نماز غفیله چگونه است؟
نماز غفیله یکی از نمازهای مستحبی و با فضیلت است. می توان نماز غفیله را برای حاجت دنیایی و اخروی خواند که نحوه خواندن آن در ادامه آمده است. در این مطلب علاوه بر آموزش روش خواندن نماز غفیله می گوییم نماز غفیله چگونه است؟ و ثواب نماز غفیله چیست؟ در پایان با احکام کلی نمازهای مستحبی آشنا شوید.
نماز غفیله چیست؟
نماز غفیله نمازی است بین نماز مغرب و عشا که فضیلت بسیار دارد و، چون از آن ساعت مردم غفلت دارند، لذا نماز غفیله اش نامیدند. نماز غفیله چند رکعت است؟ نماز غفیله دو رکعت است.
دلیل تاکید بر خواندن نماز غفلت
احتمال دارد یکی از علت‌های توصیه به خواندن نماز غفیله، این است که: حضرت یونس با لحظه‌ای غفلت کردن سرنوشت خود را از قوم خود جدا کرد، در نهایت اسیر دریا و نهنگ شد و پس از آن که به درگاه معبود خویش بازگشت و ذکر یونسیه را گفت، نجات پیدا کرد.
یکی دیگر از دلایل نیز برای توجه به غفلت‌های کوچک و بزرگی است که در طول زندگی خود به آن دچار شده و پروردگار را فراموش میکنیم. با خواندن و توجه به این نماز ممکن است از ظلمت‌های باطنی و ظاهری نجات پیدا کنیم.
ذکر یونسیه نماز غفیله
بنا به گفته بزرگان و عارفان دین یکی از ارزشمندترین اذکار، ذکر یونسیه یعنی همان «لااله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین» می‌باشد که در رکعت اول و پس از خواندن حمد، آن را میگوییم.
ائمه اطهار به اسرار نهفته در این ذکر آشنا هستند. از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز نقل شده که: این ذکر اسم اعظم خداوند است و موجب برآورده شدن دعا‌ها میگردد.
علت نامگذاری غفیله
اسم مصغر از غفلت را غُفَیله میگویند. باید بدانید واژه غُفَیله از ماده غفلت می‌باشد و دلیل نامگذاری این نماز به این خاطر است که ساعت غفلت معمولا بین مغرب و عشا اتفاق می‌افتد. زیرا که در این ساعت تمام تلاش شیطان برای این است که انسان را از یاد معبود خویش مورد غفلت قرار دهد.
زمان مناسب خواندن نماز غفیله
بنا بر احتیاط، نماز غفیله بعد از نماز مغرب تا وقتی است که سرخی خورشید از سمت مغرب به کل ناپدید گردد، که به صورت حدودی تا یک و نیم ساعت بعد از اذان مغرب، وقت مناسب برای خواندن این نماز است.
نماز غفیله چگونه است؟
یکى از نمازهاى مستحبّ نماز غفیله است که بین نماز مغرب و عشا خوانده مىشود. این نماز دو رکعت است که در رکعت اوّل آن، بعد از حمد باید به جاى سوره، این آیه را بخوانند:
«وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنادى فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ»
و در رکعت دوم بعد از حمد به جاى سوره، این آیه را بخوانند «وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیْبِ لا یَعْلَمُها إِلَّا هُوَ وَ یَعْلَمُ ما فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا یَعْلَمُها وَ لا حَبَّةٍ فِی ظُلُماتِ الْأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا یابِسٍ إِلَّا فِی کِتابٍ مُبِینٍ»
و در قنوت آن بگویند: «اللَّهُمَّ إِنِّی اسْأَلُکَ بِمَفاتِحِ الْغَیْبِ الَّتِى لا یَعْلَمُهَا الَّا انْتَ انْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ انْ تَفْعَلَ بِی کَذا وَ کَذا» و به جاى کلمه «کذا و کذا» حاجت هاى خود را بگویند و بعد بگویند: «اللَّهُمَّ انْتَ وَلِىُّ نِعْمَتِى وَ الْقادِرُ عَلَى طَلِبَتِى تَعْلَمُ حاجَتِى فَأسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ لَمَّا قَضَیْتَهَا لِی».
ثواب و فضیلت خواندن نماز غفیله
در خود نماز غفیله و آیات آن، آثار و فواید بسیاری نهفته است و در احادیث به آن شاره شده که در ذیل به آن میپردازیم.
- امام صادق (علیه السلام) میفرماید: هر کسی این دو رکعت نماز را در بین نماز مغرب و عشا بخواند و به آن تبرک جوید و حاجت خود را از خداوند طلب نماید، خداوند حاجت او را بر آورده کرده و آن چه را که بخواهد به او کرامت می‌کند.
- این نماز را در برخی روایات به نماز مختص توبه کنندگان میشناسند. همچنین در روایت آمده است که از آن با نام «غفیله» یاد میشود و آمده است که ثواب این نماز پیشگاه خدا بالاتر از گرفتن روزه است.
- امام صادق (علیه السلام) از اجدادش روایت نموده که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: در ساعاتی که از خداوند غافل شدید نماز نافله به جا بیاورید، حتی اگر دو رکعت نماز ساده باشد؛ زیرا این دو رکعت بهشت و سرای ارجمندی را برای شما مقام می‌آورد. سپس سوال شد:ای پیامبر خدا، ساعات غفلت کدام است؟ پیامبر فرمود: بین مغرب و عشاء
- هشام بن سالم نیز از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده که امام میفرماید: هر شخصی که در بین نماز مغرب و عشا این دو رکعت را به جا بیاورد و به این دعا تبرّک جوید و حاجتی از درگاه خدا درخواست نماید پروردگار حاجت برآورده خواهد کرد خود و هر آن چه را می‌خواهد به او می‌بخشد.
بیشتر بخوانید:
نماز غفیله برای حاجت
هشام بن سالم از امام صادق (ع) ضمن بیان کیفیت خواندن این نماز نقل می‌کند: هر کس این دو رکعت را بین نماز مغرب و عشاء بخواند و به این دعا تبرّک جوید و حاجت خود را طلب نماید خداوند حاجت او را بر آورده نماید و آن چه را خواهد به او کرامت فرماید. سند این حدیث را صحیح دانسته‌اند.
همانطور که گفته شد در قنوت نماز غفیله می توان حاجات خود بیان کرد.
نماز غفیله برای ازدواج
میان نماز مغرب و عشا نماز غفیله را (به نیّت قربت مطلقه) مى خوانى که دو رکعت است.
بهتر است نماز نافله بخوانیم یا غفیله؟
با اینکه نماز غفیله دارای جایگاه ارزشمند و والایی می‌باشد، اما با این وجود و با توجه به روایات و سفارشات بسیاری که بر خواندن نمازهای نافله توصیه شده است، خواندن نماز نافله بر نماز غفیله ارجح‌تر است.
البته اگر فقط میخواهید یکی از این دو نماز را بخوانید میتوانید به موارد زیر توجه کنید:
بعضی اوقات نسبت به حالت روحی و حس و حالتان میتوانید ترجیح دهید که نماز غفیله را بخوانید، زیرا با توجه به معنی و تاثیر آن در برآورده شدن حاجات، معمولا غفیله مناسب‌تر است.
در صورت کمبود وقت میتوان یکی از نافله‌های دو رکعتی نماز مغرب را به شکل نماز غفیله خواند و هر دو را به نیت رجاء به جا آورد. البته برخی از مراجع تقلید نیز، نماز غفیله را نمازی جدا از نافله مغرب ندانسته و فتوا داده اند که میتوان یکی از دو نماز نافله را به شکل غفیله خواند. (بهتر است برای خواندن یکی از دو نماز به شکل غفیله، به نظر مرجع تقلید خود نیز رجوع کنید.)
نماز غفیله نشسته است یا ایستاده؟
در توضیح المسائل آمده است که برای خواندن نوافل در حالت نشسته بهتر است هر دو رکعت نشسته را یک رکعت ایستاده محسوب کنیم، آیا این مطلب فقط درباره نوافل یومیه است یا در مورد سایر نمازهای مستحبی صادق است؟ مثلاً آیا نماز غفیله در حال نشسته، بهتر است چهار رکعت خوانده شود؟
پاسخ اجمالی
نمازهای مستحبی را میتوان به حالت نشسته خواند و این حکم اختصاص به نوافل یومیه ندارد؛ مثلاً اگر شخصی نماز غفیله را نشسته می‌خواند، بهتر است دو بار بخواند.
ضمائم:
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:
حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):
اختصاص به نافله‌های یومیه ندارد.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
در هر نماز مستحبی است.
حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
این مطلب درباره‌ی همه‌ی نمازهای مستحبی است و اختصاصی به نوافل ندارد.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
تفاوتی نمی‌کند.
حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):
همۀ نمازهای مستحبی از جمله نماز غفیله را میتوان نشسته خواند و بهتر آن است که در این صورت هر دو رکعت نشسته را به جای یک رکعت ایستاده حساب کند. پس اگر نماز غفیله را نشسته می‌خواند، دو بار بخواند.
احکام نماز های مستحبی
نمازهای مستحبی دارای احکام و شرایطی هستند که در این جا تنها گزیده‌ای از مهم‌ترین آن‌ها ارائه شده است:
- ۱. تمام نمازهای مستحبی به صورت دو رکعتی خوانده می‌شوند، مگر نماز وتر در نافله شب، که یک رکعت است، و نماز اعرابی، که به صورت یک دو رکعتی و دو چهار رکعتی خوانده میشود.
- ۲. در نمازهای مستحبی غیر از چند نماز، خواندن سوره واجب نیست.
- ۳. شکستن نمازهای مستحبی حتی از روی اختیار جایز است.
- ۴. زیاد کردن رکن (مانند رکوع) از روی سهو نمازهای مستحبی را باطل نمی‌کند.
- ۵. در نماز مستحب شک میان رکعت اول و دوم، نماز را باطل نمی‌کند و نمازگزار میتوان بنا بر هر کدام بگذارد.
- ۶. نمازهای نافله را میشود نشسته خواند، ولی بهتر است که دو رکعت نماز نافله نشسته را یک رکعت حساب کند.
- ۷. نافله ظهر و عصر را در سفر نباید خواند، ولی نافله عشاء را به این نیت که شاید مطلوب باشد می‌تواند به جا آورد.
- ۸. برای نمازهای واجب، بهتر است انسان به مسجد برود، ولی در باره نوافل چنین دستوری نیست.
- ۹. انجام کم و زیاد کردن سهوی در نمازهای مستحبی سجده سهو ندارد. ( سجده سهو چیست و چگونه خوانده میشود؟ + احکام)
- ۱۰. اگر نماز مستحب را کسی در وقتش نتوانست بخواند قضای آن را می‌تواند انجام دهد.
- ۱۱. نماز مستحبی را میشود درحال راه رفتن و سواری خواند و اگر انسان در این دو حال، نماز مستحبی بخواند لازم نیست رو به قبله باشد.
- ۱۲. نمازهای مستحبی را میتوان در حال ایستاده، نشسته، خوابیده، موقع راه رفتن و... بجا آورد که در این صورت برای رکوع و سجده میتوان با سر اشاره کرد، البته باید رو به قبله بودن در حد امکان رعایت شود.
- ۱۳. در نماز مستحبی، آرامش بدن شرط نیست و اگر سهواً رکنی اضافه یا کم شود باطل نمی‌شود.
- ۱۴. نماز مستحبی را میشود نذر کرد، که بعد میتوان آن را در حالت نشسته و یا ایستاده و در حال راه رفتن به جا آورد، اما از ابتدا نمی‌تواند نذر کند که نماز مستحبی را مثلاً نشسته به جا خواهم آورد. امام میفرماید: «این گونه نذر کردن محل اشکال است».
طبق حدیث، خداوند به فرشتگان مباهات کرده و میفرماید: «به بنده ام بنگرید چیزی را که بر او واجب نکرده ام قضا می‌کند».
گردآوری: تابناک جوان
منابع: اسلام کوئست / ستاد اقامه نماز / پژوهشکده باقرالعلوم / ویکی شیعه.