آیا دوربین صداوسیما حواسش نبود؟!

حدود ۲ سال از ورود بیماری کرونا به ایران می‌گذرد. اتفاقی ناشناخته برای بشر در قرن ۲۱ که هنوز هم فعالیت های جهان را درگیر خود کرده است. همه‌گیری کرونا یکی از چالش‌های مهم رسانه‌ها در این مدت محسوب می شود.
اکنون و بعد از گذشت دو سال از این ماجرا، رسانه‌ها فرصت بیشتری دارند تا روندی که در این مدت طی کرده اند را بازنگری و اصلاح کنند.
در ابتدای ورود این ویروس به ایران، نحوه اطلاع رسانی آن از مهم‌ترین اقدامات رسانه‌های رسمی بود. بعد‌ها که تعداد بیماران بیشتر شد گزارش‌های روزانه آن از بخش‌های پربازدید صداوسیما محسوب میشد.
هر چند خبررسانی در شرایط بحران، سختی‌های خود را دارد، اما در این مطلب قصد داریم عملکرد صداوسیما را در میزان رعایت حقوق بیماران و اخلاق رسانه‌ای بررسی کنیم.

 

 

حتما شما هم گزارش‌های صداوسیما را در ابتدای همه گیری کرونا دنبال می‌کردید. از موارد عجیبی که بار‌ها تکرار شد، نشان دادن چهره بیماران در وضعیت ویژه یا بیهوشی بود. بیمارانی که هیچ پوششی روی چهره آن‌ها قرار نداشت و به زبان ساده باید در این هنگام چهره بیماران سانسور میشد.
یکی از جنجالی ترین اقدام تلویزیون، نشان دادن چهره یک بیمار بیهوش بود که برای درس عبرت بینندگان به نمایش گذاشته شده بود!
در این صحنه، دوربین صداوسیما به همراه سخنگوی وزارت بهداشت، وارد بخش ویژه کرونایی می‌شوند و بالای سر این بیمار می‌روند، در حالی که او بیهوش روی تخت افتاده و به لحاظ ظاهری در وضعیت ناخوشایند قرار دارد، می‌گویند این فرد یک داماد است که در جشن عروسی به کرونا مبتلا شده است...
این گزارش در همان زمان به حدی خبرساز شد که واکنش‌های منفی کاربران شبکه‌های اجتماعی را به همراه داشت. انتقادات به این بود که چرا صداوسیما بدون اجازه، تصویر مستقیم بیمار را در آن شرایط ناخوشایند به نمایش گذاشته است؟
این ماجرا ادامه داشت تا اینکه در پایان تیرماه ۹۹ نمایش تصویر بیماران در رسانه ملی ممنوع شد.

 

 

از اتفاقات تلخ همه گیری کرونا از دست دادن نزدیکان و عزیزان بر اثر بیماری کرونا بود. چهره‌های معروف زیادی در این دو سال به علت ابتلا به کرونا از میان ما رفتند.

یکی از حوادثی که در ذهن مردم ایران ماندگار شد، ابتلای همزمان علی انصاریان و مهرداد میناوند به کرونا و سپس درگذشت این دو جوان ورزشکار بود.

در زمان ابتلای آنان به بیماری، موجی از احساسات در مردم برانگیخته شد، رسانه ها تلاش میکردند تا اخبار لحظه ای از وضعیت این دو ورزشکار محبوب را منتشر کنند.
در این زمان‌ مرسوم است که معمولا شخصی از کادر بیمارستان به عنوان سخنگو معرفی می‌شود تا آخرین اخبار از وضعیت بیمار (که شخص شناخته شده ای است) اعلام شود، اما در این ماجرا صداوسیما عملکرد مطلوبی در زمینه حفظ حریم خصوصی بیمار از خود نشان نداد.
هر چند خبرنگار صداوسیما در یکی از گزارشات خود اعلام کرد که چهره علی انصاریان را پخش نمی‌کند، اما نشان دادن تصویر اسکن شده از ریه‌های مرحوم انصاریان، نقض حریم خصوصی بیمار و زیر پا گذاشتن اخلاق در رسانه محسوب می‌شود، موردی که میشد شرح آن را فقط از زبان پزشک معالج شنید.

ممکن است نیت صداوسیما صرفا آگاهی دادن به مردم یا پاسخ به انتظار آنان برای دریافت اطلاعات باشد، اما هیچ کدام از اینها رعایت نشدن حقوق بیمار را توجیه نمی کند.

 

 

طبق قانون، دسترسی مردم به اطلاعات شخصی افراد خاص یا مشهور ممنوع است. هرچند در زمان بیماری چهره‌های معروف، طرفداران او این حق را به خود می‌دهند که از وضعیت وی آگاه شوند، ولی در این شرایط هم بیمارستان و به خصوص رسانه‌ها باید با رعایت کامل اصول حرفه‌ای این اطلاعات را به مردم برسانند. چرا که افراد معروف هم حریم خصوصی دارند و این حق برای همگان محفوظ است.

لازم به ذکر است، کادر درمان، اصحاب رسانه و تمام کسانی که در حوزه های مرتبط مشغول به فعالیت هستند باید در این مورد کاملا توجیح شده باشند و این آموزش ها باید از طریق مدرسه، دانشگاه و محل کار به صورت جدی پیگیری شود و انتظار می رود صداوسیما که خود را رسانه ملی کشور معرفی می کند، این موضوع را بیشتر از سایرین رعایت کند. 

 

پاسخ این سوال منفی است. در تابستان امسال ارشا اقدسی دچار سانحه شد و صداوسیما یکی از کار‌های غیرحرفه‌ای خود را به نمایش گذاشت. دوربین سیما وارد اتاقی شد که ارشا اقدسی در آن بیهوش بود، در این هنگام صداوسیما از صورت او فیلم گرفت و در تلویزیون منتشر کرد.
فیلمی که هیچ پوششی روی آن قرار نداشت و اصلا ضرورتی هم برای نمایش دادن چهره مرحوم اقدسی در آن وضعیت نبود.
این اقدام صداوسیما هم منجر به انتقادات کارشناسان رسانه و هم چنین دوستان و نزدیکان ارشا اقدسی شد.

 

 

یکی از ملاحظاتی که برای بیشتر رسانه‌های خارجی مطرح است، نحوه نشر تصاویر در حوادث است. حتما شما هم ماجرای کریستین اریکسن که در بازی فوتبال دانمارک و فنلاند ناگهان بیهوش شد را شنیده اید. حادثه ناگهانی که به سرعت در جهان مخابره شد.

 

اما جالب است درباره این خبر جهانی بدانید که هیچ عکسی از این اتفاق به جز چند تصویر ناواضح منتشر نشد.
در این حادثه، از لحظه افتادن اریکسن روی زمین تا انتقال او به بیمارستان، یک کار تیمی زیبا میبینیم که گویا همه برای چنین اتفاقی آموزش دیده اند.
وقتی اریکسن روی زمین می‌افتد، در این هنگام دوستانش خیلی سریع دور او جمع می‌شوند تا هیچ عکاسی از او فیلم نگیرد. در همین حین کادر درمان از راه می‌رسند و دورتا دور اریکسن را میپوشانند.

 

در این اتفاق تنها یک رسانه، تصویری از اجرای CPR روی این بازیکن را پخش کرده بود که بعدا بابت آن عذرخواهی و تاکید کرد که باید پخش قطع میشد.

 

شما تصور کنید اگر این اتفاق در ایران می‌افتاد چقدر اکنون عکس و فیلم در حافظه گوگل باقی مانده بود؟ همین ماجرا را میتوان به سایر حوادث بسط داد، از حادثه ریزش پلاسکو گرفته تا سیل و زلزله و ...

رعایت نشدن حریم خصوصی افراد معروف یا غیر معروف توسط رسانه ملی در مواردی مشاهده شده است که چند مثال از آن را که به تازگی رخ داده است را آوردیم تا این موارد در حافظه تاریخی ثبت شود و رسانه ها بتوانند در آینده عملکرد بهتری از خود ارائه کنند.

لازم به ذکر است، علاوه بر رسانه‌های رسمی، همه ما اکنون یک رسانه مهم در دست‌مان داریم یعنی همان گوشی همراه که اکثرا امکانات عکاسی و فیلمبرداری را در اختیار افراد قرار می دهد.
همگی به عنوان شهروند لازم است این موارد را در ذهن داشته باشیم که اگر قصد انتشار سوژه‌ای را داریم حواسمان باشد که حریم خصوصی هیچ کس ضایع نشود چرا که علاوه بر مسائل حقوقی به دور از اخلاق شهروندی است.
رسانه ملی هم لازم است تا با بازنگری خط مشی و آموزش‌های خود، موضوع حریم خصوصی افراد در شرایط مختلف را بیشتر از گذشته جدی بگیرد، چرا که اقدام عملی رسانه‌ها برای آموزش افراد بیشترین تاثیر را خواهد داشت.

 

* کارشناس ارشد مدیریت رسانه