اعتکاف از ماده (عکف) در لغت به معنای اقبال و روی آوردن به چیزی و بزرگداشت آن است که در قرآن مجید نیز در مواردی در این مفهوم به کار رفته است. همچنین از همین ماده در قرآن، (عاکف) به معنای ساکن و مقیم و نیز (معکوف) در مفهوم ممنوع و بازداشته شده کاربرد یافته است.اعتکاف در شرع التزام به توقف و درنگ در مسجد به قصد قربت است و تعریف جامع آن اقامت کردن برای حداقل ۳ روز در مسجد به قصد عبادت با مراعات شرایط لازم است. در اصطلاح سالکان و متصوفه، اعتکاف، فارغ و تهی ساختن دل از اشتغالات دنیوی و تسلیم کردن نفس به مولا است.
اعتکاف یعنی گوشه نشینی و عزلت و در اصطلاح بریدن از خلق و نزدیک شدن به حق.
اعتکاف، اقامت در مسجد برای مدتی مشخص (دست کم سه روز) همراه با روزه است. ارکان این عبادت، ماندن در مسجد و روزه است.
اعتکاف زمان مخصوصی ندارد، اما در روایات بهترین زمان برای اعتکاف، ماه رمضان، به ویژه دهه سوم آن بیان شده است. در ایران، از سالهای نخست دهه هشتاد شمسی، اعتکاف در ماه رجب رایج شده و در ایام البیض (۱۳، ۱۴ و ۱۵) این ماه در مساجد جامع اکثر شهرهای کشور برگزار میشود.
مدت اعتکاف نزد امامیه نباید از ۳ روز کوتاهتر باشد و اگر اعتکاف مستحب باشد، معتکف میتواند آن را قطع کند مگر در پایان روز دوم که واجب است آن را ادامه دهد. یعنی روزهای دیگر واجب میشود.به نظر مالک بن انس و شافعی معتکف باید پیش از غروب آفتاب در محل اعتکاف حاضر شود تا از آغاز شب در آنجا باشد. دیدگاه اهل سنت درباره مدت اعتکاف مختلف است و به نظر اکثر فقها حداقلی برای اعتکاف نیست. اعتکاف در مساجد جامع یا مسجدی که امامی عادل در آن نماز جمعه یا جماعت خوانده باشد، برگزار می شود. از این رو، فتوای مختلفی در این زمینه وجود دارد.
روزه از ارکان اعتکاف است و فرد در ایام اعتکاف باید روزه بگیرد؛ بنابراین کسی که نمیتواند روزه بگیرد، اعتکافش صحیح نیست. با توجه به اینکه روزه گرفتن در روزهای عید فطر و عید قربان حرام است، اعتکاف در این روزها یا دو روز قبل از عید به طوری که روز سوم آن عید باشد، صحیح نیست. لازم نیست روزه مخصوص اعتکاف باشد، بلکه هر روزهای مانند روزه قضا یا نذری کافی است.در مدت اعتکاف، خروج از مسجد تنها در حد پرداختن به اموری خاص جایز است. مصالح عامی همچون اقامه نماز جمعه، تشییع جنازه، اقامه شهادت و عیادت بیمار و یا رفع نیازهای شخصی چون تهیه خوراک لازم و قضای حاجت از مصادیق این موارد شمرده شده است.
در اعتکاف چند چیز از جمله مباشرت جنسی حتی در حد بوسیدن همسر، استفاده از عطر، خرید و فروش، مگر برای رفع حاجت و نیز مشاجره و جدال درباره امور دنیوی بر شخص معتکف حرام میشود. ارتکاب برخی از محرمات علاوه بر باطل کردن اعتکاف موجب کفاره نیز میگردد.
آگاه باش که در هر یک از ماههای رجب و شعبان و رمضان، در شب سیزدهم مستحب است دو رکعت نماز بخوانند به این صورت که: در هر رکعت پس از سوره «حمد» سورههای «یس» و «تَبارَکَ الْمُلک» و «توحید» را بخوانند؛ شب چهاردهم و پانزدهم: چهار رکعت با همین کیفیت [شب سیزدهم] و با دو سلام و در شب پانزدهم شش رکعت با سه سلام و به همین صورت.
از امام صادق (علیهالسلام) روایت شده: هر که چنین کند تمام فضیلت این سه ماه را دریابد و همه گناهانش جز شرک آمرزیده شود.
روز سیزدهم اوّل «ایام البیض» است و برای روزه این روز و روز چهاردهم و پانزدهم، ثواب بسیاری وارد شده؛ و اگر کسی بخواهد «عمل اُمّ داود» را بجا آورد، باید این روز را روزه بگیرد؛
و در روز سیزدهم این ماه بنا بر مشهور، سی سال پس از عامالفیل ولادت باسعادت حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) در کعبه معظّمه رخ داده است.
شب نیمه ماه رجب، شب برجسته و برتری است و در آن چند عمل مستحب است.
اوّل: غسل کردن
دوم: شب زندهداری به عبادت، چنانکه علاّمه مجلسی فرموده
سوم: زیارت حضرت سیدالشّهدا (علیهالسلام)
چهارم: شش رکعت نماز به کیفیتی که در اعمال «شب سیزدهم» گذشت
پنجم: سی رکعت نماز که در هر رکعت سوره «حَمد» و «ده مرتبه» سوره «توحید» خوانده شود و این نماز را سید ابن طاووس با فضیلت بسیار از رسول خدا (صلیاللهعلیهوآله) روایت کرده
ششم: دوازده رکعت نماز، هر دو رکعت با یک سلام و در هر رکعت، هر یک از سورههای «حَمد» و «توحید» و «فَلَق» و «ناس» و «آیتالکرسی» و «قدر» را «چهار مرتبه» بخواند و پس از سلام «چهار مرتبه» بگوید: اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَاأُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً، وَلَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِیّاً. خدا خدا، پروردگارا، چیزی را شریک او قرار ندهم و جز او سرپرستی نگیرم.
سپس هر دعایى که مىخواهد بخواند.
سید بن طاووس این نماز را به این صورت از امام صادق (علیهالسلام) روایت کرده، ولی شیخ در کتاب «مصباح» فرموده: که داود بن سرحان از امام صادق (علیهالسلام) روایت کرده در شب نیمه رجب دوازده رکعت نماز میخوانی، در هر رکعت بعد از سوره «حمد» یک سوره خوانده و هنگامی که از نماز فراغت یافتی، هر یک از سورههای «حَمد»، «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و «توحید» و «آیتالکرسی» را «چهار مرتبه» قرائت میکنی و پس از آن «چهار مرتبه» میگویی: سُبْحانَ اللّهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَلَا إِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکْبَرُ. منزّه است خدا و سپاس ویژۀ اوست و معبودی جز او نیست و او بزرگتر از آن است که وصف شود.
سپس بخوان
اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَاأُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً، وَما شاءَاللّهُ، لَاقُوَّهَ إِلّا بِاللّهِ العَلِیِّ الْعَظِیمِ. خدا خدا، پروردگارا، چیزی را شریک او قرار نمیدهم و هر چه او خواهد میشود، هیچ نیرو و توان نیست جز به خدای بلندمرتبۀ بزرگ.
بیشتر بخوانید
منبع : تحلیلک - مجله نگاه نو