کودکانی که محو تماشای مجازی شده اند

آنطور که کارشناسان امور بهداشتی وآسیب شناسان اجتماعی می گویند: عصر فناوری با اینکه داده هایش فراوان و یافته های آن بی شمار است لیکن با ابتکار خاص طراحان،کلید فکری جامعه بشری به ویژه کودکان را در دست گرفته و انسان های کوچک و بزرگ را در خلوت خانه اش محو تماشای خود کرده است.
اینکه کودکان عصرجدید ازهمان دوران شیرخوارگی بر حسب عادت بزرگترها شیفته دنیای مجازی می شوند موضوعی است که از منظر آسیب شناسی باید برای اما و اگرهای آن باید پاسخ درست و اصولی پیدا کرد.
کودکانی که در گذشته نه چندان دور صدای بازی آنان لبخند کوچه ها بود اینک در کنج خانه های محقر آپارتمانی سخت مشغول بازی های فکری شده و تصاویر غیرواقعی غضب یا شادمانی آنان را برمی انگیزند.
تلفن های همراه با فناوری بالا یا سیستم های بزرگ و کوچک رایانه ای هریک سرآغازی برای ورود به دنیای به حد وحصر مجازی است تا آنجا طبق بررسی ها شیرخوارگان حدود دهه ماهه به بالا هم محو این ابزارها شده و قول برخی پدر ومادرها خرید عروسک و اسباب بازی برای رده های مختلف سن کودکی بی فایده است.
کودک برحسب فعالیت کاری یا سیر بزرگترها در دنیای مجازی ناخودآگاه به سویی کشانده می شود که شعاع دید آن بی نهایت است از این رو با بسیاری از فعالیت های جسمی و حرکتی دوران کودکی از همان ابتدای زندگی بیگانه شده و کم تحرکی را پیشه می کند.
از دیگر سو جاذبه های فکری دنیای مجازی بنا به گفته آسیب شناسان به حدی گسترده است که کودکان در فضای مدرسه هم از وسوسه های آن در امان نیستند و فیلم های سایبری دست به دست می شود.
با اینکه بخش عمده فضای کلاسی به درس و تعلیم و تربیت اختصاص دارد اما با سکوت کوتاه معلم ، دانش آموزان گرم صحبت درخصوص بازی های جدید رایانه ای می شوند.
با این حال اگرچه سطح زندگی خانواده ها به لحاظ مالی ، فرهنگی و اجتماعی، تغذیه ای ، عاطفی ، امنیتی ، آموزشی و محیطی متفاوت است لیکن بسیاری از کودکان در فضای کلاس و محیط عمومی جذب داشته ها شده و خانواده ها را تحت فشار خرید امکانات روز مانند تبلت ، رایانه و تلفن همراه قرار می دهند.
برخی کارشناسان معتقدند که غنی سازی زندگی فرد در سنین کودکی یک پیش بینی قوی برای یک زندگی مبتنی بر بهداشت روانی سالم در آینده است و بالعکس فقدان امکانات و نیازها، هدایتگر کودکان به سمت مشکلات و معضلات و آسیب های اجتماعی خواهد بود.

** ورود وزارت ارتباطات به موضوع کودک و دنیای مجازی
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات امسال درحاشیه نوزدهمین نمایشگاه بین المللی صنایع مخابرات و اطلاع رسانی (تلکام 2018) درخصوص ضرورت توجه به جایگاه کودکان در فضای اینترنتی گفت: برنامه های زیادی برای شرکت های فعال در اینترنت کودک تدوین شده است.
محمدجواد آذری جهرمی افزود: این موضوع اهمیت بسیاری دارد از این رو فعالیت های خوبی در سازمان فناوری اطلاعات انجام شده که به زودی گزارش های آن منتشر خواهد شد.
وی به نقش شرکت های بخش خصوصی در این زمینه اشاره کرد و گفت: تاکنون این شرکت ها فعالیت های خوبی داشته اند؛ مجموعه هایی مانند «انارستان» در اینترنت کودک کار کرده که ما از فعالیت های آنان استقبال می‎کنیم.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات افزود: بر همین اساس برنامه های زیادی برای این شرکت ها تدوین کرده ایم که اجرایی خواهد شد.
آذری جهرمی تاکید کرد: باید استانداردهایی برای حفظ حقوق کاربران و استفاده کودکان از فضای مجازی نیز در دستور کار قرار گیرد؛ وزارت ارتباطات آماده این اقدام است.
** خانواده ها فعالیت کودکان را در فضای مجازی مدیریت کنند
مدیرکل کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان استان البرزگفت: فضای مجازی در متن زندگی همه و حتی کودکان قرار گرفته و مثل گذشته در حاشیه نیست، یک پدیده ای است که فرصت بی نظیر می شود.
محمود مروج افزود: اگر ازاین فناوری درست استفاده نشود، می تواند تهدید و آسیب زا باشد، برای اینکه کودکان از مزایای آن بهره ببرند لازم است همه دست اندرکاران حوزه کودک به معنای واقعی فعال باشند.
وی اضافه کرد: در این حوزه یک آمادگی و سازماندهی مناسب و جدی لازم است، اما خانواده ها نیز مسؤولیت خطیری دارند که مهمترین آن، آگاهی ز نحوه برخورداری کودکان از قابلیت های فضای مجازی است.
مروج افزود: فضای مجازی نباید مانع فعالیت‌های دیگر کودکان از جمله بازی و ارتباط با دیگران و نشاط و تجربه اندوزی از دنیای پیرامون و طبیعت شده و مشارکت خانواده ها در استفاده از قابلیت های فضای مجازی یعنی همراهی آن ها در بستر یک سبک زندگی فرهنگی و متعادل می تواند کارساز باشد.

**حضور کودکان در اینترنت باید امن شود
سرپرست اداره کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان البرز گفت: طرح اینترنت کودک یکی از طرح‌هایی که برای کاهش آسیب های فضای مجازی در دستور کار قرار دارد.
منصور نوری کیان افزود: بیشتر کودکان اینترنت را ابزاری برای سرگرمی می ‏دانند از همین رو خطری که کودکان را تهدید می‏کند به مراتب زیاد است .
وی اضافه کرد: فناوری اطلاعات آنچنان سریع پیش می رود که هر کس در مقابلش یا حتی در کنارش ایستاده باشد عقب می ماند.
وی خاطرنشان کرد: آموزش سواد رسانه ای برای همه خانواده ها ضروری و با توجه به گستردگی شبکه های اجتماعی و فضای مجازی باید حضورکودکانه دراین فضاها امن باشد.
نوری کیان گفت: اگر آموزش سواد رسانه ای درخانواده ها نباشد به طور قطع فضای مجازی آسیب زا است و امروزه بسیاری از کشورهای جهان در این زمینه برنامه های اساسی اجرا کرده و موفق شده اند.
وی گفت: یکی ازمسئولیت ها و ماموریت های وزارت ارتباطات گسترش فضای مجازی است و این فضا به شدت گسترش پیدا کرده زیرا دنیا به این سمت حرکت می کند.

** بی توجهی به فعالیت کودکان درفضای مجازی آسیب زا است
معاون پیشگیری ازجرم اداره کل دادگستری استان البرز نیز دراین زمینه گفت: یکی از آسیب های فضای مجازی استفاده کودکان ازوسایل ارتباطی نظیر تلفن همراه و تبلت و ورود آسان به این فضا است که متاسفانه بدون توجه به عوارض خطرناک آن درحال افزایش است.
مهدی جوهری افزود: در بیشتر کشورهای توسعه یافته دنیا افراد زیر 13 سال اجازه استفاده از هیچ نوع وسایل ارتباطی را ندارند این درحالی است که متاسفانه درکشورما برخی ازوالدین مدت زمان زیادی را درکانال ها و شبکه های اجتماعی می گذرانند.
وی اضافه کرد: خانواده ها با سرگرم کردن کودکان در فضای مجازی برای خود وقت اضافه فراهم می کنند و به مسائلی که باید معطوف به فرزندشان شود نمی پردازند.
جوهری افزود: همچنین درکشور ما هنوز قانون مشخصی درمورد استفاده کودکان درفضای مجازی وجود ندارد درحالیکه امروزه این نیاز به شدت احساس می شود.
وی خاطرنشان کرد: فناوری نوین نظیرتلفن همراه و فضای مجازی علاوه برجذابیت و تنوعی که دارد به راحتی دردسترس است و موجب وابستگی کودکان شده که درآینده معضلی بزرگی برای خانواده ها خواهد بود.

جوهری بیان داشت: کودکان درک درستی از تهدید و خشونت را ندارند بنابراین خانواده ها نباید آن هارا در معرض آسیب ها قراردهند که پشیمانی به دنبال دارد.
وی ازخانواده ها خواست سواد رسانه ای خود را افزایش داده تا توانایی کنترل و نظارت صحیح بر کودک را داشته باشند.
جوهری گفت: خانواده ها باید سرگرمی های مفید و سازنده ای فراخور سن کودکان دردنیای واقعی آن ها ایجاد کنند و سعی شود مدت زمان استفاده ازتلفن همراه خود را کاهش و وقت بیشتری را برای تربیت فرزندان صرف کنند.

*** ایمن نگه داشتن کودکان در فضای آنلاین
رئیس پلیس فتا فرماندهی انتظامی استان البرز نیزگفت: باتوجه به اینکه شبکه های اجتماعی و فضای مجازی یک فناوری جوان است، کودکان در معرض این شبکه ها قرارمی گیرند که می طلبد خانواده ها آموزش های لازم را برای پیشگیری از آسیب ها را فراگیرند.
سرهنگ محمد اقبالی افزود: خانواد ها باید شناسایی تهدیدات و خطرات فضای مجازی را به کودکان خود آموزش دهند تا ایمنی آنها در مقابل این فضای آنلاین افزایش یابد.
وی اضافه کرد: برای آموزش و افزایش آگاهی کودکان درباره فضای مجازی می توان مجموعه‌ای از قوانین پیرامون استفاده از اینترنت و برخی دیگر ازابزارهای مختلف فناوری تنظیم کرده تا علاوه بر آشنایی با این وسایل ارتباطی مزیت ها و تهدیدهای آن را نیز بشناسند.
وی گفت: والدین از تنظیم کنترل در مرورگرها، موتورهای جستجو و بسته‌های امنیت اینترنتی برای حضور ایمن کودکان در فضای مجازی استفاده کرده و در صورت امکان از نرم افزارهای ویژه کنترل والدین استفاده کنند.
اقبالی تاکید کرد: در صورت امکان از یک صفحه اصلی اینترنتی کودک‌پسند در تنظیمات مرورگر خود استفاده کرده و همواره کودکان را از نزدیک نظاره گرباشند.
رئیس پلیس فتا فرماندهی انتظامی استان البرز خاطرنشان کرد: استفاده مستمر کودکان در فضای مجازی به ویژه انواع بازی های آنلاین یا آفلاین سبب ابتلا به پرخوری، چاقی و کم تحرکی و درنتیجه بیماری می شوند.
وی نظارت والدین بر کودکان در استفاده از فضای مجازی بسیار حایز اهمیت خواند و گفت: بایستی به موقع از دانش مجازی و سواد رسانه ایی استفاده کنند و با راهکار های مناسب نقش نظارتی خود را بخوبی ایفا کنند.

** افزایش وزن ، گوشه گیری و خشم آثارمخرب فضای مجازی
یک کارشناس فضای مجازی گفت: استفاده کنترل نشده کودکان ایرانی از فضای مجازی سبب افزایش وزن، رکود عملکرد اجتماعی، ارتباطی، گوشه گیری، انزوا و غمگینی می شود .
پویا پارسا بیان داشت: فیلم ها و مطالب خشن موجود در شبکه های اجتماعی کودکان و نوجوانان را مستعد مشکلات رفتاری و پرخاشگری می‌کند.
وی افزود: چنانچه برنامه های صحیح آموزشی استفاده شود خلاقیت افزایش یافته و فرصتی برای اکتشاف و جستجوگری در اختیار کودکان قرار می‌گیرد.
این کارشناس تاکید کرد که خانواده ها باید در زمان بازی کودکان با فضای مجازی در کنار آنان قرار گیرند و کودک را به حال خود رها نکنند.
وی گفت: در بسیاری از کشورها افراد از 18 تا 21 سال می‌توانند به آرامی با فضای مجازی و شبکه‌های ارتباطی آشنایی پیدا کرده و به افراد زیر 13 سال هیچ نوع وسیله ارتباطی توصیه نمی‌شود.
پارسا اظهار داشت: امروزه در ایران شبکه‌های اجتماعی مجازی با عناوینی مختلفی راه اندازی شده و در دسترس مردم قرارگرفته که با سبک و سیاق زندگی آنها اشتراکات نزدیکی ندارد.
** کودکان را با روش های اصولی فضای مجازی آشنا کنیم
یک رواشناس البرزی گفت: امروزه کودکان پیش از آنکه با اصول و فرهنگ و هنجارهای استفاده از فضای مجازی آشنا شوند، وارد استفاده و کار با این فناوری می شوند.
احمد علی جبارزاده افزود: زمانی که کودکان بدون آموزش، نظارت و خودجوش و بی پروا در درون دنیای مجازی پرسه می زنند، جامعه با انبوهی از آسیب ها روبرو می شود.
وی اضافه کرد: بلوغ زودرس جنسی، اعتیاد اینترنتی، افت تحصیلی ، افزایش اضطراب و افسردگی، استرس، ارتباطات مساله دار ، ضعیف شدن روابط خانوادگی و اجتماعی ، آسیب های جسمانی و تضاد فرهنگی از آسیب های استفاده کنترل نشده از فضای مجازی است .
وی خاطرنشان کرد: چنانچه سیستم نظارتی اعم از والدین، مراکز آموزشی و حاکمیت از ابتدا با یک برنامه ریزی دقیق و علمی و متناسب با شرایط سنی و اخلاقی و فرهنگی جامعه در آهنگی موزون و قدم به قدم کودک و نوجوان را در انطباق با فضای مجازی و اینترنتی همراهی کرده و آموزش می دهد ، بی شک کودک در مسیر رشد و تعالی قرار گرفته و سازگار با حرکت این رودخانه راه خود را پیدا خواهد کرد.
جبارزاده یادآورشد:الزام قانونی والدین بر نظارت بر عملکرد کودکان در ورود به فضای مجازی ، آموزش در مهد کودک تا مدرسه از مهمترین ارکان برای استفاده مناسب کودکان و نوجوانان از فضای مجازی است.
وی گفت: تهیه و نصب نرم افزارهای کنترل گر متناسب در ابزارهای مربوط به فضای مجازی و اینترنت و تولید محتوایی نرم افزارهای ملی جذاب در حوزه های مختلف برای کودکان و نوجوانان ، پرهیز از بدنمایی های افراطی در معرفی این فناوری ارزشمند به جای هشدار و آژیر خطر به موقع از جمله موارد مهم برای پیشگیری ازهرگونه آسیب کودکان درفضای مجازی است.
گزارش: مریم صوفی/ایرنا