آرامش؛ واکسنی در روزهای کرونایی که همه به آن نیاز دارند

علی ربیعی دستیار ارتباطات اجتماعی رئیس‌جمهور و سخنگوی دولت، روز شنبه ۲۳ فروردین در یادداشت هفتگی‌اش در روزنامه ایران نوشت: «در این مقاله قصد ندارم به دو مناقشه به هم پیوسته سال‌های اخیر از سیاسیون مخالف دولت در داخل و رسانه‌های خارج که این روزها تعارض بین جان و نان را با متهم کردن دولت علیه جان راه انداخته‌اند بپردازم. بدون درک صحیح از اوضاع و احوال و دمیدن در دوگانه‌های کاذب بیشتر مردم را دچار نگرانی و سردرگمی می‌کند. پاسخ همه اینها باشد برای پس از کرونا. برای رهایی از کرونا امروز بیش از هر چیز نیاز به آرامش در جامعه داریم.»

نکته درستی که ربیعی به آن اشاره کرده ایجاد دوگانه کاذب "جان و نان" است که برخی رسانه ها و افرادی در شبکه های اجتماعی تلاش می کنند با دمیدن در شیپور آن، دلیل شروع به کار برخی مشاغل را اهمیت اقتصاد و بی اهمیتی جان مردم برای دولت نشان دهند. این تفکر یکی از مواردی است که باعث بر هم خوردن آرامش روانی جامعه می شود و دمندگان بر شیپور آن هم دقیقا همین هدف را نشانه گرفته اند.

این در حالیست که ربیعی در یادداشت خود تاکید کرده است: «در استراتژی دولت در دوره شیوع کرونا، حفظ سلامت و جان مردم در اصل قرار گرفته و همراه با آن بر تأمین مایحتاج زندگی روزمره و معیشت در چارچوب سلامت بنا نهاده شده است. این استراتژی در جلسات هیأت دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا بارها مورد تأکید قرار گرفته که در جلسات سخنگویی دولت به آن پرداخته‌ام و تصمیمات ایزولاسیون بیماران و طرح فاصله‌گذاری فیزیکی و در ادامه فاصله‌گذاری هوشمند فیزیکی نتیجه این استراتژی است. بازگشت کار جامعه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی با این شرط که هرگاه میان سلامت و کار مردم تعارضی ایجاد شود، به نفع سلامت حل خواهد شد. این روح و جان مایه بحث‌های ستاد کرونا و کارگروه‌های آن بود که به صورت طرح فاصله فیزیکی هوشمند مطرح و ابعاد جدیدتر آن اعلام خواهد شد.»

این جمله ربیعی که "بازگشت کار جامعه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی با این شرط که هرگاه میان سلامت و کار مردم تعارضی ایجاد شود، به نفع سلامت حل خواهد شد"، نشان می دهد که درست است که چرخیدن چرخ اقتصاد جامعه برای دولت اهمیت دارد اما اگر بنا باشد دوگانه "جان و نان" به وجود بیاید قطعا جان و سلامت مردم برای دولت اولویت خواهد داشت.

سخنگوی دولت در یادداشت خود سعی کرده‌ است به برخی از آمار و ارقامی بپردازد که نشان می‌دهد چرا باید با استراتژی سلامت‌محور به سمت فاصله‌گذاری هوشمند حرکت کرد؛ زیرا در غیر این صورت در میان مدت، توانی در اقتصاد تحریم‌زده برای حتی حفظ سیاست‌های سلامت‌محور باقی نخواهد ماند.

از طرفی حفظ آرامش جامعه و سلامت روانی مردم از نکات مهمی است که هم دولتمردان و هم روانشناسان بر آن تاکید داشته و دارند.

در همین زمینه سازمان جهانی بهداشت روز دوشنبه ۲۶ اسفند ۹۸، در دستورالعمل های خود برای حفظ بهداشت روانی افراد و اهمیت آن در کنار با رعایت بهداشت فردی در دوران شیوع کروناویروس، به افراد توصیه کرد تا از سلامت روان خود حفاظت کرده و از دیگران نیز حمایت کنند.

سازمان جهانی بهداشت در دستورالعمل های بهداشتیِ خود تاکید کرده است که افراد جامعه باید از یکدیگر حمایت کرده و با افرادی که با همه‌گیری کروناویروس درگیر هستند مهربان و همدل باشند.

در ایران نمونه های این همدلی میان مردم به خصوص از طریق شبکه های اجتماعی بارها دست به دست شده است. از فعالیت های گروه های مردمی برای ضدعفونی اماکن عمومی تا تهیه بسته های بهداشتی، از همدلی و ایجاد روحیه برای مدافعان سلامت تا پخش بسته های اقلام مورد نیاز برای خانواده های نیازمند جامعه. همه اینها از جمله مواردی هستند که علاوه بر ایجاد همدلی به ایجاد آرامش در جامعه کمک می کنند و ادامه آنها از نکاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

در ارتباط با این موضوع، محسن عزتی روان شناس اجتماعی در ششم اسفند ۹۸، با بیان اینکه متأسفانه برخی رسانه ها مدام در حال مخابره اخبار منفی هستند، گفت: پیشگیری از شیوع و انتقال ویروس کرونا بسیار مهم است، اما همین موضوع هم نباید طوری انتقال داده شود که باعث اضطراب جامعه شود.

این روان شناس اجتماعی با بیان اینکه انتشار اخباری از بهبودیافتگان و کنترل بیماری در این شرایط به حفظ روحیه مردم کمک زیادی می کند، گفت: تمرکز روی کرونا به خاطر جدید بودن آن است، اما متأسفانه ما به اخبار منفی عادت کرده ایم و این موضوع برای سلامت روانی جامعه مضر است.

عزتی با اشاره به لزوم پرداختن از ابعاد مختلف به موضوع تأثیر انتشار اخبار مربوط به کرونا در جامعه، اظهار کرد: انتشار اخبار مربوط به کرونا می تواند از بعد روان شناسی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و سرمایه اجتماعی در جامعه تأثیرگذار باشد.

وی نیاز به امنیت را یکی از نیازهای اساسی مردم و در سطح دوم بعد از نیازهای فیزیولوژیک دانست و افزود: زمانی که امنیت روانی، اقتصادی و اجتماعی وجود نداشته باشد افراد دچار اضطراب می شوند، به ویژه زمانی که اتفاق خاص یا بحرانی رخ می‌دهد و آثار و تبعات بیشتری در جامعه به همراه دارد.

همچنین سازمان جهانی بهداشت در دستورالعمل خود، با تاکید بر آگاه بودن نسبت به انتشار اطلاعات ناصحیح از مردم درخواست کرده که تنها به منابع موثق مراجعه کرده و میزان درگیر بودن با اخباری را که می‌تواند استرس و اضطراب ایجاد کند به حداقل برسانند.

در این مورد هم می توان ردپای شایعات و اخباری که باعث بر هم خوردن آرامش جامعه می شوند را در برخی رسانه ها که بعضا خارج از ایران هستند و تکثیر شایعات در شبکه های اجتماعی جستجو کرد. درباره این نکته و برای ایجاد آرامش در جامعه در این مورد مسئولان می توانند با مدیریت درست و اطلاع رسانی صحیح و پرهیز از پنهان‌کاری در انتشار اخبار مرتبط با کرونا به آرامش جامعه کمک کرده و رسانه ها هم با پرهیز از انتشار اخبار غیرموثق و شایعات، جلوی به هم خوردن آرامش جامعه را بگیرند.

در همین زمینه سخنگوی دولت در یادداشت خود نوشته است: «در ایران دولت به محض اطلاع از ورود کرونا، صادقانه دو روز مانده به انتخابات به رغم همه شائبه‌های سیاسی آن را اعلام کرد و مخالفان دولت را متهم به کرونای بنفش نیز کردند. سیاست‌های فاصله‌گذاری به سرعت اجرا شدند. ابتدا مدارس و دانشگاه‌ها تعطیل شدند، بیشترین مراکز تجمع حتی مراکز مذهبی که تصور آن نمی‌رفت تعطیل شدند. نظام تولید به سرعت تمرکز خود را بر تولید ماسک، مواد ضدعفونی‌کننده و مایحتاج غذایی جامعه قرار داد و کارخانه‌های مواد غذایی سه شیفت کار شدند.»

نکته جالب اینجاست که در دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت هم از افراد درخواست شده تا انتشاردهنده وقایع و داستان‌های مثبت شیوع کروناویروس همچون وضعیت افراد بهبودیافته و حمایت‌های افراد از همدیگر باشند.

در این دستورالعمل آمده است: « از خود مراقبت کنید و برای دیگران نیز حامی باشید. در زمان مورد نیاز برای افرادی که به کمک احتیاج دارند یاری رسان باشید. به طور مثال، از طریق تماس تلفنی با همسایه ها و افرادی که به کمک نیاز دارند وضعیت آنان را کنترل کنید. برای مقابله با بیماری کووید ۱۹ لازم است افراد در کنار هم باشند و یکپارچه عمل کنند.»

در همین راستا دکتر بهنام مولایی فوق دکتری مشاوره و روان‌درمانی در ۱۴ فروردین ۱۳۹۹ حفظ آرامش روانی را مهمترین راهکار برون‌رفت از استرس و اضطراب ناشی از کرونا عنوان و اظهار کرده است: مشکلی که این روزها تجربه می‌کنیم صرفا یک بیماری پزشکی نیست، بلکه تمامی ابعاد فردی، اجتماعی و اقتصادی مردم را تحت‌الشعاع قرار داده است.

سخنگوی دولت در ادامه یادداشت خود عنوان کرده است: «از یک سو کنترل ابتلا و جریان حرکت مبتلایان با استفاده از روش‌های فنی رصد و مراقبت در دستور کار است و از سوی دیگر به فعالان اقتصادی نیز حق انتخاب برای حضور در کسب وکارشان داده می شود. این، موفق‌ترین تجربه کشورهای جهان در دوره شیوع کرونا بوده است، که متناسب با ظرفیت‌های موجود در کشور به اجرا درمی‌آید. حفظ جان و تأمین نان برای اجتناب از مرگ و فقر کرونایی رویکرد اصلی دولت است.»

با توجه به اظهارات ربیعی و رویکرد دولت برای حفظ جان و تامین نان مردم شاید بهتر باشد با توجه به لزوم آرامش جامعه در شرایط کنونی از ایجاد این دوگانه "جان و نان" پرهیز شود.

ربیعی همچنین در پایان این یادداشت تاکید کرده است: «دولت هیچ گاه سیاست سلامت‌محور را کنار نگذاشت. هرچند طرح فاصله‌گذاری هوشمند فیزیکی و تعادل میان سلامت و اقتصاد وقتی جواب خواهد داد که سرمایه اجتماعی در بالاترین سطح خود باشد. ما باید به یک جهش در تولید سرمایه اجتماعی نیز برسیم. در صورت افزایش اعتماد میان مردم و حاکمیت و ایجاد تعادل میان سلامت و اقتصاد، ایران می‌تواند مدلی منحصر به فرد در میان الگوهای کره جنوبی و چین و اروپا و... به دنیا عرضه کند.»

شاید مرور نکات اشاره شده باز هم به همان جمله کلیدی ابتدایی یعنی "برای رهایی از کرونا امروز بیش از هر چیز نیاز به آرامش در جامعه داریم"، بازگردد و در شرایط کرونایی امروز می توان به مردم، مسئولان و رسانه ها تاکید کرد که مردم علاوه بر رعایت دستورالعمل های بهداشتی، مسئولان علاوه بر اتخاذ تصمیمات درست و رسانه ها علاوه بر اطلاع رسانی صحیح، باید آرامش خود را حفظ کرده و این آرامش را به جامعه هم تزریق کنند تا بتوان هر چه بهتر و سریعتر از زمانه کرونا به سلامت عبور کرد.