جعبه سیاه هواپیما چه رنگی است؟ + جزییات

جعبه سیاه هواپیما به انگلیسی Airplane black box است که یکی از بخش های مهم هواپیما در سوانح هوایی است. دلیل سقوط یا حوادث دیگر در هواپیما با جعبع سیاه رمزگشایی می شود. می خواهیم بگوییم جعبه سیاه هواپیما چیست و چه کاربردی دارد؟ راستی چرا اسمش سیاه است؟ جعبه سیاه هواپیما چه رنگی است؟

جعبه سیاه هواپیما چیست؟

حتی فرقی نمی‌کند که بگوید چند نفر از مسافران این پرواز جان باخته‌اند، چون شما می‌دانید که احتمالش خیلی کم است که کسی از این حادثه جان سالم به در ببرد. اما اولین سؤالی که معمولا بعد از سقوط یک هواپیما به ذهن می‌رسد این است که چرا سقوط کرد؟ از مردم عادی گرفته تا مسؤولان و کارشناسان همه به دنبال جواب این سؤال می‌گردند. چون همیشه دقایقی قبل از سقوط، ارتباط هواپیما با برج مراقبت قطع می‌شود و همه چیز هم تا لحظه قطع ارتباط عادی بوده و تنها راه باقیمانده جست‌وجو برای پیدا کردن جعبه‌سیاه هواپیماست؛ یک جعبه کوچک و مهم که اگر پیدا شود اطلاعات آن می‌تواند مسائل بسیار مهمی را درباره سقوط هواپیما حل کند.

چرا جعبه سیاه؟

جعبه‌سیاه چیست که اسمش بعد از هر حادثه هواپیما سر زبان‌ها می‌افتد. واقعیت این است که جعبه‌سیاه یک اسم عمومی است. اگر می‌خواهید بدانید چرا اسم این جعبه را گذاشته‌اند جعبه‌سیاه، باید یک موقعیت فرضی را برای خودتان مجسم کنید. فرض کنید که شما از نحوه ساخت دستگاه بی‌سیم و اصول کارش اطلاعی ندارید و فقط می‌دانید که آنتن فرستنده علائمی الکتریکی را به ورودی می‌رساند و بلندگو در خروجی این علائم را به صورت امواج صوتی پخش می‌کند.
حالا شما باید از روی شناختی که از ورودی و خروجی بی‌سیم دارید، نحوه کار و اتفاقی را که داخل دستگاه می‌افتد حدس بزنید. درباره جعبه‌سیاه هم همین طور است؛ محققان و کارشناسان از روی قوانینی که رابطه بین اطلاعات ورودی و خروجی را مشخص می‌کند، می‌توانند اطلاعات داخل جعبه را توضیح بدهند. در حقیقت اسم جعبه‌سیاه به همین خاطر انتخاب شده و، چون هیچ کسی از اتفاقی که داخل این جعبه می‌افتد باخبر نیست، به آن جعبه‌سیاه می‌گویند.
جعبه‌سیاه چندان هم سیاه نیست. این جعبه از دو بخش اصلی تشکیل شده؛ یک بخش به اسم ضبط‌کننده اطلاعات پرواز و یک بخش دیگر با نام ضبط‌ کننده صدای کابین خلبان. این دو بخش روی هم و برای خلاصه شدن اسمشان، جعبه‌سیاه نامیده می‌شوند.

جعبه سیاه هواپیما چه رنگی است؟

رنگ جعبه سیاه هواپیما به رنگ سیاه نیست و رنگ واقعی آن، نارنجی روشن است.

چرا جعبه سیاه هواپیما نارنجی است؟

ازآنجایی‌که این رنگ در بروز شرایط بحرانی آشکارا نمایان شده و به‌راحتی قابل‌رؤیت است، رنگ نارنجی روشن را برای این قطعه در نظر گرفته‌اند. همچنین ازآنجایی‌که هنگام بروز حادثه، ممکن است این قطعه به اطراف پرت شود، یافتن آن با این رنگ، برای جست‌وجو کنندگان راحت‌تر خواهد بود.

جعبه سیاه هواپیما در کجا قرار دارد؟

دو جعبه سیاه درون هواپیما قرار دارد که وظیفه آن‌ها ضبط صدای کابین و اطلاعات مربوط به پرواز است، اما این جعبه برخلاف تصور عموم، در قسمت جلویی هواپیما قرار نگرفته است و بخش انتهایی هواپیما برای تعبیه این دستگاه در نظر گرفته شده است.
دلیل این جاگیری این است که در سوانح هواپیمایی، نوک هواپیما بیشترین آسیب را می‌بیند، چرا که با سرعت بیشتری سقوط می‌کند. این در حالی است که بخش‌های انتهایی هواپیما با سرعت کمتری سقوط کرده و میزان آسیب‌دیدن این بخش کمتر از قسمت جلویی هواپیما است. ازاین‌جهت، جعبه سیاه را در انتهای هواپیما قرار می‌دهند تا هنگام بروز حادثه، کمترین آسیب را ببیند.

داخل جعبه سیاه هواپیما چیست؟

قسمت حافظه جعبه‌سیاه داخل چندین لایه محافظ قرار دارد که از آن در برابر اتفاقات و صدمات محافظت می‌کنند. در مدل‌های اولیه از نوار‌های مغناطیسی و هد الکترونیکی (مانند دستگاه ضبط‌صوت) برای ضبط اطلاعات استفاده می‌شد. اما از سال ۱۹۹۰ سازندگان کم‌کم به سراغ تولید دستگاه‌هایی رفتند که قطعه متحرک نداشته باشند. امروز از تراشه‌های الکترونیکی در ساخت جعبه‌های سیاه استفاده می‌شود. یک لایه نازک آلومینیوم، اولین لباسی است که کارت‌های حافظه آن را به تن می‌کنند.

روی این لباس لایه دیگری به قطر ۵/۲سانتی‌متر از سیلیس خشک (که عایق حرارتی بسیار خوبی است) قرار می‌گیرد تا حافظه را از حرارت ناشی از انفجار‌های بعد از سانحه حفظ کند و در نهایت نوبت پوشیدن زره است. مقاومت در برابر ضربه‌ها و فشار‌های شدید بر عهده این زره ۷۰ میلی‌متری است.
جنس لباس رزم از فولاد ضدزنگ یا تیتانیوم است. البته هنوز کار به پایان نرسیده و جعبه باید آزمایش‌هایی مثل آزمایش برخورد، سقوط جسم تیز، فشار ثابت، آتش، مقاومت در برابر فشار آب، مقاومت در برابر خوردگی و آزمایش مقاومت در برابر مایعات و... را از سر بگذراند.

ردیاب جعبه سیاه

جعبه‌های سیاه علاوه بر این موارد به یک راهنمای یابنده زیرآبی (ULB) هم مجهز می‌شوند. سنسور این قسمت به محض تماس با آب فعال می‌شود. به این ترتیب خیلی سریع امواج صوتی‌ای که به وسیله دستگاه‌های خاص ردیابی می‌شوند از آن پخش می‌شود. این امواج از عمق ۱۴هزار پایی دریا قابل ردیابی هستند. فرکانس‌ها هر ثانیه یک بار شنیده می‌شوند.
باتری این بخش از جعبه‌سیاه شش سال عمر می‌کند و احتمال آسیب‌دیدگی آن در اثر ضربات شدید بسیار کم است. در جعبه‌های سیاه جدید علاوه بر دریافت اطلاعات از بخش‌های مختلف هواپیما، اطلاعات دریافتی از ماهواره‌های GPS و ارتباط صوتی هم ضبط می‌شوند.

رمزگشایی اطلاعات جعبه سیاه به شکل محرمانه

مرکز تحقیقات اطلاعات پرواز بریتانیا در فارن‌بورو یکی از سه مرکزی در اروپا است که اطلاعات ثبت شده در جعبه سیاه هواپیما‌ها را بررسی می‌کند. این مراکز بسیار محرمانه هستند و بر اساس قوانین بین‌المللی تنها بازرسان این مراکز و خدمه پرواز اجازه ورود به آن‌ها را دارند. تحقیقات در این مراکز در اتاق‌های عایق صوتی با قفل‌های مغناطیسی انجام می‌شود تا جلوی هر گونه شنود الکترونیک گرفته شود.

در چهار دیواری این اتاق‌های عایق، بلندگو‌هایی نصب شده تا حال و هوای داخل هواپیما را بازنمایی کنند. در صورت بیرون کشیدن جعبه سیاه از آب، متخصصان ابتدا جعبه سیاه را در آب مقطر غوطه‌ور می‌کنند تا سرعت خوردگی آن را کمتر کنند و سپس آن را به صورت کامل خشک می‌کنند. برای این کار جعبه سیاه را سه روز در محفظه‌های خشک کن قرار می‌دهند.

در این محفظه تمام آب جعبه سیاه کشیده می‌شود تا رطوبت باعث از دست رفتن اطلاعات نشود. متخصصان وقتی مطمئن شدند احتمال از دست رفتن اطلاعات منتفی شده شروع به گوش دادن و بررسی اطلاعات ضبط شده می‌کنند. متخصصان به صدا‌های پس زمینه نیز با دقت گوش می‌کنند که، زیرا می‌تواند اطلاعاتی مثلاً درباره کارکرد موتور‌ها فراهم کند. وقتی اطلاعات آماده شد، متخصصان با ترکیب صدا‌های ضبط شده و اطلاعات فنی دقیق، سعی می‌کنند تصویری از آنچه ممکن است اتفاق افتاده باشد ترسیم کنند.

میزان مقاومت جعبه سیاه چقدر است؟

در بسیاری از سوانح هوایی، معمولاً اسکلت و بقیه اجزاء داخلی به میزان زیادی آسیب می‌بینند و تنها بخشی از هواپیما که سالم می‌ماند، واحد‌های حافظه مقاوم در برابر سانحه است (CSMU)، که مربوط به دستگاه‌های FDR و CVR هواپیما است. دستگاه CSMU وسیله استوانه‌ای شکل بزرگی است که به دستگاه ضبط اطلاعات متصل شده‌است. این وسیله به گونه‌ای ساخته شده‌است که در برابر گرمای شدید، سقوط‌های سخت و فشار‌های بالای چند تُن مقاوم است. در نمونه‌های قدیمی نوار‌های مغناطیسی این بخش درون یک جعبه مستطیل شکل قرار می‌گرفت.

بیشتر بخوانید: 

• ماجرای پرواز ۹۱۴ فاش شد! حقیقت سفر در زمان چه بود؟
• جزئیات بازخوانی جعبه سیاه بوئینگ اوکراینی

عملیات بررسی جعبه سیاه

پس از آنکه جست‌وجو کنندگان جعبه سیاه، آن را پیدا کردند، عملیات برای بررسی علت سقوط حادثه آغاز می‌شود. پس از آنکه دو جعبه سیاه هواپیما پیدا شد، به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند تا اطلاعات ذخیره شده آن، دانلود و سپس بررسی شوند. فرایند بررسی اطلاعات جعبه سیاه می‌تواند تا ماه‌ها نیز به طول انجامد؛ زیرا برای پشت سر گذاشتن این فرایند، لازم است تا از نرم‌افزار‌ها و سخت‌افزار‌های خاصی استفاده شود.
چنانچه این قطعه آسیب‌ندیده باشد، بازرسان و محققان به‌راحتی می‌توانند اطلاعات ذخیره شده را دانلود کنند، اما در صورت آسیب‌دیدن جعبه سیاه، باید در ابتدا واحد حافظه خارج و تمیز شود و سپس به سیستم‌های مربوط متصل گردد.

زبان جعبه سیاه چیست؟

زبان انگلیسی به‌عنوان زبان رسمی جعبه سیاه شناخته شده است و زبان فرانسه نیز زبان دوم جعبه سیاه محسوب می‌شود، چرا که هنوز در هوانوردی از آن استفاده می‌کنند.

کدام هواپیما جعبه سیاه ندارد

واقعیت قضیه بر این اساس است که هلیکوپتر‌ها به ندرت جعبه سیاه دارند که آن هم به شکل جعبه سیاه هواپیما‌ها نیست. هلیکوپتر‌ها دستگاه دیگری دارند که ضبط صدا توسط آن به درخواست خلبان یا صاحب هلیکوپتر صورت می‌گیرد و همان طور که می‌دانیم تعداد هلیکوپتر‌های شخصی بیشتر از هواپیما‌های شخصی است.
هزینه استفاده از جعبه سیاه زیاد است و معمولا در پرواز‌های شخصی هیچ فردی این هزینه را گردن نمی‌گیرد، همچنین استفاده و نگه داری از آن نیازمند افراد متخصص است پس در پرواز‌ها و هلیکوپتر‌های شخصی این امکان بسیار سخت است.
همچنین سازمان‌های جهانی مربوطه تاکنون استفاده از جعبه سیاه را همانند هواپیما برای هلیکوپتر اجبار نکرده اند، صاحبان این وسیله نقلیه هوایی نیز اقدام به نصب و استفاده از آن نمی‌کنند.
سازمان‌های جهانی هوایی تاکید دارند در پرواز‌هایی که تعداد سرنشینان بیشتر از ۲۰ نفر است، باید جعبه سیاه نصب شود و مورد استفاده قرار گیرد و همین موضوع نیز استفاده هلیکوپتر‌ها از جعبه سیاه را از اجبار خارج کرده است.
در همین راستا هیئت ایمنی حمل و نقل ملی آمریکا طی چندین مرحله درخواست داشت که استفاده از جعبه سیاه در هلیکوپتر‌ها اجباری شود. همچنین پس از مرگ کوبی برایانت بازیکن محبوب بسکتبال آمریکا این موضوع به جدیت دنبال شد، اما همچنان هیچ نتیجه‌ای نگرفته است.

گردآوری: تابناک جوان

منابع: اسنپ / همشهری آنلاین / تابناک / باشگاه خبرنگاران جوان