ماجرای ورود اولین پنکه به ایران و ویدیویی از پنکه ۱۰۰ ساله

پنکه سقفی، رومیزی و ... پیش از آنکه به ایران بیاید، در فرنگ کشف شده بود و البته از دوران قاجار مردم ایران با پنکه آشنا شده بودند؛ حتی اگر تا مدت‌ها خنکی آن به سر و صورت آن‌ها نخورده بود.

به تازگی ویدئویی از یک پنکه سقفی خیلی قدیمی در مسجدسلیمان منتشر شده که بسیار جالب است. قدمت این پنکه بیشتر از ۱۰۰ سال عنوان شده است، در حالی که نخستین پنکه خیلی قبل از این‌ها یعنی در زمان ناصرالدین شاه قاجار وارد کشور شد.

ماجرا این طور است که ناصرالدین شاه در سومین سفرش به اروپا از کارخانه‌ها و مراکز صنعتی دیدار کرد و در آلمان برای نخستین بار در یک کارخانه تولید وسایل برقی، پنکه دید که البته مدتی قبل در اروپا اختراع شده بود. در بخشی از سفرنامه ناصرالدین شاه آمده است: «کارخانه خیلی گرم بود و بوی قیر و بو‌های دیگر و ما حرکت می‌کردیم همه را می‌دیدیم، در بین گردش نسیم خنکی احساس کردیم، باد می‌وزید، مثل باد بهشت که در آن گرما و تعفن، آدم را زنده می‌کرد.» و در ادامه عنوان شده است: «ما تعجب کردیم از کجا باد می‌آید، بعد ملتفت شدیم از یک چرخی است، پرّه پرّه ساخته‌اند، با الکتریسیته [الکتریسیته: نیروی برق] حرکت می‌کند با سرعت زیاد و احداث باد می‌کند، اسبابی دارد که به حرکت انگشت چرخ می‌ایستد، یک مرتبه تعفن و گرما جهنم می‌شود، باز انگشت می‌گذارند به حرکت می‌آید، بهشت می‌شود.»

بیشتر بخوانید: 

• ایرانی ها چگونه کفش پوشیدند؟
• فرودگاه مهرآباد مهریه چه کسی است؟

ناصرالدین شاه همان جا سفارش ساخت پنکه را به صاحب کارخانه داد و مدتی بعد نخستین پنکه وارد ایران شد. جالب اینکه این پنکه در کاخ گلستان که سیم‌کشی برق داشت، نصب شد.

با این وجود، استفاده از پنکه برای مردم عادی حدود ۵۰ سال طول کشید و از سال ۱۳۲۰ شمسی به تدریج شبکه برق در شهر‌های بزرگ ایران توسعه یافت و مردم عادی هم در خانه پنکه گذاشتند. از دهه ۴۰ شمسی به بعد پنکه در ایران تولید شد.

منبع: همشهری آنلاین