رایحه درمانی چطور به تسکین درد کمک می کند؟

رایحه درمانی، آرماتراپی یا عطر درمانی یکی از شاخه های جانبی علم پزشکی است که در آن با استفاده از اسانس گیاهان دارویی معطر به درمان بیماری های جسمی و روحی (معالجه عمومی) پرداخته میشود.

رایحه درمانی یکی از زیر شاخه‌های طب گیاهی است و یک درمان مکمل برای سایر روشهای درمان محسوب میشود و امروزه تاثیرات فوق العاده آن در بهبود بیماران سرطانی ثابت شده است.

با توجه به اینکه یکی از مهم‌ترین حواس پنج گانه انسان، حس بویایی است وتحقیقات محققان نشان داده، این حس، انسان را از ابتلا به بسیاری از بیماری ها و اختلالات روحی و جسمی محافظت می کند. بنابراین انواع رایحه‌ها می توانند با تحریک سیستم عصبی و به دنبال آن مغز در حفظ سلامت و تسکین بیماری‌ها موثر باشند.

رایحه درمانی به صورت روغن‌های گیاهی، اسانس، استنشاق، ماساژ، بخور، دوش و کمپرس پوستی برای درمان بیماریهای مختلف استفاده می‌شود.

رایحه درمانی یا همان “آروماتراپی” (Aromatherapy) به یکی از علوم کهن اطلاق می شود که در آن با استفاده از عطر و بویی که از عصاره قسمت های مختلف گیاهان بدست می آورند به درمان جسمی و روحی اشخاص می پردازند. امروزه به عنوان یکی از شاخه های مهم علم پزشکی قلمداد می شود و نتیجه آن بهبودی، ایجاد آرامش، و تامین انرژی بالا در عموم افراد است.

واژه آروماتراپی از دو تک واژ آروما (aroma) به معنای عطر/ بو و تراپی (therapy) به معنای درمان/معالجه تشکیل شده است.

از آنجایی که مواد اولیه تولید اسانس از گیاهان گرفته می شود، این علم در زیر شاخه گیاه درمانی قرار می گیرد و همردیف هومیوپاتی و درمان با گل می باشد.

مبنای علم رایحه درمانی را روغن های چرب معطر تشکیل می دهند. این روغن ها از عصاره ی قسمت های مختلف گیاهان –گل، برگ، ساقه، تنه، ریشه و غیره- و با استفاده از روش هایی نظیر : تقطیر، جوشاندن، فشردن، و حل کردن بدست می آیند؛ بسیار غلیظ بوده، دارای بوی قوی می باشند، تا حدی فرار هستند و اصولاً به تنهایی مورد استفاده قرار نمی گیرند. برای رقیق کردن این روغن ها می بایست آنها را با موادی نظیر الکل، استر، آلدهید، کتون، و تروپن ها مخلوط کرد.

بسیاری از افراد بدون اینکه خودشان هم متوجه باشند در زندگی روزمره به وفور از این روغن های اصلی استفاده می کنند.

از آنجاییکه بسیاری از این روغن ها حاوی خاصیت ضد قارچی، ضد ویروسی و ضد عفونی کنندگی هستند در مواد شوینده خانگی، پاک کننده ها، مواد آرایشی و بهداشتی، محصولات مراقبت از پوست و مو، خمیر دندانها، دهان شویه ها، و سایر مواد بهداشتی دیگر مورد استفاده قرار می گیرند.

اسانس های معطر نه تنها بر روی حالات جسمانی تاثیر می گذارند بلکه بر روی حالات روحی و روانی انسانها نیز تاثیر گذار واقع می شوند. از طرق مختلف (حس بویایی، لامسه، چشایی و…) وارد بدن شده و تغییراتی را بر روی سیستم عصبی ایجاد می کنند.

اخیراً پژوهشگران به این نتیجه دست پیدا کرده اند که رایحه های مختلف دارای خواص درمانی متفاوتی می باشند، مقدار وسیعی از خواص دارویی را شامل می شوند و تاثیرات متعددی بر روی بدن می گذارند.

به منظور استعمال می توانید اسانس مورد نظر را بو کنید، روی پوست ماساژ دهید، در هوا اسپری کنید، درون آب وان حمام بریزید یا انواع خوراکی آن را مورد استفاده قرار دهید.

سریع ترین تکنیک جذب اسانس “استنشاق” است. با این کار تاثیرات اسانس معطر از دو راه دریافت می شود: روغن از طریق دستگاه تنفسی وارد بدن می شود، و از سوی دیگر توسط حس بویایی تجزیه و تحلیل شده و پیغام ها به مغز انتقال پیدا می کنند.

گیاهان معطر فراوانی در طبیعت و جود دارد که میتوان از رایحه و اسانس تهیه شده از آنها برای درمان استفاده نمود. تعدادی از مهمترین گیاهان دارویی که در رایحه درمانی نیز کاربرد دارند، در ادامه آورده شده است:

مهمترین خاصیت درمانی رایحه اسطوخودوس، تسکین درد است. روغن یا عصاره این گیاه، دارویی موثر برای تسکین دردهای موضعی است و بوییدن رایحه یا ماساژ روغن اسطوخودوس در ناحیه درد (به جز جراحت‌ها و زخم باز) به کاهش درد کمک می کند.

خواص اسطوخودوس چیست؟ (آشنایی با مضرات و خواص گیاه اسطوخودوس)

این رایحه به واسطه مواد موجود در گیاه اوکالیپتوس، باعث افزایش تمرکز و دقت انسان میگردد و هوشیاری را تقویت می کند. همچنین استفاده از بخور اوکالیپتوس برای درمان بیماری هایی نظیر سرماخوردگی، گرفتگی بینی و ... مفید است.

وانیل یکی از گیاهان دارویی  بسیار خوشبو است و از آن علاوه بر استفاده دارویی به عنوان یک ادویه مهم در پخت غذا و شیرینی استفاده میشود. رایحه درمانی با گیاه وانیل، برای کاهش استرس و اضطراب‌های روزانه بسیار مفید است و به درمان تپش قلب و کنترل ضربان قلب کمک میکند. ثابت شده است که بوییدن عصاره وانیل حال انسان را بهبود میدهد.

خواص وانیل و فواید بیشمار آن بر سلامت بدن

از خواص رایحه گل سرخ نیز کمک به تسکین درد و ایجاد احساس سرخوشی و آرامش است. بوییدن رایحه گل سرخ، به تنظیم هورمونهای بدن کمک میکند و گرفتگی و اسپاسم عضلانی را برطرف میسازد. بوییدن رایحه گل سرخ به تسکین دردهای قاعدگی کمک میکند و برای درمان خونریزی زیاد مفید است. احساس آرامشی که این رایحه میدهد بهترین تسکین برای افرادی است که دچار غم بزرگی نظیر از دست دادن نزدیکان شده اند و از همین رو از گذشته‌های دور در مراسم سوگواری از گلاب استفاده میشده است. همچنین بوییدن رایحه گل سرخ، در دوران بارداری بسیار مفید است.

متخصصان رایحه درمانی، استشمام عطر گل سنبل یا عصاره این گیاه را برای مبتلایان به بی خوابی مفید می دانند. برای درمان اختلالات خواب، هر شب (۳۰ دقیقه قبل از خواب) رایحه این گل را ببویید تا خوابی آسوده و راحت داشته باشید.

رایحه این گل خوشبو با احساس خوشایندی که در فرد ایجاد میکند برای برطرف شدن خستگی های روزانه بسیار مفید است.

دارچین سیستم مرکزی عصبی را تحریک و عملکرد و انگیزه فرد را تقویت می کند. استشمام رایحه شیرین دارچین باعث ایجاد تعادل ذهنی و افزایش مهارت حرکتی می شود.

یکی از مهمترین فواید رایحه درمانی رفع افسردگی است. در این میان رایحه لیمو و نارنج نقش بسزایی دارد، به این منظور کافی است مقداری لیمو یا نارنج را روی مچ دستتان بمالید تا احساس نشاط و انرژی کنید. همچنین این رایحه به تنظیم هورمونها و تقویت عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک میکند.

از دیگر فواید جالب رایحه درمانی کمک به کاهش اشتها و در نتیجه لاغری و کاهش وزن است. یکی از رایحه های مفید در این زمینه رایحه موز و سیب سبز است.  اگر هنگام احساس گرسنگی، رایحه موز یا سیب سبز را استشمام کنید، هورمون هایی در بدن ترشح میشود که باعث ایجاد احساس سیری می شود.

به طورکلی مباحث مربوط به رایحه درمانی و خواص رایحه گیاهان مختلف بسیار طولانی است. جالب است بدانید، بسیاری از اسانس‌های گیاهی دیگر مانند فلفل سیاه، هل، میخک، گلپر، درخت چای، رزماری (اکلیل کوهی) و مریم گلی باعث افزاش جریان خون و بالا رفتن سطح انرژی بدن میشوند و باعث فعال شدن بیشتر ذهن و بدن میشوند. 

رایحه درمانی هیچ عوارض جانبی ندارد و یکی از بی‌خطرترین، کم هزینه‌ترین، آسانترین و و اثربخش‌ترین روشهای درمانی است.

نتایج تحقیقات دانشمندان حاکی از آن است که رایحه درمانی توانایی آنرا دارد که در موارد زیر به افراد کمک کند:

آیا بوی خاصی وجود دارد که بتواند حافظه را تقویت کند؟ در یک ارزیابی شناختی شرکت کنندگان به سه گروه تقسیم شدند. گروه اول در معرض افشانه اسطوخودوس که تاثر “آرام بخش” دارد قرار گرفتند. گروه دوم در معرض رزماری که اثر “محرک” دارد و گروه آخر هم در معرض هیچ بویی قرار نگرفتند. نتایج آزمایش به قرار زیر بود:

در مقایسه با گروه سوم، ظرفیت حافظه گروه اول کاهش پیدا کرد، و عملکرد حافظه گروه دوم افزایش یافت.

علاوه بر این باید اشاره ای هم به گل مریم داشته باشیم. گل مریم از قدیم به عنوان عامل اثرگذار بر روی تقویت حافظه به شمار می رفته و اخیراً به فرم کپسول های اسانسی در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرد.

به نظر می رسد برخی از اسانس هایی که بوی تندی دارند، مانند: نعناع و اکالیپتوس خستگی و بیحالی را از بین می برند. بنابراین بیراه نیست اگر بگوییم که برخی از این اسانس ها توانایی تقویت تمرکز و ارتقای هشیاری را دارند.

در آزمایش علمی که در بالا به آن اشاره داشتیم، کسانیکه در معرض افشانه اسطوخودوس قرار گرفته بودند در مقایسه با افرادیکه در معرض رزماری بودند، میزان هشیاری پایینتری از خود نشان دادند. این امر همچنین مهر تائیدی بر این نظریه است که رایحه اسطوخودوس آرام بخش و رزماری محرک و نیرو بخش است.

در یک تحقیق تعدادی از کارمندانی که برنامه کاری بسیار فشرده ای داشتند را در معرض بوی نعناع، اسطوخودوس، و رازیانه قرار دادند. جریان ماده مخاطی مغز این افراد در طول تمام مدت شیفت کاری بدون تغییر باقی ماند. این در حالی بود که بقیه کارمندان پس از مدتی احساس خستگی کرده و سرعت گردش ماده مغزی آنها کاهش پیدا کرد.

یکی از اصلی ترین دلایل بی خوابی وجود اضطراب و استرس است. در طول دهه های متمادی ثابت شده که بسیاری از اسانس ها توانایی بی نظیری در تسکین و کاهش اضطراب دارند. لیست اسانس هایی که عموماً در ایجاد آرامش، تمدد اعصاب، و متعادل ساختن حالات مفید بوده و محرک نیستند عبارت است از:

تا کنون از بوی این گیاهان به جای مسکن استفاده شد و دیده شده که تاثیر آنها کمتر از قرص های مسکن نیست.

در گذشته زمانیکه داروی بیهوشی وجود نداشت، طبیبان برای بی حس کردن بیماران از گیاهان معطر استفاده می کردند.

همچنین در آزمایشی که اخیراً صورت گرفت محققان بوی نارنج و پرتغال را در فضای یک اتاق انتظار منتشر کردند و نتیجه این شد که افرادی که در سالن بودند بدون هیچ اعتراضی ساعت ها منتظر ماندند.

در آزمایش های مختلف مشخص شده که خانم ها در صورت استنشاق بوی مرکبات نظیر پرتقال، نارنج، نارنگی و لیمو استرس کمتری را تجربه کرده و در عین حال شکیبایی بیشتری پیدا می کنند.

در مواقع عصبانیت چند نفس عمیق به همراه فرو بردن رایحه ای خوش می تواند حالات درونی شما را به سرعت تغییردهد. به این منظور می توانید مقداری از اسانس مورد نظر را روی یک دستمال ریخته و بو کنید.

رویهم رفته می توان اظهار داشت که آروماتراپی یکی از قدیمی ترین تکنیک های درمانی است که قدمت آن به پنج هزار سال می رسد. مواردی که در بالا به آنها اشاره شد تنها گوشه ای از خواص رایحه درمانی در رفع اختلالات مختلف است که با پیشرفت علم و تکنولوژی دانشمندان هر روزه به فواید بیشتری در این مبحث دست پیدا می کنند.

یک ظرف نسبتاً بزرگ را پر از آب کنید، آنرا روی حرارت قرار داده اجازه دهید به جوش بیاید.

سپس به ازای هر ۶ فنجان آب ۷ – ۵ قطره از عصاره گیاه مورد نظر را درون آن بریزید. سر خود را بالای ظرف نگه دارید و روی سرتان یک حوله بیندازید.

سپس چشم هایتان را ببندید و نفس های آرام و عمیق بکشید. بمدت ۱۵ دقیقه به این کار ادامه دهید.

فقط مراقب باشید که سرتان را بیش از اندازه به آب در حال جوش نزدیک نکنید. اگر می خواهید در حمام این کار را انجام دهید می توانید ۱۰ – ۱۵ قطره از اسانس معطر را داخل آب وان بریزید. بخار موجود در حمام، هم به روان شدن آب بینی تان کمک می کند و هم بدنتان را آرام می کند.

برای اثر بخشی بیشتر و حفظ ایمنی یک سری نکات وجود دارد که می بایست در حین بخور دادن به خاطر بسپارید:

– لازم نیست این کار را بیش از ۱۵ دقیقه انجام دهید.

– بیش از اندازه از اسانس استفاده نکنید.

– بهتر است افرادی که از ناراحتی های قلبی رنج می برند و همچنین خانم های باردار این کار را انجام ندهند.

– انجام این کار به بیمارانی که دارای صرع هستند و قشر خردسال توصیه نمی شود.