تقی خان فومنی کیست؟ + تصویر تاریخی از گیلانشاه
با پخش سریال گیلدخت، بسیاری از تماشاگران این سوال را می پرسند که تقی خان فومنی کیست؟ آیا سریال گیلدخت واقعیت دارد؟ بررسی ها نشان می دهد تقی خان سریال گیلدخت با تقی خان در زمان مظفرالدین شاه که معروف است، متفاوت است. اما یک شخصیت فومنی که معروف به گیلانشاه است را می توان در تاریخ گیلان پیدا کرد. در ادامه اطلاعات بیشتری در این موضوع کسب کنید.
تقی خان در سریال گیلدخت
تقی خان فومنی در سریال گیلدخت یک شخصیت جدی اما رئوف است که تلاش می کند تا در برابر ظلم آصف ایستادگی کند. این ماجرا زمان قاجار را به تصویر کشیده است.
بیشتر بخوانید:
محمود پاک نیت بازیگر نقش تقی خان در سریال گیلدخت است که سابقه ایفای نقش‌های تاریخی در این سبک را در کارنامه دارد. تقی خان سریال گیلدخت شخصیتی است خوش قلب، اما در عین حال مصمم که از هر خطای رعیت جماعت غیر دست درازی به حریم خانواده و ناموسش چشم پوشی می‌کند. او با تمام پافشاری بر تغییر نیافتن حکم‌هایی که در عمارتش صادر می‌کند تنها از یک نفر حرف شنوی دارد و آن هم خانم گل دایه دوران کودکی خود است. تقی خان مورد ظلم قرار گرفته است و در تلاش است تا این ماجرا را به گوش عمارت شاهی تهران برساند تا بلکه بتواند در برابر دشمنان دوباره بایستد.
آیا سریال گیلدخت واقعیت دارد؟
تقی خان فومنی کیست و آیا این داستان واقعیت دارد یا نه؟ به نظر می رسد سریال گیلدخت از روی واقعه واقعی ساخته نشده است و بیشتر داستانی است. اما می توان کلیتی در آن پیدا کرد که با تاریخ تطابق دارد؛ مانند ظلم در جامعه، قدرت شاهزاده ها، فضای حکومت قاجار و ... که در این سریال به تصویر کشیده شده است. در ادامه به معرفی یکی از شخصیت های تاریخی گیلان پرداخته ایم.
گیلانشاه فومن کیست؟
در کتاب «گیلانشاه: زندگی و زمانۀ امیر هدایت‌الله خان گیلانی» اینگونه آمده است: «امیر هدایت‌الله خان گیلانی» یکی از برجسته‌ترین رجال حکومتی منتفذ، ثروتمند و قدرتمند گیلان است که در یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ ایران، بر مسند حکم‌روایی گیلان‌زمین تکیه زده بود.
پرداختن به زندگی و کارنامۀ رجال سیاسی و اظهارنظر دربارۀ آنها، بدون ذهنیت‌های از پیش تعیین‌شده و پیش‌داوری‌های موجود دربارۀ حیات سیاسی آنان کاری دشوار است؛ به‌ویژه رجالی که نقشی مهم در تحولات سیاسی یک سرزمین ایفا کرده‌اند.
این کتاب شرح حال و زندگی سیاسی «امیر هدایت‌الله خان گیلانی» یکی از برجسته‌ترین رجال حکومتی منتفذ، ثروتمند و قدرتمند گیلان است که در یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ ایران، بر مسند حکم‌روایی گیلان‌زمین تکیه زده بود.
امیر هدایت‌الله خان گیلانی مشهور به «گیلانشاه» مردی باهوش و کاردان بود که توانست در دوران پرتلاطم کشمکش‌های زندیه و قاجاریه بر سر میراث نادرشاه افشار، گیلان را از بسیاری از گزند‌های انتقال قدرت به دور دارد. مردی که به ادعای تاریخ، به گشاده‌دستی و بخشش، شهرتی فراتر از مرز‌های گیلان یافت.
هدایت‌الله خان با سه نسبت فومنی، رشتی و گیلانی
امیر هدایت‌الله خان که به سه نسبت فومنی، رشتی و گیلانی شناخته شده است، در حدود سال ۱۱۵۶ در شهر رشت دیده به جهان گشود. نسبت‌هایش اشاره به خاستگاه خانوادگی‌اش، محل تولد و نشو و نمایش رشت و قلمرو حکومتش گیلان دارد. مردم به اختصار او را «هدایت‌الله خان» می‌خواندند و گاه با عناوین گیلانشاه، اتل‌خان و اتورخان از او یاد کرده‌اند. او فرزند آقاجمال‌الدین فومنی معروف به حاجی‌جمال حکمران گیلان در عهد زندیه بود. پدربزرگش نیز به نام آقاکمال فومنی از مالکان و منتفذان گیلان بود و بانویی از خاندان صفویه را در حبالۀ نکاح داشت و به همین مناسبت در سلطنت شاه سلطان حسین صفوی به حکومت رشت منصوب شد. هدایت‌الله خان در سیزده‌سالگی به حکومت گیلان تعیین شد؛ ولی تا رسیدنش به سن رشد، رتق و فتق امور گیلان با وزیرش حاجی‌نقی نایب کسما بود. او پس از به‌دست گرفتن قدرت، انتقام سختی از خاندان شفتی گرفت که قاتلان پدر و پدربزرگش بودند. او در سال ۱۲۰۱ و در درگیری با نیرو‌های آقامحمدخان قاجار درگذشت.
بیشتر بخوانید:
فومن؛ شهری ۳۰۰۰ ساله
به گزارش مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، فومن شهرستانی است در محدوده جنوب غربی استان گیلان که از سمت شمال به شهرستان‌های صومعه سرا و ماسال، از سمت جنوب به شهرستان‌های شفت و طارم زنجان، از سمت شرق به شهرستان رشت و از غرب به شهرستان خلخال در استان اردبیل هم مرز است. شهر فومن مرکز این شهرستان، در ۲۷ کیلومتری غرب شهر رشت (مرکز استان) واقع است.
فومن با زمین‌های دشت سرسبز و مناطق کوهستانی و کوهپایه‌ای، یکی از قدیمی‌ترین و تاریخی‌ترین مناطق شمالی ایران به شمار می‌آید و دارای قدمتی چند هزار ساله است. سابقه این منطقه کهن به دوران پیش از اسلام می‌رسد و در قرون گذشته از مراکز سیاسی و اقتصادی بخش بیه پس گیلان (گیلان غربی) بوده است.
این شهر به گواهی تاریخ از جمله شهر‌های قدیمی و اولیه گیلان زمین است که درباره پیدایش آن آگاهی روشنی در دسترس نیست.
تاریخ فومن
قراین تاریخی بیشتر بیانگر آنند که این شهر در دوره پیش از اسلام، یعنی زمان ساسانیان (۲۲۴ ـ ۶۵۲ میلادی) و حتی پیش از آن برقرار بوده و گروهی در ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش در این نواحی سکونت داشته‌اند. این منطقه از زمان‌های دور، یکی از کانون‌های زندگی دو تیره گیلک و تالش بوده و با اهمیتی که داشته، پرآوازه نیز بوده است. نام فومن بیشتر از هنگامی به میان آمد که خاندان حکومتگر «گیلانشاه» و «دابویهیان» از اواخر دوره ساسانی به بعد در این سامان به فرمانروایی رسیدند.
پس از این، نام فومن با تاریخ خاندان حکومتگر اسحاق‌وند (اسحاقی که نسب خود را به شاهزادگان اشکانی می‌رساندند که ابتدا روستای گشت و بعد‌ها فومن و رشت مرکزیت آنان بوده است) گره خورده است.
این خاندان مقتدر محلی از توانمندترین دودمان محلی گیلان بیه پس در قرون هفتم تا نهم هجری به شمار می‌رفتند و مورد احترام دیگر امیران محلی مناطق گیلان بیه پس مانند شفت، گسکر، تولم و حتی رشت نیز بوده‌اند.
اهالی فومن
اهالی این شهرستان از دو قوم عمده «گیلک» و «تالش» هستند که گیلک‌ها با زبان گیلکی و تالشان نیز با لهجه تالشی بیشتر در نواحی کوهستانی به سر می‌برند. علاوه بر این عده‌ای از مهاجرین ترک و کرد هم در برخی از نقاط شهری و روستایی شهرستان فومن زندگی می‌کنند که هرکدام دارای زبان، آداب و رسوم ویژه خود هستند.
فومن شهری است که بین کشتزار‌ها و باغ‌های اطراف خود محصور است. برنجکاری، کشت چای و توتون و پرورش کرم ابریشم از فعالیت‌های اصلی فومن است که عمدتاً در اطراف شهر دیده می‌شود. شهر فومن را به خاطر وجود مجسمه‌های فراوان به عنوان شهر مجسمه‌ها نیز می‌شناسند.
وجه تسمیه فومن
درباره وجه تسمیه یا علت نامگذاری فومن و معانی آن نظریه‌های مختلفی اراِئه شده وآرای گوناگونی نیز وجود دارد. بااین همه آنچه که به حقیقت نزدیک است این است که فومن واژه‌ای بازمانده از زبان ایران باستان بوده که در مجموع از دو بخش «فو» یا «پو» و «من» تشکیل شده است.
پو و پویی در زبان اوستایی به معنای در آغاز پناه بخشیدن آمده و «من» نیز به معنی دریافتن و اندیشیدن است که با توجه به این فومن را می‌توان پناهگاه اندیشه یا اندیشمندان معنا کرد. شاید این جایگاه در آغاز کانون و محل گردهمایی اهل تفکر و ریاضت و یا صاحبان اندیشه بوده و به همین سبب به فومن (پومن) معروف شده است.
همچنین در فرهنگ فارسی معین واژه فوم به معنای سیر آمده است. این واژه به همراه پسوند ن = ان معنای جایگاه کشت سیر یا کشتگاه بقولات و مانند آن می‌دهد؛ بنابراین از آنجا که در این ناحیه سیر به عمل می‌آمد، آنجارا فومن نام نهاده اند.
فومن قدیم
فومن قدیم شهری بین دو رودخانه بوده که امروزه در زبان محلی گیلکی آنها را به نام شوپول (به معنای رودخانه یا جوی آب) و گازروبار می‌شناسند. ساکنین قدیمی این شهر اقوام گیلک بوده‌اند.
همچنین می‌توان از محله‌های قدیمی آن به بالا محله، پائین محله (این محله دیگر به طور کلی از بین رفته است و جزء میدان اصلی شهر و مناطق تجاری آن شده است).
بافت شهری
فومن شهری قدیمی است و به همین دلیل هنوز بافت قدیمی معماری خود را دارد. معماری سنتی این شهر مانند دیگر شهر‌های استان گیلان است و از شیب و دیگر اجزای معماری سنتی شمال ایران تشکیل شده است.
همچنین به دلیل قدمت خیابان‌ها و کوچه‌های این شهر و از آنجا که در آن زمان هیچ نظام مهندسی شهرسازی ساخت خیابان‌های صاف را دنبال نمی‌کرد فومن دارای کوچه‌ها و خیابان‌های قدیمی‌ای است که بسیار پیچ درپیچ‌اند.
جاذبه‌های گردشگری فومن
شهرستان فومن از نظر صنعت گردشگری و نیزاکوتوریسم (طبیعت گردی) از جایگاه ویژه‌ای در ایران و حتی در جهان برخوردار است. در یک تقسیم بندی کلی جاذبه‌های گردشگری این شهرستان را به پنج بخش طبیعی، تاریخی، مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی می‌توان تقسیم کرد.
ماسوله
شهرک کوهستانی و دلپذیر ماسوله با وسعتی معادل ۱۰۰ هکتار در ۳۶ کیلومتری غرب و جنوب غربی شهر فومن قرار گرفته و دومین شهر تاریخی جهان بعد از ونیز ایتالیا شناخته می‌شود. این بلندترین و همچنین کوچکترین شهر گیلان با داشتن جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی به ویژه معماری سنتی منحصر به فرد چشم هر بیننده‌ای را مسحور زیبایی خود کرده و گردشگران بسیاری را به سوی خود جذب می‌کند. این شهر از نظر طبیعی به گونه‌ای استقرار یافته که از سه جهت شمال، جنوب و غرب به کوه تکیه زده و از طرف شرق به دره‌ای زیبا مشرف است. این نگارینه بی‌همتا با آب و هوای مطبوع خود و با آن خانه‌های سنتی و پلکانی‌اش از ارزش معماری بالایی بر خوردار است و به همین جهت در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران و اخیراً در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
قلعه رودخان
دژ یا قلعه تاریخی و مستحکم رودخان در ۲۲ کیلومتری جنوب غربی شهر فومن در روستایی به همین نام قرار داشته و مساحتی حدود ۶/۲ هکتار دارد. این قلعه بزرگ منحصر به فرد، شگفت انگیز‌ترین بنای نظامی ایران است که در اصل دژ شهر و یک دژ نظامی ـ دفاعی بوده است.
وضع ساختمانی این قلعه به گونه‌ای است که از دژ‌های عجیب و کم‌نظیر ایران و حتی جهان به شمار می‌رود. درباره قدمت و اینکه دژ رودخان در چه دوره‌ای و به دست چه کسانی طراحی وساخته شده، آرای گوناگونی وجود دارد و نظریه‌های متعددی نیز ابراز شده است.
به اعتقاد برخی از پژوهشگران پایه اولیه این قلعه احتمالا در اواخر دوره ساسانی بنا نهاده شده و در دوره‌های بعد مرمت و بازسازی شده است. به اعتقاد برخی از پژوهشگران این قلعه جزو قلاع اسماعیلیه بوده و گروهی هم آنرا منسوب به سلجوقیان دانسته‌اند که براساس بررسی‌های جدید هیچ کدام از این‌ها نمی‌تواند درست بوده باشد.
با این همه براساس نتایج آزمایش‌های سالابی و مطالعات انجام شده اخیراً این دژ به احتمال بسیار قوی در فاصله بین سال‌های ۶۰۰ تا ۶۳۰ هـ. ق در اوایل دوره حکومت خاندان حکومتگر اسحاقیان که در آن روزگار بر مناطق فومنات حکومت می‌کرده‌اند به خاطر دفاع در برابر مهاجمین و بیگانگان طراحی و ساخته شده است و پس از آن در فواصل بین سال‌های ۹۱۸ تا ۹۲۱ هـ. ق تجدید بنا و بازسازی شده است. این دژ هیچگاه در طول تاریخ توسط کسی فتح نشد.
پارک فومن
این پارک با داشتن انواع مجسمه‌های بی مانند و تاریخی و فضای زیبا و سرسبز و امکانات رفاهی مناسب، درروز‌های تعطیل محلی برای تفریح و استراحت مسافران است.
موزه‌های فومن
فومن هم اکنون دارای دو موزه است. موزه مردم‌شناسی فومن واقع در بافت شهری فومن میزبان گردشگران و تاریخ دوستان است. موزه ماسوله نیز در شهرک تاریخی ماسوله ایجاد شده است و علاقه‌مندان می‌توانند به آن مراجعه کنند.
اقتصاد فومن
اقتصاد فومن با توجه به جغرافیای آن شکل گرفته است. فومن منطقه معتدلی است که سرسبزی در آن موج می‌زند و به تبع همین آب و هوای معتدل مردم آن از دیر باز برای گذران زندگی به کشاورزی و دامپروری مشغول بوده‌اند. از جمله فعالیت‌های کشاورزی مردم این ناحیه می‌توان به کشت برنج و چای که هنوز هم متداول است اشاره کرد. کشت توتون از دیگر فعالیت‌های مردم این منطقه بوده که با توجه به سختی کار و ارزانی خرید محصول مانند گذشته از رونق چندانی برخوردار نیست. پرورش کرم ابریشم نیز از دیگر فعالیت‌های مردم فومنات است که اکنون از رونق افتاده است.
وجود چشم انداز‌های بکر و دست نخورده، نزدیکی دشت‌های وسیع به کوهپایه‌ها، مناطق جنگلی و مردم میهمان‌نواز موجب شده است که این شهرستان به عنوان یکی از مناطق گردشگری مورد توجه قرار گیرد. وجود مجسمه‌های زیبا و تقریباً در اندازه اصلی این شهر را به شهر مجسمه‌ها معروف کرده است. مجسمه آناهیتا (بانوی آب‌های روان) تنها در فومن و ونیز ایتالیا قرار دارد و نقل است که مجسمه فومن بسیار زیباتر و باشکوه تر ساخته شده است.
ماسوله و قلعه رودخان دو منطقه تاریخی با سبک معماری ویژه هستند که موجب جلب بسیاری از گردشگران به شهرستان فومن می‌شوند. گردشگری در شهرستان فومن مولد فرصت‌های شغلی بدیع و جدیدی شده است.
سوغات فومن
از سوغات معروف فومن می‌توان به کلوچه فومن، صنایع دستی و ماهی که در تمام استان گیلان جزو سوغات به شمار می‌آید و نیز چای و برنج اشاره کرد.
منبع: تابناک جوان
گیلکی که بیشتر کلمات آن فارسی هستند و تالشی که ۹۰ درصد کلمات آن متفاوت است می‌شود لهجه؟! تالشی حتی با گیلکی زمین تا آسمان فرق می‌کند..
در ضمن خود هدایت آلله خان هم یکی حاکمین تالشی الاصل گیلان بود، اگر کمی در همین اینترنت جستجو می‌کردید متوجه می‌شدید ، مگر اینکه قصد و هدف شما چیز دیگری باشد