آیا بازی های رایانه ای می تواند برای بچه های مفید باشد؟

یکی از مهمترین ابزارهایی که استفاده مفید و موثر از آن می تواند به بهبود فعالیت مغز و عصب انسان منجر شود ، استفاده سنجیده  از بازیهای رایانه ای خوب و مناسب است.

یافته‌های پژوهش‌های اخیر راجع‌به تاثیرات مثبت و بلندمدت بازی‌های رایانه‌ای روی فرآیند‌های پایه‌ای مغز نشان می دهد  فرآیندهایی مثل ادراک، توجه، حافظه و تصمیم‌گیری با استفاده از بازی می تواند بهتر صورت بگیرد.

بازی باز، در بازیهای اکشن یعنی بازی‌هایی که درآنها بازیکن‌ باید حرکات سریعی انجام‌ شود، حجم زیادی از اطلاعات را در یک لحظه در ذهن خود نگه‌ می دارد تا بتواند در موقعیت‌های دشوار فورا تصمیم‌بگیرد. خیلی از این قابلیت‌ها که توسط چنین بازی‌هایی مورد چالش قرار می‌گیرند دقیقا همان مهارت‌هایی هستند که توسط روان‌شناسان بعنوان واحدهای اصلی و سازنده هوش به شمار می‌روند.

در یک مطالعه  آنهایی که به‌طور منظم بازی‌ می‌کنند با کسانی که اهل بازی‌های رایانه‌ای نیستند مقایسه شدند. یافته ها نشان داد که گروه بازیکن‌ها از عملکرد شناختی بهتری نسبت به گروه دیگر برخوردار هستند.

بر اساس این مطالعات برخی از دستاوردهای این پژوهش ها بهبود توانایی مغزی و شناختی بازی های رایانه ای به این شرح است.

1- پیشرفت در حس دیداری:

 پنجاه ‌ساعت انجام بازی‌های رایانه‌ای اکشن  باعث پیشرفت حساسیت به تفاوت‌های بصری در بازیکن‌ها به‌نسبت گروه مورد آزمایش شده ‌بود.

همچنین از افرادی که دچار تنبلی چشم خواسته شد با چشمی که دچار تنبلی است به انجام بازی‌ رایانه‌ای اکشن بپردازند. از بزرگسالان گروه دیگر خواسته می‌شد در همین وضعیت ( درحالیکه چشم خوبشان پوشانده شده ) به خیاطی یا تماشای تلویزیون بپردازند. نتیجه جالب این بود که افراد گروه بازی رایانه‌ای پیشرفت بسیار بیشتری نشان داده‌بودند- و به عملکرد نرمال یا نزدیک نرمال رسیده‌بودند، آنهم درحالیکه این پیشرفت برای گروه کنترل رخ نداده‌بود.

2- پیشرفت در هوشیاری و توجه :

داشمندان دریافتند که بازی‌های رایانه‌ای اکشن باعث ایجاد پیشرفت در مهارت موضع‌یابی سریع می‌شود. مهارت موضع‌یابی به این معنی است که بتوانیم یک محرک هدف را درمیان مجموعه‌ای از محرک‌های انحرافی در زمان اندکی پیداکنیم. آزمون موضع‌یابی پیش‌بین خوبی از مهارت رانندگی ایمن نیز هست.

3-  ارتقاء مهارت برای ردیابی اشیاء متحرک درمیان محرک‌های انحرافی

 انجام بازی‌های اکشن توانایی کودکان و بزرگسالان برای ردیابی مسیر مجموعه‌ای از اشیاء متحرک درمیان اشیائی مشابه با آنها را در یک حوزه دیداری مشابه افزایش می‌داد.

4- کاهش تکانش‌گری

 بازی‌های اکشن عملکرد افراد را در آزمونی که مربو‌ط‌به توانایی آنها برای خودداری‌کردن از پاسخ به یک محرک غیر-هدف بود افزایش داد. در موقعیتی که در آن بیشتر محرک‌ها پاسخ‌دهی را فراخوانی می‌کردند اما یک محرک خاص عدم پاسخ را فراخوانی می‌کرد.

5- پیشرفت‌ها در عملکرد اجرایی

 عملکرد اجرایی به توانایی فرد برای تخصیص‌دادن منابع ذهنی (مثل ادراک، توجه و حافظه‌ ) اشاره‌دارد. آنهم به نحوی‌که به حل‌مساله یا تصمیم‌گیری کارآمد و سریع در او اجازه ظهور بدهد. پژوهش‌های بسیاری تاثیرات مثبت بازی‌های رایانه‌ای بر آزمون‌های اندازه‌گیری عملکرد اجرایی را نشان داده‌اند. دو مثال مهم عبارتند از :

پنجاه‌ ساعت تجربه یک بازی رایانه‌ای اکشن عملکرد آنها را در تکلیفی چندمنظوره برپایه توانایی‌های لازم برای هدایت یک هواپیما با افزایش چشمگیر مواجه می‌کرد. این تکلیف شامل استفاده از دسته جوی‌استیک برای نگه‌داشتن هدف در مرکز صفحه نمایش، نظارت بر سطح سوخت هواپیما، پاسخ‌دادن به نورهای صفحه‌ابزار و گوش‌دادن و پاسخ‌دادن به پیام‌های برج مراقبت، همه و همه بطور همزمان می‌شد. نمرات بالا در این تکلیف همبستگی معناداری با عملکرد خلبانی افراد در دنیای واقعی دارد.

تعدادی از پژوهشگران نشان داده‌اند که تجربه بازی‌های رایانه‌ای اکشن، توانایی افراد برای تعویض سریع و بدون خطای توجه بین تکالیف مختلف و تقاضاهای مختلف را ارتقاء می‌دهد.

5 -جلوگیری از زوال ذهنی همراه با کهولت سن

 انعطاف‌پذیری شناختی، توجه، حافظه فعال و استدلال انتزاعی توانایی‌هایی هستند که با کهولت سن رو به کاهش می‌گذارند. خیلی از پژوهش‌ها با شرکت‌کننده‌های مسن نشان می‌دهد که انجام بازی‌های رایانه‌ای به پیشرفت در همه این مهارت‌ها می‌انجامد.

6- پیشرفت در مهارت‌های مربوط‌به کار :

خیلی از پژوهش‌ها نمایانگر این موضوع هستند که بازی‌های رایانه‌ای عملکرد کاری را بهتر می‌کنند. مخصوصا کارهایی که نیازمند هماهنگی دیداری-حرکتی بالا، توجه، حافظه فعال و توانایی تصمیم‌گیری سریع هستند. برای‌مثال یک مطالعه همبستگی نشان‌داد که کسانی که اهل بازی‌های رایانه‌ای هستند نسبت به افراد معمولی توانایی بهتری در کنترل هواپیمای بدون سرنشین دارند و درحقیقت مهارتی همانند خلبان‌های آموزش‌دیده از خود نشان می‌دهند.

یک مطالعه  دیگر آشکارکرد که جراحان جوان و بی‌تجربه‌ای که به‌طور جدی اهل بازی‌های رایانه‌ای بودند عملکرد بهتری از باتجربه‌ترین جراحان در حوزه تخصصی خود نشان می‌دادند.

برای دانشمندان حوزه علوم شناختی، چنین پژوهش‌هایی درمورد تاثیرات بازی‌های رایانه‌ای مخصوصا از این جهت جالب است که نشان می‌دهد مغز بسیار بیشتر از چیزی که قبلا تصور می‌شد به‌وسیله تجربیات زندگی قابل انعطاف و تغییر است. تا اندک زمانی قبل بیشتر روان‌شناسان بر این عقیده بودند که واحدهای اصلی سازنده هوش مجموعه صلب و غیرمنعطفی است که به‌وسیله ژنتیک فرد تعیین شده‌است. اما پژوهشها نشان می‌دهند که این موضوع صحیح نیست. ذکر این نکته جالب است که به نظر می‌رسد  بازی‌های رایانه‌ای این واحدهای سازنده هوش را با سرعت و کارآمدی بیشتری از هر مداخله شناخته‌شده دیگری قدرتمند می‌سازند.

* دکترای علوم تربیتی