قمر در عقرب چیست؟ در هر ماه قمری، کره ماه یک دور کامل به دور کره زمین میگردد و به همین خاطر، یک بار از برج عقرب گذر میکند. با این حال، این زمان همیشه با چشمهای غیر مسلح قابل رویت نیست. در ماههایی نظیر آبان، آذر و دی، به خاطر این که خورشید در برج عقرب قرار دارد، عبور ماه از آن در روز اتفاق میافتد که به علت روشنایی خورشید، تنها ماه دیده خواهد شد. در مقابل، در ماههایی نظیر خرداد و تیر، ماه در شب از صورت فلکی عقرب عبور میکند و در چنین شبهایی، از زمان غروب آفتاب تا طلوع آفتاب روز بعد میتوان هم ماه و هم صورت فلکی عقرب را رویت کرد.
در بعضی موارد پدیده قمر در عقرب با گذر ماه از برابر ستاره قلبالعقرب همراه است که این اتفاق تقریبا هر سال یک بار رخ میدهد و در همه جهان قابل مشاهدهاست اما ناظر در هر نقطهای از زمین با اختلاف درجه و ساعت این واقعه را مشاهده میکند.
عقرب یکی از بروج دوازدگانه آسمان است که بر منطقه البروج قرار دارد. منطقة البروج نواریست که خورشید، ماه وسیارات از دید ناظر زمینی از آن عبور میکنند؛ و دایره میانی آن (دایرة البروج) سیر حرکت ظاهری سالانه خورشید است.
در حدود قرن پنجم قبل از میلاد، اخترگویان بابلی و شاید یونانی، منطقة البروج را به ۱۲ قسمت برابر که هر کدام ۳۰ درجه اند، تقسیم و هر یک را یک برج نامیدند. و، چون در هر برج عده اى از ستارگان گرد آمده اند که از هیئت اجتماع آنها صورت جانورانى قابل تصور میباشد، آن برج را به نام صورت آن جانور نامیدند. مانند برج حمل، ثور، جوزا و ...
عقرب هشتمین برج از بین این بروج است؛ و قمر در عقرب یعنی زمانی که ماه در برج یا صورت عقرب قرار دارد.
در کتابهای فقهی وقتی قمر در عقرب است، دست کم چند مورد مکروه (نه حرام) دانسته شده است. یکی عقد نکاح، دوم اقدام برای بچهدار شدن (انعقاد نطفه) و دیگری سفر.
به عنوان مثال، محقق در شرایع نوشته است: «و یکره إیقاع النکاح و القمر فی العقرب» ازدواج و عقد نکاح (یا نزدیکی) در حالی که قمر در عقرب است مکروه است. (شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج۲، ص. ۲۱۱)
علت کراهت، روایت یا روایاتی است که در این باره وارد شده است. این روایات در کتب معتبر حدیثی مانند کافی، من لایحضره الفقیه، بحارالانوار، وافی و وسائل الشیعه موجود است.
از امام صادق علیهالسلام روایت شده است که: «من سافر أو تزوّج و القمر فی العقرب لم یر الحسنى»؛ یعنى وقتى که قمر در عقرب است، هر کس مسافرت کند یا عقد نکاح نماید، نیکویى نبیند.
بیشتر بخوانید
در حدود ۳۰۰۰ سال پیش مفهوم برج فلکی و صورت فلکی تقریبا یکسان بود یعنی هر برجی بنام صورت فلکی که در مجاورت آن قرار داشت نامگذاری شده بود. اما امروزه بعلت حرکت تقدیمی زمین و جابجایی نقطه اعتدال بهاری در طی قرون متمادی، هر یک از برجها به اندازه تقریبا یک برج به عقب جابجا شده اند و دیگر نام برج فلکی با نام صورت فلکی درون آن مطابقت ندارد. از این رو بین علما اختلاف نظر است که آیا مراد از قمر در عقرب که منجمین گذشته بکار میبردند همان برج عقرب یعنی هشتمین برج بعد از نقطه اعتدال بهاری است یا منظور صورت فلکی عقرب است که ستارگان آن در آسمان پیداست؟
در این بین نظر علامه حسن زاده آملی که در زمان ما متبحر در علم هیئت و استاد این فن میباشند این است که نظر موثقتر در این مورد همان صورت فلکی است و دلائل قانع کنندهای برای آن ذکر میکنند. (رجوع کنید به کتاب ایشان با نام دروس فی المعرفه الوقت و القبله، درس ۲۵).
اما در عین حال ایشان اینکه در هر دو مورد یعنی هم برج و هم صورت فلکی از مسافرت و ازدواج اجتناب شود را مطابق با احتیاط میدانند.
به همین خاطر ما علاوه بر ورود و خروج قمر به صورت فلکی عقرب برای اطلاع مراجعین محترم ورود و خروج قمر به برج عقرب را نیز قرار میدهیم:
منبع: تقویم - ایسنا / اهل البیت