چرا انتخاب دوست در دوران نوجوانی اهمیت زیادی دارد؟
چرا انتخاب دوست در دوران نوجوانی اهمیت زیادی دارد؟ اهمیت این سوال این است که با دانستن آن مسیر زندگی افراد تعیین می شود. این سوال را در کتاب درسی پایه نهم هم مشاهده می کنیم. در ادامه شرح پاسخ این سوال را بخوانید.
دوست، شخصیت فرد را می سازد
داشتن دوست و برقراری روابط اجتماعی با دیگران از نیاز‌های اساسی فرزندان بخصوص در سنین نوجوانی و جوانی است. گرچه رفیق خوب و شایسته برای کلیه طبقات مردم در تمام ادوار زندگی ارزنده و مهم است، ولی برای نسل جوان اهمیت بیشتر دارد، زیرا جوانی دوره گسترش دوستی‌ها و رفاقت با همسالان است و جوانان که در آستانه زندگی اجتماعی قرار گرفته اند می‌توانند به وسیله رفیق خوب و بافضیلت، شخصیت خود را تقویت کنند و استعداد‌های اجتماعی خویش را به فعلیت در آورند و خود را برای فعالیت‌های دامنه دار اجتماعی فردای خویش مهیا سازند.
اثرپذیری نوجوان از دوست
چرا انتخاب دوست در دوران نوجوانی اهمیت زیادی دارد؟ در این دوره از یک سو عواطف نوجوان نسبت به دوران کودکی عمق بیشتری پیدا می‌کند، دوستی‌های سطحی و تصادفی دوران کودکی تبدیل به دوستی‌های عمیق و انتخابی می‌شود؛ گرچه از تعداد آن‌ها کاسته می‌شود، اما بر عمق و استحکام آن افزوده می‌شود؛ از سوی دیگر، نوجوان که در پی کسب استقلال از خانواده و بزرگسالان است به طور طبیعی به گروه همسالان توجه و گرایش پیدا می‌کند. گویی پیوستن به آن‌ها زمینه استقلال او را از بزرگسالان فراهم می‌کند و نیاز او به حمایت و همدردی که تا دیروز آن را در خانواده و در ارتباط با بزرگسالان می‌جست برآورده می‌سازد؛ علاوه بر آن، نوجوان که خود را با دنیایی تازه روبه رو می‌بیند و از چهار سو با عوامل و انگیزه‌های نوظهور و ناشناخته مواجه می‌شود، احساس تنهایی می‌کند. پیوستن به گروه همسالان این احساس تنهایی او را تا اندازه‌ای برطرف می‌سازد.
این عوامل سبب می‌شوند که گرایش نوجوان به همسالان و دوستان و اثرپذیرش از آن‌ها به بیشترین حد خود برسد. به گونه‌ای که سن نوجوانی را سن رفاقت بازی خوانده اند دوست و معاشر اصولاً در جان و دل انسان اثر می‌گذارد و حتی باور و ایمان او را تحت تأثیر قرار می‌دهد (اَلْمَرءُ عَلی دینِ خلیله و قَرینه).
چرا انتخاب دوست در دوران نوجوانی اهمیت زیادی دارد؟
پسر نوح یک مثال برای تاثیر دوست
بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که در دوره نوجوانی، اثرپذیری نوجوانان از همسالان از هر کس دیگر ـ از قبیل خانواده و معلم بیشتر است. تأثیر دوستان گاهی به حدی است که می‌تواند بر نقش و تأثیر والدین غلبه کند، حتی اگر خانواده کودک سرشار از فضیلت باشد. همچنان که در آیات قرآنی آمده و در ادب فارسی تجلی یافته است که فرزند نوح پیامبر چند صباحی با همنشینان بد نشست و برخاست کرد از بیت نبوت برید و به گمراهان پیوست.
پسر نوح با بدان بنشست
خاندان نبوتش گم شد
حدیث درباره دوست خوب
رسول گرامی اسلام (ص) در تمثیلی زیبا در باره تأثیر دوست و همنشین صالح می‌فرمایند:
«مَثلُ الجَلیسِ الصّالِح مَثلُ العَطّارِ اِنْ لَمْ یُعْطِکَ مِنْ عِطْرِهِ اَصابَکَ مِنْ ریحِهِ؛
مثال همنشین صالح همانند عطاری است که اگر از عطرش به تو نمی‌بخشد، اما بوی عطرش به تو می‌رسد.»
اهمیت معاشرت نوجوانان
اهمیت دوست در دوران نوجوانی در ساخت شخصیت فرد است. معاشرت‌ها همان گونه که عامل مصونیت اخلاقی اند و اثر سازنده بر روی انسان دارند، در مواردی نیز عامل فساد و انحراف می‌گردند. از این رو کنترل و نظارت والدین و مربیان از این جهت اهمیت ویژه دارد. والدین باید مراقب باشند که فرزندان نوجوان آن‌ها با چه کسانی طرح دوستی ریخته و رفت و آمد دارند.
امام خمینی در باره دوستی‌های کودکان و خصوصا نوجوانان حساس بوده و دقت لازم را داشته اند.
دکتر فاطمه طباطبایی در این راستا چنین می‌گوید:
«امام بعد از سن تکلیف بچه ها، بیشتر دقتشان در تعلیم و تربیت آن‌ها بود. همیشه از ما می‌پرسیدند: آیا شما می‌دانید بچه تان کی از خانه بیرون می‌رود و کی می‌آید، با چه کسانی رفت و آمد می‌کند و یا چه صحبت‌هایی می‌کند؟»
امام راحل در تمامی زمینه‌ها از جمله مسایل تربیتی دیدگاهی وسیع و پیشرفته داشتند، و حتی در جزیی‌ترین امور زندگی دقت داشته و اهل نظر بودند.
چرا انتخاب دوست در دوران نوجوانی اهمیت زیادی دارد؟
طبق بررسی‌های به عمل آمده در سنین نوجوانی زمینه برای لغزش‌ها و آلودگی‌ها کاملاً آماده است. از این رو گاه ممکن است زحمات شبانه روزی و چندین ساله پدر و مادر که سعی کرده اند فرزندی پاک و بی آلایش تربیت کنند، به علت قرار گرفتن در محیط‌های آلوده و تماس با افراد ناسالم به سرعت از بین برود، بر این اساس مراقبت خانواده در دوران نوجوانی از اهمیتی ویژه برخوردار است.
افراط و تفریط در کنترل نوجوانان
متأسفانه بعضی خانواده‌ها از اهمیت چنین مراقبت‌هایی غافلند و یا به علت گرفتاری‌های دیگر، چندان توجهی به این مسایل حیاتی از خود نشان نمی‌دهند. برخی دیگر از خانواده‌ها به فرزندان نوجوان خود اعتماد بیش از حد دارند و گمان می‌کنند که فرزند آن‌ها از قماش دیگری است و حتی فکر خطا نیز به ذهن او خطور نمی‌کند تا چه رسد به اینکه در عمل لغزشی از او سر بزند! این خوش بینی افراطی ناشی از بی بصیرتی است. انسان هر اندازه که پاک و بی آلایش باشد، در معرض لغزش و خطاست؛ به ویژه در دوران نوجوانی که از تجربه و روشن بینی کافی برخوردار نیست. این خوش بینی سبب می‌شود که پدر و مادر غفلت کنند و به موقع وظایف خود را نسبت به فرزندان انجام ندهند.
نقطه مقابل این خوش بینی افراطی، بدبینی نسبت به فرزندان خویش است، برخی خانواده‌ها همواره نسبت به فرزندان و نوجوانان خود برخورد‌های بدبینانه دارند و اعمال مراقبت از سوی آن‌ها به صورتی است که حساسیت منفی فرزندانشان را برمی انگیزد و آن‌ها را به لجاجت وا می‌دارد و چه بسا شخصیت اخلاقی آن‌ها را مخدوش یا لگدمال کند.
اهمیت دوست در دوران نوجوانی را جدی بگیرید
کنترل والدین چگونه باشد؟
اِعمال نظارت و کنترل از سوی والدین نسبت به فرزندان باید به گونه‌ای باشد که اثرات منفی به دنبال نداشته باشد و آن‌ها احساس نکنند که والدینشان نسبت به آن‌ها بی اعتمادند. در عین حال، پدر و مادر باید به نحوی فرزندان خود را متقاعد سازند که از مراقبت والدین خود بی نیاز نیستند
و این مراقبت ناشی از علاقه و مسؤولیتی است که خانواده در برابر فرزندان دارد. بعضی خانواده‌ها کار سخت گیری را به جایی می‌رسانند که فرزندان خود را از داشتن هر نوع دوست، بازمی دارند؛ چنین روشی درست نمی‌باشد؛ زیرا آن‌ها فرزندانشان را از مزایای دوستی و فواید آن محروم می‌سازند.
اهمیت انتخاب دوست خوب
چرا انتخاب دوست در دوران نوجوانی اهمیت زیادی دارد؟ در دوره نوجوانی، نوجوان نه تنها خواهان محبت دیدن از دیگران است بلکه خود را نیازمند به محبت کردن به دیگران نیز می‌بیند. داشتن دوستان شایسته این نیاز عاطفی او را برآورده می‌سازد و او را از تنهایی ـ با تمامی عواقب زیانبارش ـ نجات می‌دهد و موجبات رشد عاطفی و اجتماعی او را فراهم می‌سازد. محروم شدن از دوستان خوب، نوجوان را منزوی، غیر اجتماعی و افسرده بار می‌آورد و برای آینده او زیانبار است. در روایات اسلامی دوست خوب به آب گوارایی تشبیه شده است که تشنگی انسان را برطرف می‌کند؛ بنابراین کافی نیست که ما فرزندان خود را از معاشرت با دوستان ناشایست منع کنیم؛ بلکه باید آن‌ها را در یافتن دوستان خوب یاری دهیم. پدر و مادر آگاه می‌کوشند تا با فراهم کردن شرایطی، امکان انتخاب بهترین دوستان را به فرزندان خود بدهند.
بیشتر بخوانید:
آیین دوست یابی از دیدگاه ائمه اطهار (ع)
از وظایف مهم والدین و مربیان در این دوره نشان دادن معیار‌ها و ضابطه‌ها و اصول دوستی و رفاقت به نوجوانان است. خصوصا این مهم باید در ابتدای دوره نوجوانی صورت گیرد، زیرا به تدریج که بر سنین نوجوانی افزوده می‌شود، دوستی و رفاقت در بین نوجوانان نیز شکل می‌گیرد و از استحکام بیشتری برخوردار می‌شود و در این حالت تغییر در این دوستی‌ها امر ساده و راحتی نخواهد بود. اولیای اسلام بهترین ضابطه‌ها و معیار‌ها را برای انتخاب دوست و رفیق مطرح فرموده اند که مربیان و معلمان باید آن‌ها را به عنوان آیین دوست یابی آموزش دهند.
الف: انتخاب دوست پس از آزمایش:
امام علی (ع) می‌فرمایند: «کسی که پس از آزمایش صحیح، کسی را به دوستی برگزیند، رفاقتش پایدار و مودتش استوار خواهد بود.»
امام صادق (ع) می‌فرمایند: «کسی که سه بار نسبت به تو خشمگین شود و در باره ات به بدی سخن نگوید شایسته رفاقت است پس او را برای دوستی انتخاب کن.»
ب: نگه داشتن حدود دامنه دوستی:
امام علی (ع) می‌فرمایند: «با دوست مورد علاقه ات با مدارا و با حفظ جهات مصلحت اظهار دوستی کن شاید که او روزی دشمن تو شود و به مخالفت با تو برخیزد و نیز در اظهار بی مهری نسبت به کسی که مورد خشم تو قرار گرفته مدارا کن چه ممکن است روزی تیرگی از میان برود و او مورد علاقه و محبت تو واقع شود.»
امام صادق (ع) می‌فرمایند: «دوست خود را از اسرار زندگی ات آگاه مکن، آن اسراری که به فرض دشمن شدن او با تو بدان زیان نمی‌رساند، زیرا دوست کنونی ممکن است روزی دشمن تو گردد و اسرار تو را فاش سازد.»
ج: شرایط دوست خوب:
امام صادق (ع) می‌فرمایند: «دوستی و رفاقت حدودی دارد کسی که واجد تمام آن حدود نیست او دوست کامل نیست و آن کس که دارای هیچ یک از آن حدود نیست اساسا دوست نیست: اول آنکه، ظاهر و باطن رفیق تو نسبت به تو یکسان باشد. دوم آنکه، زیبایی و آبرویی تو را جمال خود ببیند و نازیبایی و زشتی خود ببیند. سوم آنکه، دست یافتن به مال یا رسیدن به مقام، روش دوستان او را نسبت به تو تغییر ندهد. چهارم، در زمینه رفاقت از آنچه و هر چه در اختیار دارد و نسبت به تو کوتاهی نکند. پنجم آنکه، تو را در مواقع آلام و مصایب تنها نگذارد.»
د: انواع دوست بد:
امام صادق (ع) می‌فرمایند: «از رفاقت و همبستگی سه گروه بر حذر باش: خائن و ستمکار و سخن چین. کسی که روزی به نفع تو خیانت کند روز دیگر به ضرر تو خیانت خواهد کرد. کسی که برای تو به دیگری ستم می‌نماید
طولی نمی‌کشد که به خود تو ستم نماید و کسی که از دیگران نزد تو نمامی می‌کند به زودی از تو نزد دیگران نمامی خواهد کرد.»
امام علی (ع) می‌فرمایند: «کسی که روزی برای فضیلتی که در تو نیست به دروغ از تو تعریف می‌کند سزاوار است که روز دیگر برای صفت بدی که در تو نیست، تو را مذمت کند.»
حضرت سجاد (ع) به فرزندش امام باقر (ع) می‌فرماید: «ای فرزندم از رفاقت با احمق پرهیز کن چه او هنگامی که اراده می‌کندبه نفع تو قدمی بردارد بر اثر حماقت و نادانی مایه زیان و ضرر تو می‌شود.»
وظیفه والدین نسبت به دوستی‌های کودکان و نوجوانان
- چرا انتخاب دوست در دوران نوجوانی اهمیت زیادی دارد و والدین چه کنند؟ والدین و مربیان باید اقتضای روحی و روانی دوران جوانی را برای جوانان توضیح داده و تشریح کنند و آنان را به وضع روحی و روانی شان آگاه سازند، اگر بتوانند خطر رفقای ناصالح و ضرر تندروی در رفاقت را به جوانان بفهمانند و با منطقی مستدل و خیرخواهانه آنان را از رفاقت با افراد ناصالح و خلافکار و افراط در دوستی بر حذر دارند، توانسته اند وظیفه خویش را نسبت به آن‌ها در مورد انتخاب دوست انجام دهند و از این راه موجبات خوشبختی و سعادتشان را فراهم سازند.
- والدین آگاه می‌کوشند تا با فراهم کردن شرایطی، امکان انتخاب بهترین دوستان را به فرزندان خود بدهند و به طور مستقیم و غیر مستقیم آن‌ها را با معیار‌های صحیح انتخاب دوست آشنا سازند؛ خطرات دوستی‌های نامناسب را در قالب وقایع و حکایات و تشویق به مطالعه کتاب و ... به طور مستقیم به او یادآوری و آموزش دهند تا کمبود تجربه او را بدین وسیله تا اندازه‌ای جبران کنند.
- والدین باید زمینه و بستر مناسبی را برای دوستان خوب فراهم نمایند، مثلاً روابط دوستانه یا خانوادگی یا شغلی والدین با افراد خاص، محله‌ای که برای زندگی خود انتخاب می‌کنند و مدرسه‌ای که فرزندان را در آن نام نویسی می‌نمایند و جا‌هایی که برای گردش و تفریح و ... می‌روند، همه این موارد هدفدار و جهت دار باشد، چون این گونه مجالس در شکل دادن به دوستی‌های کودکان و نوجوانان با افراد معین مؤثر است.
- والدین به نحوی که فرزندان خود را حساس و بدبین نکنند مراقب نشست و برخاست او باشند و اگر تشخیص دادند که یکی از معاشران او اهلیت تربیتی و اجتماعی ندارد، زمینه قطع ارتباط او را فراهم سازند و در صورت نیاز از همفکری و کمک افرادی که مورد احترام و وثوق فرزند می‌باشند برای تأثیرگذاری بر تصمیم وی استفاده کنند.
- اهمیت دوست در دوران نوجوانی زیاد است. والدین به فرزندان خود معیار بدهند و آنان را با خصوصیات و ویژگی‌های دوست خوب و بد آشنا سازند و در جلسات خانوادگی و جشن‌ها و مراسم مواظب باشند که فرزندان در دام دوستان ناباب گرفتار نشوند.
- والدین وقتی متوجه شدند فرزندشان دوست نابابی دارد سعی نمایند با مشورت با مشاور، برخوردی صحیح، منطقی، مستدل و دوستانه داشته و از برخورد‌های لحظه ای، تند و غیر منطقی خودداری نمایند.
- والدین زمینه‌ای را فراهم سازند تا نوجوانان آنان با دوستان و معاشران مذهبی و تربیت یافته همدم و مأنوس شوند و زمانی که دارای دوستان خوبی هستند به طور غیر مستقیم زمینه استمرار و ادامه دوستی آنان را فراهم نمایند.
خلاصه پاسخ به چرا انتخاب دوست در دوران نوجوانی اهمیت زیادی دارد؟
- نیاز به دوست از نیاز‌های اساسی نوجوانان است، داشتن دوستان خوب برای جوانان اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌توانند از این طریق شخصیت خود را تقویت و استعداد‌های اجتماعی خود را به فعلیت در آورده و زمینه استقلال خود از والدین و سایر بزرگسالان را فراهم آورند.در دوره نوجوانی گروه همسالان بیشترین تأثیر را دارند، حتی از والدین و معلمین تأثیرشان بیشتر است.
- در ارتباط با محدودیت و یا آزادی دادن به نوجوانان نباید افراط و تفریط داشته باشیم، اعتدال در این رابطه بهترین شیوه است.
- والدین ضمن اینکه فرزندان خود را از معاشرت با دوستان ناشایست منع می‌کنند، آن‌ها را در یافتن دوست خوب کمک کنند، در این زمینه شرایط و امکانات لازم را فراهم آورند.
- در سنین نوجوانی وظیفه والدین است که به صورت غیر محسوس، عاقلانه و منطقی بر رفت و آمد‌های نوجوانان نظارت و کنترل داشته باشند.
- والدین و مربیان معیار‌هایی که اسلام برای انتخاب دوست بیان کرده، به فرزندانشان آموزش دهند.
- والدین نسبت به وظایف خویش در قبال کودکان و نوجوانان آگاه باشند و با آگاهی و درایت زمینه رشد و بالندگی فرزندانشان را فراهم سازند.
- امام خمینی با توجه به نیاز‌های نوجوانان و تأثیری که دوستان در این سن دارند به والدین سفارش و تأکید می‌کنند که بر رفت و آمد آنان نظارت و کنترل بیشتری داشته باشند.
نظر شما درباره اهمیت دوست در دوران نوجوانی چیست؟ چرا انتخاب دوست در دوران نوجوانی اهمیت دارد؟
منبع: حوزه