ارسطو انسان را «حیوانی اجتماعی» مینامد و مردم قرن هاست که میدانند جوانان برای تکامل و تبدیل شدن به بزرگسالانی سالم به حضور در اجتماعات نیاز دارند. همه گیری فعلی نگرانیهایی را در مورد اثرات انزوا بر رشد اجتماعی و روانی کودکان و نوجوانان به وجود آورده است.
اما هرچند ممکن است این روزها جوانان نتوانند به صورت حضوری آنطور که دوست دارند دور هم جمع شوند، ولی ضرورتا منزوی نیستند. آنها مدت هاست که از اجتماعات آنلاین برای کنکاش در هویت خود و برقراری روابط اجتماعی استفاده میکنند.
آنها در فرومهای ناشناس بحث درباره موسیقی، گروههای حمایتی مشکلات روحی روانی در فیس بوک یا گروههای کلاسی زیست شناسی در اینستاگرام چت میکنند و در بخش نظرات زیر ویدئوهای پربیننده یوتیوپ نظراتشان را با دیگران در میان میگذارند. بسیاری از این دست اجتماعات آنلاین وجود دارد که در مجموع طیف گستردهای از موضوعات را پوشش میدهند. این اجتماعات اغلب در مرکز زندگی کاربرانشان قرار دارند. با این حال والدین، معلمان و روانشناسان مکررا میگویند که این فضاها میتوانند باعث ایجاد اضطراب در جوانان شوند و حتی آنها را در معرض ایدئولوژیهای خطرناکی قرار دهند.
با توجه به اینکه شاید در حال حاضر اجتماعات آنلاین بیشتر از همیشه برای جوانان اهمیت داشته باشند، پرسش در این باره که بزرگ شدن در اجتماعات آنلاین به چه معناست، مستلزم کنکاش بیشتری است. من و همکارانم به عنوان یک پژوهشگر روانشناسی که درمورد اجتماعات آنلاین مطالعه میکنیم، میتوانیم پشتیبانیهای اجتماعی و روانی لازم را که در خانه، مدرسه یا محلاتشان در دسترس ندارند، در اختیار جوانان قرار دهیم.
تعیین کننده و خطرناک
آن عده از ما که با حضور پر رنگ اجتماعات آنلاین در زندگی مان بزرگ شده ایم، میدانیم که این جنبه از زندگی تا چه اندازه میتواند تعیین کننده باشد. من به عنوان یک جوان ۲۴ ساله میتوانم چندین لحظه کلیدی را در تکامل روانی ام به یاد بیاورم که در اجتماعات آنلاین شکل گرفته اند.
بعضی از این لحظات دردناک بوده اند، مثل زمانی که در ۱۰ سالگی پسرعمویم مرا از زره به سختی به دست آورده شده ام در بازی ایفای نقش «رانداسکیپ» جدا کرد. بقیه این لحظات مفرح بوده اند، مثل زمانی که برای اولین بار با شکل موسیقی خاصی در یک ایستگاه رادیویی آنلاین در ۱۲ سالگی آشنا شدم؛ و بسیاری لحظات دیگر که عجیب و جالب توجه بوده اند، مثل ۱۳ سالگی که با دوستانم برای تعامل برقرار کردن با افراد غریبه در سراسر جهان، به یک سایت چت بزرگسالان سر زدیم.
در نهایت دنبال کردن و مشارکت در فرهنگهای غنی و همواره در تکامل اجتماعات آنلاین بود که علاقه مندی مرا به دنبال کردن تحقیقات روانشناسی شکل داد.
هرچند با وجود موانع فعلی مرتبط با کووید ۱۹ کودکان با خطرات جدید و – امیدوارم - موقتی درباره غرق کردن خود در اجتماعات آنلاین مواجه هستند. اجتماعات آنلاین قواعد اساسی تعاملات انسانی را تغییر میدهند و تجربیات اجتماعی بی سابقهای را با اثراتی غیرقابل پیش بینی بر ذهنهای در حال شکل گرفتن امکان پذیر میکنند.
در انتقادهای پر طرفداری مثل فیلم مستند سال ۲۰۲۰ «معمای اجتماعی»، اعتقاد بر این است که سایتهای شبکه سازی اجتماعی مثل اینستاگرام، روی ادراکات کاربران جوان از واقعیت تاثیر میگذارند و باعث اضطراب روانی در آنها میشوند. یک نگرانی خاص این است که جوانان خودشان را با جریانی بی امان از موفقیتهای بسیار دستچین شده همتایانشان و سلفیهای بهینه سازی شده با کمک الگوریتمها مقایسه کنند.
سست شدن هنجارهای اجتماعی در فضای آنلاین به دلیل ناشناس بودن یا بعد فیزیکی، میتواند شرایطی را برای برخی از رفتارهای بدنامتر در اجتماعات آنلاین فراهم آورد، مثل قلدری کردن، دیدگاههای مرگ انگارانه و ذهنیتهای دار و دسته ای. بعلاوه اجتماعات آنلاین میتوانند سرعت انتشار اطلاعات جعلی و ایدئولوژیهای افراطی را تسهیل کنند، همانطور که ظهور راست آلترناتیو، مجموعهای مرکب از گروهها و فعالان راست افراطی را در میان کاربران جوان معدودی از فرومهای آنلاین گمنام در دهه ۲۰۱۰ پدید آورده بود.
بیشتر بخوانید
- از کجا بفهمیم چه کسی ما را در اینترنت تعقیب می کند؟
مکانهایی برای حمایتاین نگرانیها از جهاتی موجه هستند، اما ممکن است ترمیم پذیری و قابلیت جوانان برای سازگار کردن خود با بسترهای اجتماعی تازه در آنها دست کم گرفته شود. اجتماعات آنلاین همچنین میتوانند فرصتهایی را برای ایجاد مهارتهای اجتماعی، به اشتراک گذاشتن تعاملات حقیقی و کشف و تشریح ایدههای جدید با همتایان خود در سراسر جهان برای جوانان فراهم کنند.
در حال حاضر شواهد این ایده را تایید نمیکنند که شبکههای اجتماعی به طور کلی برای خیر و سعادت جوانان زیانبار هستند. در واقع در مقایسه با برخی پستهای مثبت شبکههای اجتماعی، آنها حتی میتوانند با ایجاد انگیزه برای پیشرفت بیشتر، سعادت آنها را بهتر تامین کنند. با این حال تحقیقات بیشتری برای کند و کاو در این مورد نیاز است که کدام انواع مشخص از کاربردهای شبکههای اجتماعی میتواند برای جوانان مختلف مفید یا مضر باشد.
من و همکارانم برای دانستن به دست آوردن اطلاعات بیشتر در این باره که جوانان چگونه در فضای آنلاین حمایتهای مورد نیاز خود را پیدا میکنند، از ۳۳۴ عضو ده فروم آنلاین سلامت روانی پیمایشی به عمل آوردیم. ما نتایج این تحقیق را در گردهمایی سالانه سال ۲۰۲۰ «انجمن علوم روانشناسی» ارائه کرده ایم. نیمی از کسانی که مورد پیمایش قرار دادیم زیر ۲۴ سال داشتند و ۸۲ درصد آنها به سلامت روانی خود نمره بسیار بد یا ضعیف داده بودند.
ما متوجه شدیم که این فرومهای حمایتی مشاورههای با ارزش، حمایتهای عاطفی، احساس تعلق و تاییدی را در اختیار کاربران قرار میدهند که در اجتماعات فیزیکی آنها در دسترسشان قرار ندارد. همچنین فهمیدیم که نگرش و رویکرد هر فروم نسبت به مواجهه با مشکلات سلامت روانی منحصر به فرد است و بر اساس تجربیات و شناخت دست اول کاربران از پایین به بالا شکل گرفته است. همچنین برخی از کاربران گفته بودند که این اجتماعات حمایتی همتایان میتوانند کاربرانی را که نگرشهای بدبینانه یا اطلاعات جعلی را انتشار میدهند از ورود به جمع خود منع کنند.
بسیاری از جوانانی که با مشکلات شخصی دست به گریبانند، برای کسب حمایت به اجتماعات آنلاین مراجعه میکنند. برخی برای یافتن چتهای گروهی از پیامهای متنی با دوستان نزدیک با هدف خالی کردن احساسات خود و گرفتن مشاوره به سراغ آنها میروند. برخی درخواست خصوصی کمک و به شکل گمنام از غریبههایی در گوشه و کنار جهان از فرومهای حمایتی را ترجیح میدهند. جوانان در اینترنت میتوانند از انگ اجتماعی که اغلب با درخواست کمک به طور حضوری رخ میدهد دور بمانند و تلاش آنها برای یافتن همتایانی که پیشینهها یا چشم اندازهای مشابهی دارند محدود به موانع جغرافیایی نباشد.
فضاهای متمایزاجتماعات آنلاین نقشهای مهمی در زندگی بسیاری از جوانان ایفا میکنند، بنابراین آنها ملاحظه دقیقی را مطالبه میکنند. فرصتها و ریسکهایی که این اجتماعات به وجود میآورند با اجتماعات جهان واقعی فرق میکند و چالشهای اجتماعی که جوانان در فضای آنلاین با آنها مواجه اند، مستلزم انواع توجه برای تاثیرگذاری بهتر است. والدین و معلمان نقش حساسی در آموزش این موضوع به جوانان دارند که آنها چگونه شهروندان دیجیتال مسئول و قابل احترامی باشند.
با این حال درست مثل اجتماعات دنیای واقعی، جوانان به آزادی برای دنبال کردن کنجکاویهای خود به شکل مستقل در فضای آنلاین نیز نیاز دارند. همراه با تحول اجتماعات آنلاین، نسلهای آینده از جوانان همچنان به دنبال کردن مسیر بازتعریف نقشهایی که این فضاها در زندگی آنها ایفا میکند ادامه خواهند داد.