شامپو نخستین بار در کدام کشور ابداع شد؟ + تاریخچه شامپو

شامپو پرکاربردترین ماده شوینده موی سر افراد در تمام جهان است. امروزه انواع شامپو با ترکیبات مختلف در دسترس است. از شامپو بچه گرفته تا شامپو مخصوص موهای آسیب دیده و ... آیا میدانید شامپو نخستین بار در کدام کشور ابداع شد؟ شامپو تاریخچه جالبی دارد. اگر به دنبال تحقیق درباره شامپو و صابون هستید ادامه مطلب را بخوانید.

شامپو چیست؟

شامپو به زبان ساده یک محصول مراقبت از مو است که برای تمیز کردن پوست سر به همراه مو‌های آن طراحی شده است. در شامپو به جای صابون عواملی به نام سورفکتانت وجود دارد که دیگر مشکل کف ضعیف صابون در آب سخت و کدورت پس از استفاده را ندارد و مو‌ها پس از شستشو براق، حجیم و با نرم کننده‌ها شانه پذیر می‌شوند. این محصولات به گونه‌ای فرموله می‌شوند که حداقل برای دو سال در ظرف خود با کیفیت اولیه و سالم باقی مانده و درحین استفاده نیز با پوست و موی انسان کاملا سازگار باشند.
کلمه سورفکتانت مخلوطی از ” Surface active agent “ به معنای عامل فعال سطحی است.

تاریخچه ساخت شامپو

ساخت شامپو قدمت طولانی دارد و به تدریج تبدیل به شامپو مصنوعی امروزی رسیده است. در سال ۱۸۱۴ میلادی یک مسلمان هندی بنام ساکه دین محمد در برایتون انگلیس یک حمام عمومی باز کرد و بکار بردن شامپو را به‌عنوان یک دوای گیاهی برای اولین بار به اروپا وارد کرد.

قبل از درست شدن شامپو به شکل امروزی، افراد معمولاً صابون را برای بهداشت فردی مورد استفاده قرار می‌دادند. اما صابون معایب مشخصی از جمله تحریک کننده بودن برای چشم‌ها و همچنین ناسازگار بودن با آب سخت را دارد که حالت گرفته‌ای روی مو‌ها ایجاد می‌کند. قبل از آن هم انسان‌ها از صابون رزماری، زرده تخم مرغ، چای سیاه، عصاره نیشکر، سرکه و آب استفاده می‌کردند.

حمام دین محمد در برایتون انگلیس جایی که نخستین بار شامپو را به اروپائیان معرفی کرد

در اوایل دهه ۱۹۳۰، اولین شامپو با مواد شوینده مصنوعی ساخته شد، اما هنوز هم چند ایراد داشت. در دهه ۱۹۶۰ فناوری جدید مواد قوی شوینده‌ای را در اختیارما قرار داد که ما امروزه مورد استفاده قرار می‌دهیم.

در طول سالها، فرمولاسیون شامپو‌ها پیشرفت زیادی کرده است. مواد شوینده جدید برای پوست و چشم‌ها کمتر تحریک کننده اند و کیفیت محیط و بهداشت را بهبود داده اند. همچنین فناوری مواد پیشرفت کرده است و امکان ترکیب هزاران ماده مفید را در شامپو‌ها به وجود آورده است. همه این‌ها احساس حالت بهتر و پاک شدگی بیشتر را به ما می‌دهد.

شامپو نخستین بار در کدام کشور ابداع شد؟

احتمالا تا الان متوجه شده اید که صابون اولین بار در کدام کشور ساخته شده است. نمونه‌های اولیه شامپو در قرن ۱۵ میلادی در هندوستان ساخته شد. این نمونه‌های اولیه از جوشاندن گیاهی به نام اسپیدونس به دست می‌آمد و سپس ماده‌ای به نام آملا که نوعی از انگور فرنگی هندی است به آن اضافه می‎‌شد.

انتقال اختراع شامپو از هند به سایر کشور‌ها آغاز شد و بعد از اینکه بریتانیا، هند را مستعمره خود قرار داد اختراع شامپو به انگلستان نیز منتقل شد و از آنجا به سایر کشور‌های اروپایی انتقال یافت.

بنا به قولی ابداع و اختراع شامپو به سرخ پوستان در سال ۱۵۰۰ و محلیان بنگال در سال ۱۷۵۹ میلادی بر می‌گردد که برای شستن مو‌ها از آن استفاده می‌کردند و برای اولین بار نام خود را در تاریخ برای تولید این محصول ثبت کردند.

مواد تشکیل دهنده شامپوی آن‌ها هسته میوه گیلاس با برخی از گیاهان و گیاهی به اسم (ROSELLE) که نام عامیانه این گیاه همان چای ترش (Hibiscus sabdariffa) است و در آن زمان برای حفظ و تمیزی مو استفاده می‌شده است.

به هرحال با گذشت زمان، تغییرات فراوانی بر روی ساختار شامپو‌ها انجام شد و این محصول وارد بازار‌های مدرن شد، اما در اوایل اختراع این محصول دوست داشتنی، شامپو در بازار یافت نمی‌شد بلکه فقط در دست آرایشگران خاص و محدودی و به شکل صابون پیدا میشد.

بالاخره در سال ۱۸۰۰ میلادی شامپو‌ها کف دار شدند و عموم مردم نمی‌توانستند استفاده کنند بلکه برای قشر مرفه مورد استفاده بود و در ماه فقط یک بار شامپو می‌زدند.

شامپو برگرفته از یک واژه هندی

شامپو ازیک واژه هندو به نام چامپانا (Champana) به معنای ماساژ دادن گرفته شده‌است. قبل از پیدایش شامپو به صورت امروزی مردم برای شستشوی موی خود از مواد گیاهی مانند سدر، چوبک، کتیرا، و مواد معدنی مانند خاک‌های سیسیلی استفاده می‌کردند. شما به سختی می‌توانید حدس بزنید که این مایع غلیظ معطر که به کف دستتان می‌ریزید حاوی چه ترکیباتی است! محصولات مراقبت از مو تنها در ۱۰۰ سال اخیرکاملا توسعه پیدا کرده است. قبل از آن صابون پاک کننده اصلی پوست و مو بود. 

شامپو‌های امروزی

شامپو‌های جدید در ابتدا به وسیله شیمیدانانی که در زمینه لوازم آرایشی و بهداشتی کار می‌کردند و در آزمایشگاه درست شدند. این دانشمندان اولین گام‌ها برای تعیین این که فرمول شامپو باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد را برداشتند. آن‌ها باید درباره ویژگی‌های مرتبط با زیبایی و ظرافت شامپو مانند سفتی، رنگ و این که بویش باید شبیه چه باشد تصمیم گیری می‌کردند.

همچنین ویژگی‌های عملکردی، مانند میزان پاک کنندگی شامپو، حباب‌های حاصل از آن و میزان تحریک کنندگی اش را نیز در نظر می‌گرفتند. تست‌هایی که بر روی مصرف کنندگان انجام می‌گیرند اغلب به تعیین این که شامپو چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد کمک می‌کنند. هنگامی که ویژگی‌هایی که شامپو باید داشته باشد شناسایی شدند، فرمولی در آزمایشگاه درست شد. دسته اولیه شامپو‌ها با استفاده از مواد مختلف در لیوان‌های آزمایشگاهی کوچکی ساخته شدند. اینک تقریباً تمام موادی که می‌توانند در ساخت شامپو‌ها مورد استفاده قرار گیرند طبقه بندی شده اند.

مهم‌ترین مواد تشکیل دهنده فرمولاسیون شامپو، آب، مواد تمیز کننده، تقویت کننده کف، سفت کننده ها، مواد نرم کننده، مواد نگهدارنده، بهبود دهنده‌ها و مواد افزودنی خاص هستند.

شامپو شامل چه اجزائی است؟

• عوامل پاک کننده: دلیل اصلی استفاده از شامپو پاک کنندگی مو می‌باشد. چربی، سبوم و چرک موجود بر روی مو و پوست سر بوسیله سیستم پاک کننده موجود در بیس شامپو برداشته و کف آن توسط عوامل پایدار کننده کف پایدار می‌گردد.
• عوامل حالت دهنده: تقریبا تمامی شامپو‌ها شامل عوامل نرم کننده موی سر می‌باشند.
• عوامل افزودنی مجاز: مانند ترکیباتی که ویسکوزیته و غلظت شامپو را تنظیم می‌کنند و یا ترکیباتی که pH شامپو را تنظیم می‌کنند.
• عوامل نگهدارنده: یک شامپو بدون این مواد ممکن است آلوده به میکروب شود، زیرا محیط آن‌ها برای رشد میکرواورگانیسم‌ها بسیار مساعد است.
• عوامل مربوط به شکل ظاهری: ترکیباتی هستند که به شامپو اضافه می‌شوند تا شکل و ظاهر محصول جذابتر شود مانند عوامل صدفی کننده، اسانس و رنگ.
• عوامل فعال دارویی: عوامل ضد شوره یا انواع ویتامین‌ها مانند دپانتنول که کمک به مرطوب کنندگی پوست و مو می‌کند.

نام قدیمی‌ترین شوینده ایران

غلامرضا داروگر در سال ۱۳۰۷ اولین کارخانه تولید صابون را در شهر اصفهان راه‌اندازی می‌کند. اولین محصول این کارخانه صابون «سوبلمه» بود؛ این صابون قدیمی‌ترین صابون صنعتی در ایران محسوب می‌شود که به بازار ایران راه یافت. این کارخانه در سال ۱۳۲۰ به تهران نقل مکان کرد و محصولات خود را به انواع صابون، شامپو و سایر مواد شوینده گسترش داد.

در سال ۱۳۳۶ خورشیدی شرکت داروگر رسماً به ثبت رسید و محصولات خود را با همین نام روانه بازار کرد. در سال ۱۳۵۲ شرکت داروگر نام خود را به شرکت «سهامی عام کف» تغییر داد و محصولات این شرکت تنوع بیشتری یافتند.

تاریخچه صابون

صابون، یکی از مهم‌ترین وسایل بهداشتی و نظافت از دوران گذشته بوده است. به نظر می‌آید که کلمه صابون از زبان فنیقی مشتق شده باشد و این قوم برای نخستین‌بار به ساختن و فروختن صابون اقدام کردند. به درستی معلوم نیست که چه کسی و یا کدام قوم یا کشوری، اولین بار صابون را تهیه و یا استفاده از آن را آغاز کرد.

از زمان‌های بسیار دور، بشر در یافته بود که از اختلاط مواد چرب و خاکستر حاصل از سوختن گیاهان موادی حاصل میشود که خاصیت پاک کنندگی دارد. آنچه روشن و بدیهی است این است که ایرانیان پیش از یونانیان و رومیان، به خواص صابون و استفاده از آن در نظافت و استحمام پی برده بودند. برای تهیه صابون، ابتدا از دانه‌های روغنی نظیر زیتون و خاکستر گیاهان استفاده می‌کردند و بعد روغن‌های حیوانی مورد استفاده قرار گرفت، آهک نیز کاربرد پیدا کرد و کیفیت صابون بدین ترتیب روز به روز بهتر شد.

صابون از مواد مختلفی ساخته می‌شد. در کتاب‌هایی که در قرن دوم به بعد از میلاد مسیح تعریف شده، در برخی از کتاب‌ها به صابون‌هایی که از پیه بز و خاکستر زغال چوب و آهک تهیه می‌شده، اشاره شده است. همچنین تاکید شده استفاده از این نوع صابون‌ها برای رعایت بهداشت و جلوگیری از مریضی و بروز زخم لازم و ضروری است. در قرون وسطا نیز صابون در کشور‌های حاشیه مدیترانه تهیه و مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما در هر حال صابون از لوازم تجملی بوده و توده مردم نمی‌توانستند به آن دسترسی داشته باشند تا اینکه در قرن ۱۷میلادی گولبر وزیر لویی چهاردهم اساس صنعت بزرگ صابون را در مارسی به کار گرفته و در قرن ۱۸ به‌تدریج تولید صابون در چند منطقه انجام می‌شود.

صابون به تدریج تحول یافت

صابون در واقع، هیچ‌گاه کشف نشده، بلکه بتدریج از مواد خام قلیایی و چربی‌ها تحول یافته است. پلینی پدر، ساخت صابون‌های نرم وسخت را در قرن اول شرح داده است، ولی تا قرن سیزدهم هیچ‌گاه صابون بمقدار کافی به طوری که بتوان به آن صنعت گفت، تولید نشد. تا اوایل دهه ۱۸۰۰ باور بر این بود که صابون مخلوطی مکانیکی از چربی و قلیاست.

سپس شورول، شیمیدان فرانسوی، نشان داد که تشکیل صابون در واقع یک واکنش شیمیایی است. دومنیه، کار‌های وی را در زمینه بازیابی گلسیرین از مخلوط‌های صابونی‌شده کامل کرد. تا پیش از کشف مهم لوبلان در زمینه تولید ارزان قیمت کربنات سدیم از کلرید سدیم، نیاز به قلیا از طریق خیساندن خاکستر چوب‌ها یا تبخیر آب‌هایی مانند رودخانه نیل که بطور طبیعی قلیایی‌اند تامین می‌شد.

تفاوت صابون‌های جامد و مایع

تفاوت این دو نوع صابون در نوع ماده قلیایی استفاده شده در ترکیب آن‌ها می‌باشد. چنانچه ماده قلیایی استفاده شده در ترکیب صابون سدیم هیدروکسید باشد صابون حاصل جامد، و چنانچه ماده قلیایی مصرفی پتاسیم هیدروکسید باشد صابون حاصل مایع خواهد بود

گردآوری: تابناک جوان

منابع: پارسی طب / بیتوته / فیروز / ویکی پدیا / بیدسیم