چه کسی نام حضرت زینب (سلام الله علیها) را انتخاب کرد؟ + زندگینامه

به مناسبت روز تولد حضرت زینب (سلام الله علیها) در این مطلب به معرفی شناسنامه حضرت زینب (سلام الله علیها) و بخشی از مقام علمی و معنوی ایشان میپردازیم. در ایران روز میلاد حضرت زینب (سلام الله علیها) را روز پرستار نامیده اند و این روز را گرامی میدارند.

چه کسی نام حضرت زینب (سلام الله علیها) را انتخاب کرد؟

نقل است هنگامی که زینب (سلام الله علیها) به دنیا آمد، حضرت زهرا (سلام الله علیها)  نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) رفت و فرمود اسم ایشان را تعیین کن. آن حضرت فرمود من بر این امر بر رسول الله (صلى اللّه علیه و آله) سبقت نمی‌گیرم؛ «ما کنت لأسبق رسول اللّه» در حالی که پیامبر (صلى اللّه علیه و آله) در سفر بود. هنگامی که پیامبر (صلى اللّه علیه و آله) از سفر بازگشت و موضوع را به ایشان گفتند، رسول خاتم (صلى اللّه علیه و آله) فرمود من بر این امر بر پروردگار متعال سبقت نمی‌گیرم.

«ما کنت لأسبق ربّی تعالى» در این هنگام جبرئیل هبوط کرد و از سوی خداوند بر پیامبر (صلى اللّه علیه و آله) سلام رساند و فرمود اسم این مولود را «زینب» بگذار؛ پس خداوند بر او نام زینب را اختیار کرد. «سمّ هذه المولودة: زینب، فقد اختار اللّه لها هذا الإسم». سپس جبرئیل از جانب خداوند خبر داد از رویداد‌هایی که به زینب (سلام الله علیها) می‌رسد؛ در این هنگام پیامبر (صلی الله علیه و آله) گریست. «ثمّ أخبره بما یجری علی‌ها من المصائب، فبکى النبیّ صلى اللّه علیه و آله». (همان، ص ۹۴۸)

مقام عظیم الشان حضرت زینب (سلام الله علیها)

حضرت زینب (سلام الله علیها) فرزند سوم امیرالمؤمنین (علیه السلام) و فاطمه زهرا (سلام الله علیها) پس از امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) است. ویژگی‌های معنوی ایشان از دوران کودکی گرفته تا رشادت‌ها و معرفت ایشان طی ماجرای عاشورای اباعبدالله (علیه السلام) تا پس از آن یعنی دوران اسارت، سبب شده آن بانوی بزرگوار در ردیف بهترین خوبان از شیعه قرار گیرد.

حضرت زینب (سلام الله علیها) به قدری عظیم‌الشأن بود که مورد توجه رسول الله صلی الله علیه و آله قرار داشت تا جایی که آن حضرت در روایتی فرمود «من بکی علی مصائب هذه البنت کان کمن بکی علی أخوی‌ها الحسن و الحسین؛ هر کس بر مصیبت‌های این دختر (زینب) بگرید، همانند کسی است که بر برادرانش، حسن و حسین گریسته باشد» (عوالم العلوم (مستدرک سیدة النساء إلى الإمام الجواد، ج‏۱۱-قسم-۲-فاطمةس، ص ۹۴۷)

زندگینامه حضرت زینب (سلام الله علیها)

زینب (سلام الله علیها) دختر امام علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه (سلام الله علیها) است. معروف‌ترین نام ایشان زینب است. زینب به چه معناست؟ در لغت، به معنای «درخت نیکو منظر وخوشبو» آمده و معنای دیگر آن «زینت پدر» است.

حضرت زینب (سلام الله علیها) در کدام شهر به دنیا آمد؟ حضرت زینب (سلام الله علیها) در ۵ جمادی‌الاول سال پنجم در مدینه متولد شد.

در کتاب «الخصائص الزینبیة» آمده است پیامبر (صلی الله علیه و آله) او را بوسید و فرمود: «حاضران امّتم، غایبان را از کرامت این دخترم زینب آگاه کنند؛ همانا او مانند جده‌اش خدیجه است.»

خانواده حضرت زینب (سلام الله علیها) 

• نام مادر: حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)
• نام پدر حضرت زینب (سلام الله علیها): حضرت علی (علیه السلام)
• برادران: امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام)
• پدربزرگ: حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) پیامبر گرامی اسلام
• مادربزرگ: حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها)

لقب های معروف حضرت زینب (سلام الله علیها)

القاب حضرت زینب (سلام الله علیها) فراوان است، همانند عقیله بنی هاشم، عالمه غیرمعلَّمه، عارفه، موثّقه، فاضله، کامله، عابده آل علی، معصومه صغری، امینةاللّه، نائبةالزهرا، نائبةالحسین، عقیلة النساء، شریکة الشهداء، بلیغه، فصیحه، و شریکةالحسین. وی را به سبب سختی‌های بسیاری که در زندگی دید (درگذشت جدش پیامبر (صلی الله علیه و آله)، شهادت و سختی‌های مادرش، شهادت پدرش امیرالمؤمنین (علیه السلام)، شهادت برادرش امام مجتبی (علیه السلام)، فاجعه کربلا و شهادت برادرش امام حسین (علیه السلام) و دو فرزندش و دیگر بستگان و سایر شهدا، و به اسارت رفتن در کوفه و شام) ام المصائب نیز لقب داده‌اند.

نام همسر حضرت زینب (سلام الله علیها) و فرزندان

حضرت زینب (سلام الله علیها) سال ۱۷ق. با عبدالله بن جعفر ازدواج کرد. در برخی منابع از چهار پسر به نام‌های: علی، عون، عباس، محمد و یک دختر به نام ام کلثوم به عنوان فرزندان حضرت زینب (سلام الله علیه) و عبدالله نام برده شده است. در برخی منابع سه پسر و یک دختر ذکر شده است. یک یا دو پسر ایشان در بین شهدای کربلا بوده اند.

ویژگی‌ها، فضایل و مناقب حضرت زینب (سلام الله علیها)

سخنوری و علم

سخنان و خطبه‌های حضرت زینب (سلام الله علیها) در کوفه و همچنین در دربار یزید، که همراه با استدلال به آیات قرآن بود، بیانگر دانش او است. وی احادیثی از مادرش حضرت زهرا (سلام الله علیها) نقل کرده است. محمّد بن عمرو، عطاء بن سائب، فاطمه بنت الحسین از وی حدیث نقل کرده‌اند.

زینب (سلام الله علیها) هنگام حضور امیرالمؤمنین (علیه السلام) در کوفه برای زنان آنجا تفسیر قرآن ارائه می‌داد.

سخنوری وی برای شنوندگان یادآور خطبه‌های پدرش امیرالمؤمنین (علیه السلام) بوده است. سخنانش در کوفه و مجلس یزید و نیز گفتگو‌های وی با عبیدالله بن زیاد، بی‌شباهت به خطبه‌های امام علی (علیه السلام) و خطبه فدکیه مادرش زهرا (سلام الله علیها) نیست.

هنگام سخنرانی وی در کوفه، پیرمردی در حالی که می‌گریست، گفت: «پدر و مادرم فدای ایشان که سالخوردگانشان بهترین سالخوردگان و کودکان ایشان بهترین خردسالان، و زنانشان بهترین زنان و نسل آنان والاتر و برتر از همه نسل‌هاست.

بیشتر بخوانید: 

فصاحت و بلاغت

کلمات دربار و فرمایشات گهربار آن حضرت در خطبه هایى که از آن حضرت روایت شده خود قوىترین دلیل بر کمال فصاحت و بلاغت آن بانوى بزرگوار می‌باشد. همان بانویى که امام سجاد علیهالسّلام در حق ایشان فرمودند: «اَنْتِ بِحَمدِ اللّهِ عالِمَةٌ غَیرَ مُعَلَّمَة وَ فَهِمَةٌ غَیرَ مُفَهَّمَة» یعنى: «اى عمّه! شما الحمد للّه بانوى دانشمندى هستید که تعلیم ندیده، و بانوى فهمیده اى هستى که بشرى تو را تفهیم ننموده است».

بخشی از خطبه حضرت زینب (سلام الله علیها) در مجلس یزید ملعون

در اینجا مرورى کوتاه به قسمتى از خطبه آن حضرت در مجلس یزید که یکى از بزرگترین حرکت هاى آن حضرت، در واقعه کربلا بود که دستگاه حکومت بنى امیه را به شدّت لرزاند می‌کنیم:

«به خدا قسم اى یزید، هر چه کردى بازگشت آن به سوى خودت خواهد بود، چرا که تو جز پوست خود نشکافتى و جز گوشت خود ندریدى.»

اى یزید! در آن روزى که خداوند بدن هاى پاک شهیدانمان را حاضر مى کند تا حقوق خود را از ستمگر بستاند، تو بر رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم وارد خواهى شد، امّا می‌دانى در چه حالى؟ در حالیکه خون عزیزان او را ریخته و حرمت ذرّیه او را از بین برده اى. آرى اى یزید! از این پیروزى ظاهرى که به دست آورده اى، غرق شادى مشو، و آن عزیزان را که در کربلا به خاک و خون کشیده اى، مغلوب و مرده مپندار. که خداوند مى فرماید: (کسانى را که در راه خدا شهید شده اند مرده مپندارید. بلکه آنان زنده اند و در نزد خداى خود روزى می‌خورند). آل عمران: ۱۶۹

و اى یزید! براى تو همین بس که حاکم در آن روز خداوند، و دشمن تو پیامبر خدا، و یاور و پشتیبان اهل بیت جبرئیل باشد؛ و به زودى کسى که این مقام را براى تو زینت داده و تورا بر گردن مسلمین سوار کرده است (یعنى معاویه)، خواهد دانست که چه جانشین بدى براى خود تعیین کرده و در روز جزا درخواهید یافت که بدترین مکان از آنِ کیست؟ و بدبختى و ضعف و زبونى شامل چه افرادى خواهد شد.

عبادت

حضرت زینب کبری (سلام الله علیها) شب‌ها به عبادت می‌پرداخت و در دوران زندگی، هیچ‌گاه آن را ترک نکرد. آنچنان به عبادت اشتغال ورزید که ملقّب به «عابده آل علی» شد. شب زنده‌داری وی حتی در شب دهم و یازدهم محرم، ترک نشد. فاطمه دختر امام حسین (علیه السلام) می‌گوید: «عمه ام زینب (سلام الله علیها) در تمام شب عاشورا در محراب خویش ایستاده و به پروردگار خویش استغاثه می‌کرد.»

ارتباط حضرت زینب (سلام الله علیها) با خداوند آن‌گونه بود که امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا هنگام وداع، به خواهرش فرمود: «خواهرم! مرا در نماز‌های شب، فراموش نکن.»

حضرت زینب (سلام الله علیها) چند سال عمر کرد

• حضرت زینب سلام الله علیها در پنجم جمادی الاولی سال پنجم هجری متولد شد و در ۱۵ رجبِ سال ۶۵ ه ق بعد از تحمل مصائب فراوان وفات کرد.
• سن ایشان به هنگام واقع عاشورا: با توجه به این که واقعه عاشور سال ۶۱ هجری قمری اتفاق افتاده است ایشان در آن زمان ۵۶ سال داشتند.
• سن ایشان به هنگام وفات: در هنگام وفات ۶۰ ساله بودند.

حضرت زینب (سلام الله علیها) الگویی بینظیر برای همگان

زنان مسلمان ما باید بدانند عظمت حضرت زینب (سلام الله علیها) در چشم ملت‌های اسلامی به خاطر دختر علی (علیه السلام) بودن، خواهر امام حسین (علیه السلام) بودن نیست، بلکه ارزش و عظمت عقیله بنی‌هاشم (سلام الله علیها)، به خاطر موضع و حرکت عظیم انسانی و اسلامی او بر اساس تکلیف الهی است. کار او، تصمیم او، نوع حرکت او، به او اینطور عظمت بخشید.

سخن گفتن از بانویی که در لحظات مهم تاریخی، شاهد بزرگترین وقایع تاریخی بوده است سخت است. بانویی که لقب عقیله بنی هاشم دارد و از دوران کودکی تا زمان وفات‌شان در خاندان رسالت دارای جایگاه بلندی بود ایشان تا ۶ سالگی در آغوش پیامبر مکرم اسلام (صلی الله علیه وآله) بودند، بعد از ایشان در مکتب امام علی (علیه السلام) علوم آسمانی را فرا گرفت و بعد از ایشان نیز در کنار دو امام بزرگوار همنشین و مشاور بزرگ آن دو امام همام به شمار می‌رفت. در نهایت بعد از حادثه عاشورا، یار و غمخوار امام سجاد (علیه السلام) بود. در کنار آن در شهر‌های کوفه و شام با سخنرانی علی‌گونه خود، پایه‌های سلطنت امویان را عنکبوت سست کرد.

حضرت زینب (سلام الله علیها) به چه چیز‌هایی معروف بود؟

از جمله ویژگی‌های بانو زینب کبری (سلام الله علیها) طهارت و تقوا، اهمیت دادن به ارزش‌های اصیل بیش از هر چیز دیگری در زندگی، توجه به علم و معرفت، انجام فعالیت‌های سیاسی و امدادرسانی به انسان‌ها و کیفیت دادن به محیط خانه و خانواده است. دختر و زن مسلمان، از درون خانواده تا درون اجتماع و تا مسایل علمی و سیاسی و ارزش‌های اخلاقی و نیز نشان منش‌های بزرگ انقلابی می‌تواند به زندگی آن حضرت تأسی جوید.

سه ویژگی بارز حضرت زینب (سلام الله علیها)

سه نکته قابل تأمل برای ما و به خصوص دختران و زنان جامعه اسلامی و بشریت قابل بررسی است: حجاب، عبادت و صبر ایشان؛ چنانکه در تاریخ نقل شده است سه ویژگی بارز که حضرت زینب (سلام الله علیها) در زندگی خود کاملا آن را پیاده کرده بود و تا روزی که چشم از جهان فرو بست این سه ویژگی در جسم و روح ایشان عجین شده بود.

امام سجاد (علیه السلام) و فاطمه دختر امام حسین (علیه السلام) می‌گوید: «در شب عاشورا، عمّه‌ام پیوسته در محراب عبادت ایستاده بود، نماز و نیایش داشت و پیوسته اشک‌هایش سرازیر می‌شد.»

حضرت زینب (سلام الله علیها) الگوست؛ حضرت زینب (سلام الله علیها) زنی نبود که از علم و معرفت بی‌بهره باشد؛ بالاترین علم‌ها و برترین و صافی‌ترین معرفت‌ها در دست او بود.

گردآوری: تابناک جوان

منابع: وبسایت نهاد نمایندگی در دانشگاه بجنورد / هدانا / ایسنا / پرسمان / پایگاه حج