنایتکاران و متجاوزین غاصب نشان دادند و این درس بزرگی است برای آن‌هایی که با خیال‌های خام خود تصور می‌کردند خوزستان در کمتر از سه روز سقوط خواهد کرد و همه دیدند و دیدیم که این جنگ، قریب به دو سال طول کشید و با چه خفت‌و‌خواری که مزدوران متجاوز ارتش بعث عراق با وجود همه حمایت‌ها و پشتیبانی‌هایی که از این رژیم غاصب و متجاوز به عمل آمد، مفتضحانه شکست خوردند و هم‌اینک شهر‌ها و روستا‌های سرزمین اسلامی‌مان در خوزستان آزاد شده است.»

منبع:مرکز اسناد انقلاب اسلامی