آرامستان های تاریخی تهران

 یکی از شیوه‌های گردشگری که در سال‌های اخیر طرفداران بسیار زیادی پیدا کرده و شاهد برگزاری تور‌های مختلفی به این شکل و شیوه هستیم، گردشگری سیاه نام دارد. در واقع این نوع گردشگری در سایه‌ای از غم و ناراحتی شکل گرفته و برگزار می‌شود. یکی از مهم‌ترین نمونه‌های گردشگری سیاه که در نقاط مختلفی از جهان می‌توانید آن را مشاهده کنید، بازدید از آرامستان‌ها و قبرستان‌های موجود در این مناطق است.
در این شیوه از سفر، بازدیدکنندگان در آن به سراغ مقاصدی می‌روند که آن‌ها را با غم و اندوه آشنا کرده و باعث می‌شود تا شاهد یادآوری حوادث تلخ بسیار زیادی برای هر یک از این بازدید کنندگان باشیم. به عنوان مثال بازدید از آرامستان‌های تاریخی جزو این نوع از گردشگری قرار میگیرند. از نظر روانی بسیاری از افراد اعتقاد دارند که گردشگری سیاه باعث می‌شود تا فرد با گریه کردن و همدردی، خود را خالی کرده و احساس سبکی بسیار زیادی کند. همین موضوع باعث شده تا افرادی که با مشکلاتی نظیر افسردگی مواجه هستند، با گردشگری سیاه بتوانند خود را درمان کرده و با گریه کردن بر مشکلات روانی خود غلبه کنند.

بی شک یکی از آرامستان‌های بسیار مشهور شهر تهران، آرامستان ارامنه دولاب است که آن را با اسامی دیگری مثل گورستان مسیحیان، امیر سلیمانیه و اکبر آباد نیز می‌شناسند. در حال حاضر آرامستان ارامنه دولاب یکی از بزرگترین گورستان‌های غیر ایرانیان در داخل کشور است. با وجود این که نام این آرامستان ارامنه است، شاهد آن هستیم که در آن افرادی با ملیت‌های متفاوت نیز دفع شده اند و این مکان تنها مختص به ارامنه نیست. نکته مهمی که باید بدانید این است که از همان ابتدا که ارامنه در مناطق جنوبی بازار تهران ساکن شدند، تلاش‌های بسیار زیادی کردند تا برای خود بخش‌هایی مثل کلیسا و یا آرامستان به وجود بیاورند. در همین راستا بعد‌ها شاهد به وجود آمدن آرامستان‌های مختلفی در حوالی بازار، در شرق تهران و همچنین در محل ونک بودیم، اما برای توسعه‌های شهر سازی و انجام فرآیند‌های مختلف این آرامستان‌ها تخریب و در نهایت شاهد انتقال این مکان‌ها به آرامستان ارامنه دولاب بودیم.
از دهه ۱۳۷۰ دیگر برای دفن اموات از این آرامستان استفاده نشده و این مکان صرفاً جنبه تاریخی دارد. نکته دیگری که باید بدانید این است که اگر قصد دارد تا از این مکان بازدید کنید، باید مجوز‌های لازم را دریافت کنید. آرامستان ارامنه منطقه دولاب چهار بخش داشته و تحت نظارت سفارت کشور‌های ایتالیا، لهستان، فرانسه و همچنین نمایندگی کلیسای کاتولیک رم در کشور ایران است. اگر بخواهیم شما را با بخش‌های مختلف آرامستان ارامنه دولاب آشنا کنیم، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بخش آرامستان ارامنه
بخش آرامستان کاتولیک‌ها
بخش آرامستان ارتودوکس‌ها
بخش آرامستان آشوریان و کلدانی‌ها
همچنین باید بدانید که افراد مشهور بسیار زیادی در این مکان دفن شده اند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به نیکلای مارکوف، آلفرد لومر، آنتوان سوروگین و… اشاره کرد.

یکی دیگر از آرامستان‌های تاریخی مشهور تهران، آرامستان متفقین در قلهک است که به آرامستان انگلیسی‌ها نیز شهرت دارد. این مکان در قسمت جنوبی باغ قلهک و سفارت انگلستان در ایران واقع شده است. در زمان جنگ جهانی دوم با وجود این که کشور ایران به صورت رسمی اعلام بی طرفی کرد، اما به دلیل موقعیت استراتژیک و بسیار مهم ایران، این کشور نیز درگیر جنگ شد و سربازان بسیار زیادی در این زمان وارد خاک ایران شده و در همین کشور نیز از دنیا رفتند.
این سربازان در آرامستان متفقین در قلهک دفن شدند. در این مکان شاهد وجود سه در هستیم که این درب‌ها به باغ سفارت انگلیس و همچنین به خیابان باز می‌شود. البته برای بازدید از این مکان نیاز به کسب مجوز است. اگر بخواهیم در رابطه معماری این مکان صحبت کنیم باید گفت که این آرامستان یک بنا با گنبد فیروزه‌ای نیز دارد که با الهام از معماری ایرانی ساخته شده است و در آن شاهد ۸ کتیبه موازی هستیم که نامه چهار هزار سربازی که در طی جنگ کشته شدند بر روی آن حک شده است. حدود ۶۰۰ قبر در این گورستان وجود دارد که البته صرفاً برای سربازان جنگی نبوده و حتی دیپلمات‌های مختلف نیز در این آرامستان دفن شده اند. هر ساله در تاریخ ۶ ژوئن مراسم یادبودی برای این سرباز‌ها با حضور نمایندگان کشور‌های مختلف در این مکان برگزار می‌شود.

یکی دیگر از گورستان‌های مشهور و تاریخی تهران، گورستان ظهیرالدوله است که در شمال شهر تهران در محله امامزاده قاسم واقع شده است. نام این مکان از اسم علی خان ظهیرالدوله گرفته شده است. این شخص از طایفه قاجار بوده و در دوره حکومت ناصرالدین شاه، وزیر تشریفات او بود. در حقیقت رسیدگی به امور شاهزادگان، علما و غله تهران نیز زیر نظر ظهیرالدوله انجام می‌شد.
بر اساس نوشته‌های تاریخی زمانی که ظهیرالدوله به همراه یکی از دراویش در حال گشت و گذار در این منطقه تهران بود، ناگهان پا او به یک تکه سنگ گیر می‌کند. در همین زمان او به درویش می‌گوید که زمان مرگ او نزدیک است و می‌خواهد که کار‌های کفن و دفن اش انجام شود و زیر همین درخت او را دفن کنند. در کمال تعجب پیش بینی ظهیرالدوله درست بوده و خیلی زود او می‌میرد. بر اساس وصیت اش، زیر همان درخت او را دفع می‌کنند و این مقبره امروز بخشی از گورستان ظهیرالدوله شده است. در طی تاریخ افراد بسیار زیادی در این گورستان دفن شدند. اگر بخواهیم مهم‌ترین افرادی که قبرشان در آرامستان ظهیرالدوله است را نام ببریم و به شما معرفی کنیم می‌توان به ملک الشعرای بهار، فروغ فرخزاد، ابوالحسن صبا، داریوش رفیعی، حسین یاحقی، رهی معیری و… اشاره کرد. البته از اوایل دهه ۱۳۴۰ دیگر اجازه دفن به کسی در این گورستان داده نشد و امروز نیز قبر‌های بسیار زیادی در این آرامستان وجود دارند که اکثر این قبر‌ها متعلق به افراد شاخص و برجسته زمان خود بودند. به دلیل دفن افراد مشهور در این آرامستان است که بسیاری از افراد آرامستان ظهیرالدوله را با قبرستان پرلاشز پاریس مقایسه می‌کنند.

آرامستان ابن بابویه نیز یکی از قدیمی‌ترین آرامستان‌های تهران است که بسیاری از افراد سابقه به وجود آمدن آن را به پیش از ورود اسلام به ایران نسبت داده اند. البته آن چه که امروز می‌دانیم آن است که در ۲۰۰ سال گذشته این آرامستان یکی از آرامگاه‌های اصلی تهران و منطقه ری بوده و همین موضوع باعث شده تا بزرگان بسیار زیادی در آن دفن شوند. بر اساس بررسی‌های تاریخی این منطقه در گذشته کشتزار بوده، اما به دلیل سیلاب این منطقه تخریب می‌شود. در کمال تعجب در سرداب یکی از خانه‌های این منطقه یک جنازه تقریباً سالم پیدا می‌شوند که آن را به شیخ صدوق که یکی از بزرگترین علمای شیعه است، نسبت می‌دهند.
آرامستان ابن بابویه از دو منظر اهمیت بسیار زیادی دارد. در وهله اول باید گفت که بزرگان بسیار زیادی در این آرامستان دفن شدند و از سوی دیگر بر روی سنگ قبر‌های این آرامستان نقوش هنری بسیار زیادی وجود دارد که همین موضوع باعث شده تا شاهده قبر‌های خاص و شگفت انگیزی در آرامستان ابن بابویه باشیم. از مهم‌ترین افرادی که در آرامستان ابن بابویه دفن شده اند و به شما پیشنهاد می‌دهیم تا در هنگام بازدید از این مکان به سراغ مزار آن‌ها بروید می‌توان به غلامرضا تختی، علی اکبر دهخدا، حسین بهزاد، محمود محمود، محمد علی فروغی و موذن زاده اردبیلی اشاره کرد. وجود این افراد بزرگ و مشهور باعث اهمیت بسیار زیاد گورستان ابن بابویه ری شده است. یکی دیگر از مشهورترین افرادی که در آرامستان ابن بابویه دفن شدن، رجب علی خیاط است. اشخاص گفته شده تنها برخی از بزرگان و مشاهیر ایران هستند که در آرامستان ابن بابویه دفن شده اند و اگر به این منطقه سر بزنید، می‌توانید مقبره مشاهیر و بزرگان بسیار زیادی را در این آرامستان پیدا کنید.