مروری بر ماده‌های 190 و 192 قانون مالیات‌های مستقیم

وقتی صحبت از مالیات می‌شود، بسیاری از افراد عادی و صاحبان کسب و کار احساس گیجی می‌کنند. تصور عمومی در واقع این است که حتما باید امور مالیاتی را به وکیل یا متخصص سپرد و شهروندان ممکن است خطا کرده و سابقه مالیاتی خودشان را خراب کنند. اما با وجود پیچیده بودن، می‌توان از قانون مالیاتی کشورمان نکاتی ساده و کاربردی را یاد گرفت، نکاتی که به ویژه برای کاسبان و صاحبان کسب و کار ضروری خواهند بود تا میزان جریمه و ضرر را به حداقل برسانند. به صورت کلی مواد 189 تا 202 این قانون، در مورد تشویقات و جرایم مالیاتی و شرایط بخشودگی آن‎ها شرح می‎‌دهند و مطالعه این مواد برای هر کسی که به نحوی مالیات می‌پردازد (از صاحبان کسب و کار تا مدیران سازمان‌ها و نهادها) ضروری خواهد بود در این مطلب، در مورد مواد 190 و 192 قانون مالیات‌های مستقیم صحبت می‌کنیم، دو ماده‌ای که در مورد زمان پرداخت مالیات و جریمه‌ها و بخشودگی‌های مرتبط با آن است.

ماده 190 قانون مالیات های مستقیم چه می‌گوید؟

برای شناختن موضوع این ماده، باید ابتدا متن آن را بخوانیم. ماده 190 قانون مالیات های مستقیم این‌طور نوشته شده است: «علی‌الحساب پرداختی بابت مالیات عملکرد هرسال مالی، قبل از سر رسید مقرر در این قانون، برای پرداخت مالیات ‌عملکرد موجب تعلق جایزه‌ای معادل یک درصد (۱%) مبلغ ‌پرداختی به ازای هر ماه تا سر رسید مقرر خواهد بود؛ که از مالیات‌ متعلق همان عملکرد کسر خواهد شد. پرداخت مالیات پس از آن‌ موعد موجب تعلق جریمه‌ای معادل ۲/۵% مالیات به ازای هر ماه ‌خواهد بود.» این ماده البته چند تبصره هم دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم، اما ابتدا بیایید به زبان ساده و با یک مثال، آن را بیشتر بشناسیم.

این ماده در واقع می‎گوید که اشخاص یا شرکت‎ها (حقیقی یا حقوقی)، قابلیت این را دارند که پیش از تشخیص مبلغ بدهکاری‌شان توسط ممیز مالیات، خود این مبلغ را بپردازند. شما به عنوان مودی مالیاتی، در صورتی که این پرداخت زودهنگام را انجام بدهید، 1% بخشودگی به عنوان جایزه خوش‎حسابی (به تعداد ماه‌هایی که تا سررسیدتان باقی مانده) دریافت خواهید کرد. اما اگر ممیز مالیات شما را محاسبه و ابلاغ کند، و بعد از مهلت مقرر اقدام به پرداختش کنید، جریمه در انتظار شما خواهد بود.این جریمه به ازای هر ماه دیرکرد، 2.5% مبلغ محاسبه‌شده است. به طور مثال اگر مالیات سررسید شما در ماه تیر 10 میلیون تومان باشد و آن را دو ماه زودتر محاسبه و پرداخت کنید، 2% جایزه خوش‎حسابی یعنی 200000 تومان از مبلغ کم خواهد شد. با این حال اگر بعد از ابلاغ مالیات آن را سه ماه دیرتر بپردازید، باید 7.5% جریمه اضافه (750000 تومان) را هم اضافه بر آن پرداخت کنید.

تبصره‌های ماده 190 قانون مالیات های مستقیم

این ماده سه تبصره دارد که اولینِ آن‌ها در سال 71 منسوخ شده و دو مورد دیگر، این‎‌ها هستند:

• اصلاحیه تبصره 2:چنانچه فاصله تاریخ وصول اعتراض مودی نسبت به برگ تشخیص مالیات تا تاریخ قطعی شدن مالیات از یک سال تجاوز کند، جریمه ۵/۲٪ در ماه موضوع این ماده، نسبت به مدت زمان بیش از یک سال مذکور تا تاریخ ابلاغ برگ قطعی مالیات، قابل مطالبه از مودی نخواهد‌ بود.

• اصلاحیه تبصره 2: در موارد مذکور در ماده ۲۳۹ قانون مالیات‌های مستقیم، هر گاه مودی برگ تشخیص صادره را قبول و یا با ممیز کل توافق نماید، و یا نسبت به پرداخت ‌مالیات متعلقه یا ترتیب پرداخت آن اقدام کند، از هشتاد درصد جرائم مقرر در این قانون معاف خواهد بود.

ماده 192 قانون مالیات های مستقیم چه می‌گوید؟

متن این ماده این است: «در کلیه مواردی که مؤدی یا نماینده او که به‌ موجب مقررات این قانون از بابت پرداخت مالیات مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی است، چنانچه نسبت به تسلیم آن در موعد مقرر اقدام نکند، مشمول جریمه غیرقابل بخشودگی معادل سی‌ 30% مالیات متعلق برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این قانون و 10% مالیات متعلق برای سایر مؤدیان است. حکم این ماده در مورد درآمدهای کتمان‌شده در اظهارنامه‌های تسلیمی و یا هزینه‌های غیرواقعی نیز جاری است.»

همه اشخاص حقیقی و حقوقی که مشمول مالیات می‌شوند، موظف هستند که در یک موعد مقرر (که هر ساله توسط سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می‎شود) اظهارنامه خودشان را به صورت دقیق تنظیم کرده و ارائه بدهند. این سند مالیاتی از طریق وب‌سایت سازمان امور مالیاتی و کاملا آنلاین قابل پر کردن است. اظهارنامه مالیاتی شامل مخارج، محل‌های درآمد، قراردادها و ... است که به سازمان کمک می‌کند میزان دقیق مالیات بر درآمد را برای هر مودی به صورت منحصر به فرد محاسبه و به او ابلاغ کند. اگر مودیان حقیقی این اظهارنامه را ارسال نکنند، 10% و اگر مودیان حقوقی از اظهارش باز بمانند، 30% جریمه مالیاتی خواهند شد.

مهم است بدانید که یکی از دیگر انواع جریمه پرداخت نکردن مالیات هم مربوط به ماده 192 قانون مالیات های مستقیم می‎شود. بر اساس این ماده اگر اشخاص حقیقی یا حقوقی بخشی از درآمد خود را در اظهارنامه تسلیمی‌شان کتمان کنند (که در اصطلاح قانونی به آن «درآمدهای کتمان شده و ابراز هزینه‌های غیر واقعی در اظهارنامه» گفته می‎شود) هم جریمه خواهند شد. این جریمه برای اشخاص حقوقی 30% و برای اشخاص حقیقی 10% خواهد بود. در این مرحله مهم است که برای محاسبه مالیات و تنظیم اظهارنامه خودتان، حتما یا حسابدار حرفه‌ای استخدام کنید و یا از مشورت یک مشاور بهره ببرید.

تبصره ماده 192 قانون مالیات های مستقیم

سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است تکالیف و وظایف مؤدیان مالیاتی در مورد نحوه تنظیم و مواعد زمانی تسلیم اظهارنامه مالیاتی را از طریق رسانه ملی، روزنامه‌های کثیرالانتشار و سایر وسایل ارتباط جمعی به اطلاع عموم برساند.فراموش نکنید که برای اشخاص حقیقی، این مهلت 31 خرداد هر سال مالیاتی و برای اشخاص حقوقی، 31 تیر ماه است. در سال‌های گذشته و با موافقت ستاد ملی مبارزه با کرونا، اتاق اصناف برای رفاه حال مودیان این تاریخ را تغییر داده است. در سال 1401 برای اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل تا 15 تیر ماه و برای اشخاص حقوقی، تا 31 مرداد فرصت تسلیم اظهارنامه مالیاتی وجود دارد.