راهکارهای دفع یا کاهش آسیب‌های بازی‌های رایانه‌ای

پیش از این آسیب‌های بازی‌های رایانه‌ای را به دو بخش عمده: ١- جسمی ٢- روانی-تربیتی تقسیم کردیم و به بررسی آن پرداختیم. امّا بازی‌های رایانه‌ای آسیب‌های دیگری هم دارد که گرچه در درجه اهمیّت آسیب‌های جسمی و روانی- تربیتی نیستند، امّا خالی از اهمیّت هم نمی‌باشند، به همین جهت به بیان خلاصه‌ای از آن‌ها می‌پردازیم.

ازجمله آسیب‌های بازی‌های رایانه‌ای که در نوع خود از اهمیت بالایی برخوردار است، خطرات امنیتی این ابزار می‌باشد. غالب افراد یا از این مشکل خبری ندارند یا نسبت به آن بی‌اهمیت هستند، ولی هر دو گروه در معرض خطر و آسیب قرار می‌گیرند. در برخی از بازی‌هایی که در رایانه و موبایل اجرا می‌شوند، از افراد خواسته می‌شود که در برابر استفاده از این بازی‌ها به صاحبان و طراحان اجازه داده شود که به اطلاعات و امکانات موبایل یا رایانه آن‌ها دسترسی داشته باشند. سرهنگ اصغر باقریان رئیس پلیس فتا غرب استان تهران درباره خطرات امنیتی بازی‌های رایانه‌ای می‌گوید: متأسفانه در بازی «کلش آو کلنز» نیز مثل دیگر بازی‌های اندرویدی امکان به سرقت رفتن اطلاعات شخصی کاربران وجود دارد. چرا که افراد سودجو می‌توانند با هک این بازی موجب به سرقت رفتن اطلاعات شخصی افراد شوند.
ویژگی برخی از بازی‌های رایانه‌ای آن است که می‌تواند حرکات بدن کاربر را در صحنه بازی نمایش دهد؛ یعنی کاربر به‌جای این‌که حرکات را از طریق دسته ابزار انجام دهد، خودش همان نقش را بازی می‌کند. این اتفاق، گرچه ازنظر تکنولوژیک یک حرکت رو به جلو محسوب می‌شود؛ اما دارای عواقب فرهنگی خاصی نیز هست؛ به دلیل برخورداری از یک دوربین قدرتمند، این دستگاه توانایی ضبط تصاویر را دارد. در دورانی که از دوربین تلفن همراه، دوربین و میکروفن لپ‌تاپ گرفته تا مکالمات تلفنی، ایمیل‌ها و... به ابزاری برای جاسوسی تبدیل شده‌اند و به‌وسیله آژانس امنیت ملی آمریکا (NSA) کنترل می‌شوند و این موضوع صرفاً به افراد سیاستمدار یا افراد خاص جامعه آمریکا اختصاص ندارد و برای افراد تمام جوامع در سراسر دنیا در نظر گرفته‌شده است تا رفتار و مکالمات هر کسی را در هر جایی تحت پوشش قرار دهند.

این‌گونه بازی‌ها نیز آمده‌اند تا کمکی باشد برای رسالت سازمانی و مأموریت (NSA) که کنترل روابط و اطلاعات افراد در سراسر دنیاست. برخی از بازی‌های رایانه‌ای مانند «کال آف دیوتی»، چون دارای حفره‌های امنیتی هستند امکان به سرقت رفتن اطلاعات افراد را برای هکر‌ها آسان می‌کند. کارشناسان موسسه امنیتی (ReVuln) که برای اولین بار این آسیب‌پذیری‌ها را شناسایی کرده‌اند معتقدند مشکلات یاد شده به هکر‌ها و حتی دیگر کاربران بازی‌های رایانه‌ای امکان می‌دهد تا به اطلاعات شخصی کاربران دیگر دسترسی پیدا کنند. این در حالی است که وسایلی، چون گوشی همراه، تبلت و رایانه، جزء وسایل شخصی محسوب می‌شوند که حاوی بسیاری از اطلاعات خصوصی افراد می‌باشند.

بازی‌های آنلاین به دلیل جذابیتی که دارند، افراد را طوری به سمت خود جذب می‌کنند که به‌راحتی نمی‌توانند از آن جدا شوند؛ لذا اعتیاد شدیدی به این بازی‌ها پیدا می‌کنند. این افراد با عادت کردن به پرداخت پول برای بهتر شدن شرایط بازی و پیشرفتی که هرگز اقناعشان نخواهد کرد؛ در یک فرآیند رقابتی منفی می‌افتند. در چنین محیطی بازیکن هرقدر هم هزینه کند، بالاخره یکی پیدا می‌شود که از او جلوتر باشد و این مسأله رقابت را پایان‌ناپذیر می‌کند. با توجّه به این‌که بازی در گستره‌ای جهانی انجام می‌شود، کاربر برای عقب نماندن از چند میلیون رقیب خود پیاپی هزینه می‌کند و این هزینه کردن پایانی ندارد.
از همین روست که این هزینه‌ها وارد فاز جدیدی می‌شود و آن خریدوفروش اکانت است. یعنی فردی که از هزینه کردن‌های پیاپی خسته شده، به‌جای ماهانه چند صد هزار تومان هزینه کردن و انتظار کشیدن، به‌یک‌باره چند میلیون تومان می‌پردازد و یک اکانت پیشرفته را خریداری می‌کند. مثلا در بازی «کلش آو کلنز» بسیاری از افراد برای پیشرفت در مراحل، هزینه‌های سنگینی را می‌پردازند که نتیجه‌ای جز ضرر به اقتصاد شخص ندارد. طبق اظهارات یکی از کاربران فعال این بازی، وی تاکنون مبلغ هفتاد میلیون تومان بابت خرید (پول رایج بازی) «Gem» پول صرف کرده و همچنان درصدد ادامه این روند است.
تا اینجا سخن از آسیب‌های اقتصادی افراد و خانواده‌ها در رابطه با بازی‌های رایانه‌ای بود، امّا لازم است تا نیم‌نگاهی به آسیب‌های اقتصادی کلان‌تر که متوجّه کشور می‌شود داشته باشیم. اگر مسئولین درصدد تولید بازی‌هایی با کیفیت بالا و محتوایی مناسب با دین و فرهنگ کشورمان نباشند، کاربران داخلی به بازی‌های خارجی رو می‌آورند و در نتیجه پول و ارز از کشور خارج می‌شود که به نفع کشور‌های تولید کننده و به ضرر کشورمان می‌باشد. به عنوان نمونه، بازی آلمانی «Travian» بازی‌ای است که نه تنها تهاجم و غارت را ترویج می‌دهد؛ بلکه روزانه با فروش مجازی خود میلیون‌ها دلار ارز را از کشور خارج کرده است. طبق گزارش خبرگزاری ها، این بازی تا پیش از آن که فیلتر شود، پربازدیدترین بازی آنلاین در ایران بوده به طوری که طبق اعلام سایت تراوین، حدود ١٠٠ هزار ایرانی، کاربر این بازی بوده اند.
با یک حساب سرانگشتی می‌توان فهمید که حداقل ماهی نیم میلیارد تومان طلای مجازی در این بازی فروخته می‌شود. طبق استاندارد‌های جهانی، حدود ١٠ درصد کاربران بازی‌های آنلاین، فعال بوده و از این تعداد ٩ درصد پرداخت آنلاین خواهند داشت. بنا بر این، اگر روزی حداقل یک درصد از کاربران تراوین؛ یعنی حدود هزار نفر، از ارزان‌ترین طلای بازی (٢ تا ٥ یورو) خرید کنند، ماهی ٥٠٠ میلیون تومان و البته سالی ٦ میلیارد تومان، درآمد شرکت خارجی است. این پول‌ها به سرعت به دلار تبدیل و از بانک‌های کشور خارج شده و به حساب اصلی شرکت مدیریت کننده بازی در خارج از کشور منتقل می‌شود و به همین راحتی حجم بالایی از ارز کشورمان در ازای دریافت هیچ چیز یا بدتر، در ازای هدر دادن وقت جوانانمان خارج می‌شود.

به طور کلی دو نوع راهکار در این مورد متصوّر است، یکی از سوی مسئولین و ارگان‌های مربوطه، و دیگری از طرف والدین و خانواده ها. آن چه از سوی مسئولین انتظار می‌رود آن است که در دو مرحله از هیچ تلاشی فروگذار نکنند: ١- کنترل و نظارت بر بازی‌هایی که از طریق واسطه‌ها یا فضای مجازی و اینترنت در دسترس کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد، به نحوی که دستیابی به بازی‌های مضرّ و غیرمجاز تا حدّ امکان برای آن‌ها مقدور نباشد. ٢- ساخت بازی‌های ارزشی و پُرجاذبه مطابق با دین و فرهنگ کشور عزیزمان و ایجاد راهکار‌هایی برای ارائه سهل و ارزان این بازی‌ها به نسل جوان و مخاطبان. فراموش نشود که در این راستا حمایت و هدایت سازندگان بازی‌های ارزشی در کشور، باید از اولویت‌های مسئولین باشد.
امّا مسئولیت والدین و خانواده از هر نهاد و ارگان ذی ربطی با اهمیت‌تر و کارسازتر است. کارشناسان برای جلوگیری از زیان‌های بازی‌های رایانه‌ای و یا حداقل کاهش آن ها، راهکار‌هایی را برای والدین و خانواده‌ها ارائه نموده اند که گزیده‌ای از آن‌ها را بیان می‌کنیم:
والدین باید بدانند که چنان چه قرار است از بازی‌های کامپیوتری استفاده شود، بهتر است بازی‌های تصویری خلاق که کودکان باید به وسیله آن ها، معما‌هایی را حل کنند، بیش از بازی‌های دیگر مورد توجه قرار گیرند. بازی دسته جمعی کودکان، با ابزار‌های تصویری کم‌تر مسئله ساز است، این اسباب بازی ها، زمانی مخرب خواهند بود که کودک به تنهایی برای ساعات طولانی، غرق بازی شود. والدین وقت بیشتری را به کودک و نوجوان خویش اختصاص بدهند. هر قدر وقت گذاری و ارتباط صحیح بین والدین و فرزندان بیشتر باشد زمینه چنین بازی‌هایی کم‌تر فراهم می‌شود، در غیر این صورت مقصّر اصلی والدینی هستند که فرزندان خود را برای ساعات طولانی در مقابل تلویزیون، کامپیوتر، ویدئو، گیم، یا فیلم‌های ویدئویی رها می‌کنند.

بهتر است که والدین همراه فرزندان خود بعضی از روز‌ها به گردش بروند و در طبیعت به بازی‌های مورد علاقه آن‌ها بپردازند تا انرژی عصبی و روانی آنان تخلیه شده و توجه آن‌ها از بازی‌های رایانه‌ای منصرف شود. همچنین بهتر است با استدلال و منطق آسیب‌هایی را که کامپیوتر به کودکان و نوجوانان وارد می‌آورد متذکر شوند.
راه حل دیگر این است که پدر و مادر هم در بازی‌های رایانه‌ای با کودک مشارکت کنند، در این صورت می‌توانند پس از پایان بازی محتوای آن را مورد نقد و بررسی قرار دهند. یکی از بهترین راه حل ها، خارج کردن رایانه از اتاق کودک و قرار دادن آن در محیطی است که قابلیت کنترل و نظارت والدین را فراهم سازد. به طور کلی اصل اساسی و مهم، نقش والدین در مراقبت و تربیت کودک است. یکی از جنبه‌هایی که نباید مورد غفلت والدین باشد، بازی و سرگرمی فرزندان خانواده است. والدین باید در انتخاب نوع بازی، مقدار وقتی که برای آن صرف می‌شود، بستر‌های تفریحی، و سرگرمی‌های متنوّع غیر رایانه‌ای برای کودک خود، دقت و وقت کافی را به کار بگیرند.
در رابطه با جلوگیری از آسیب‌های جسمی ناشی از بازی‌های رایانه‌ای توصیه می‌شود: به کودک اجازه ندهید در فاصله‌ی بسیار نزدیکی از صفحه نمایش رایانه بنشیند. بهتر است از رایانه‌های با صفحه کوچک استفاده کنید و نور صفحه‌ی نمایشگر را کم کنید. ضروری است که کاربران پیوسته میان دو نوبت بازی استراحت کنند و صفحه نمایشگر رایانه اندکی پایین‌تر از چشم‌ها قرار داده شود، به طوری که چشم‌ها مسلّط به صفحه نمایشگر باشد. روشنایی اتاق به نحوی تنظیم شود که بازتابش و زنندگی نور به حداقل برسد.
پدر و مادر باید با کودکان گفتگو کنند و به تفاهم برسند که، برای مثال، فقط روز‌های تعطیل مجاز به استفاده از این بازی‌ها هستند. در واقع والدین با قاطعیتی همراه با مهر و شفقت، برای استفاده از بازی رایانه‌ای فرزندان خود برنامه ریزی داشته باشند و این گونه نباشد که بچه‌ها بدون محدودیت و بنا به میل و خواست خود بازی کنند. مخرب‌ترین بازی‌های تصویری، آن دسته از بازی‌هایی هستند که تصاویر آن‌ها به طور مکرّر بر صفحه نمایشگر ظاهر می‌شوند و کودک باید به تمام تصاویری که از برابر چشم وی می‌گذرند شلیک کند. از این رو، توصیه می‌شود این گونه بازی‌ها کم‌تر در دسترس کودک قرار گیرد.
والدین باید به فرزندان بیاموزند که به هنگام بازی با بازی‌های رایانه‌ای، سر را بالای تنه و عمودی نگهدارند، نه خمیده به جلو یا عقب. هر چند وقت یک بار تغییر وضعیت داده و سر را در وضعیت تکیه به صندلی قرار دهند. به تناوب از نرمش و حرکات کششی سر و گردن استفاده کنند. از ورزش‌هایی که عضلات پس گردن و پشت را تقویت می‌کند، بهره بگیرند. پلک زدن را فراموش نکنند تا دچار خشکی و قرمزی چشم نشوند و هر چند دقیقه به تصویری غیر از صفحه رایانه نگاه کنند تا عضلات چشم استراحت کند (اگر هوای اتاق خشک است، به طریقی رطوبت آن را زیاد کنید). همچنین فراموش نکنیم که فرزندانمان باید از صندلی‌هایی با قابلیت تنظیم ارتفاع استفاده کنند، به طوری که کف پایشان کاملاً روی زمین قرار گیرد. اگر صندلی دسته دارد، بهتر است موقع کار با صفحه کلید رایانه، دسته‌های صندلی زیر ساعد‌ها قرار گیرند تا تحمل وزن دست‌ها بر عهده شانه و کتف نباشد.

 

منبع :

 باشگاه خبرنگاران جوان

 پایگاه اطلاع رسانی حوزه

 احکام بازی های رایانه ای (با دخل و تصرف)

مقاله: بررسی اثرات مثبت و منفی بازی های رایانه ای و راهکارهای کاهش اثرات منفی