۱۰ روش برای تسکین سرگیجه

 سرگیجه یکی از شایع‌ترین دلایل مراجعه‌ی بزرگسالان به پزشک است. سرگیجه انواع مختلفی دارد، اما معمولاً از این اصطلاح برای توصیف احساس گیجی، سبکی سر یا بی‌ثباتی استفاده می‌شود.

این عارضه روی کنترل تعادل هم تأثیر می‌گذارد و خطر زمین خوردن را افزایش می‌دهد. مقاله‌ی امروز دیجی‌کالا مگ به درمان خانگی سرگیجه اختصاص دارد، با این حال به خاطر داشته باشد که برای درمان سرگیجه‌های مکرر و مداوم حتمأ باید به پزشک مراجعه کنید.

انواع سرگیجه

به طور کلی، دو نوع سرگیجه وجود دارد: سبکی سر (Lightheadedness) و ورتیگو (Vertigo). سبکی سر باعث ضعف و گیجی می‌شود، به طوری که احساس می‌کنید در حال غش کردن هستید. معمولاً این نوع سرگیجه با نشستن یا دراز کشیدن از بین می‌رود.

در صورت ابتلا به ورتیگو احساس می‌کنید که محیط اطراف شما در حال چرخیدن و حرکت کردن است. ورتیگو به احتمال زیاد تعادل را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث زمین خوردن شما می‌شود. هر دو نوع سرگیجه ممکن است به حالت تهوع یا استفراغ منجر شوند.

علت سرگیجه

اگرچه سرگیجه ترسناک به نظر می‌رسد، اما خوشبختانه در بیشتر موارد با بیماری‌های جدی مرتبط نیست. در ادامه‌ به بعضی از دلایل احتمالی این عارضه اشاره می‌کنیم.

کم‌آبی بدن

کم‌آبی بدن به دلیل بیماری، گرمازدگی یا مصرف ناکافی مایعات باعث کاهش حجم خون و افت فشار خون می‌شود. درنتیجه، مغز خون کافی دریافت نمی‌کند که این امر به سبکی سر منجر می‌شود. نوشیدن یک لیوان آب ممکن است بتواند بلافاصله سرگیجه‌ی شما را برطرف کند. اما اگر در یک مدت زمانی طولانی مایعات کافی دریافت نکرده باشید، احتمالاً کمی طول می‌کشد که بدن‌تان به حالت عادی برگردد.

ورزش

گاهی اوقات، سرگیجه یکی از عوارض جانبی ورزش است. ورزش شدید، به‌خصوص زمانی که سرعت تنفس بالا می‌رود، باعث سبکی سر می‌شود. سرد نکردن بدن پس از اتمام ورزش، کم‌آبی بدن در حین تمرین و ورزش کردن با معده‌ی خالی هم می‌تواند باعث سرگیجه شود.

افت قند خون

قند خون پایین یکی از پنج دلیل اصلی سرگیجه است. نوشیدن مایعات یا خوردن غذا می‌تواند به حل این مشکل کمک کند. وقتی قند خون شما پایین است، تمام سیستم‌های بدن از جمله مغز در حال تلاش برای حفظ انرژی هستند، به همین دلیل ممکن است احساس گیجی یا سبکی سر داشته باشید.

عوارض جانبی داروها

از عوارض داروهای مختلف مثل داروهای ضدتشنج، داروهای ضدافسردگی و آرام‌بخش‌ها می‌توان به سرگیجه اشاره کرد. چنانچه داروهایی که برای درمان پرفشاری خون مصرف می‌شوند، فشار خون را بیش از حد کاهش دهند به ضعف و غش منجر می‌شوند. اگر در حین مصرف یک دارو دچار سرگیجه شدید، با پزشک خود صحبت کنید تا در صورت امکان نوع دارو یا دوز آن را تغییر بدهد.

مشکلات گوش داخلی

چشم‌ها، اعصاب حسی و گوش داخلی در حفظ تعادل نقش دارند. مشکلات گوش داخلی معمولاً از عفونت، بیماری منیر (Meniere’s disease)، میگرن و سرگیجه‌ی وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV) ناشی می‌شوند. عفونت‌های خفیف گوش و سرگیجه‌های همراه با آن‌ها اغلب خودبه‌خود برطرف می‌شوند، اما اگر گوش درد شدید یا طولانی را تجربه کردید، بهتر است برای ریشه‌یابی مشکل و بررسی گزینه‌های درمانی با پزشک تماس بگیرید.

مشکلات گردش خون

اگر قلب شما خون کافی به مغز پمپاژ نکند، ممکن است دچار ضعف یا سرگیجه شوید. وقتی به‌سرعت از جای خود بلند می‌شوید، افت فشار خون می‌تواند خون‌رسانی به مغز را کاهش دهد. گاهی اوقات هم مشکلات گردش خون از بیماری‌های قلبی ناشی می‌شوند. اگرچه سرگیجه‌ی ناشی از سریع ایستادن خطرناک نیست، اما سایر مشکلات گردش خون به درمان نیاز دارند. چنانچه سرگیجه‌ی شما با علائم قلبی همراه است، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

بعضی از اختلالات و بیماری‌ها

میگرن و آسیب مغزی ناشی از ضربه هر دو با احساس سرگیجه مرتبط هستند. بعضی از اختلالات عصبی، از جمله بیماری پارکینسون و مولتیپل اسکلروزیس (بیماری ام اس) هم باعث از دست دادن تدریجی تعادل می‌شوند. حتی اضطراب هم می‌تواند در احساس سبکی سر نقش داشته باشد.

در کنار این عوامل، شرایط یا موقعیت‌هایی وجود دارند که احتمال سرگیجه را افزایش می‌دهند، از جمله بارداری، دیابت، قاعدگی، کم‌خونی و آلرژی. سرگیجه‌ی ناشی از آلرژی ممکن است نشانه‌ی آنافیلاکسی باشد که به درمان اورژانسی نیاز دارد.

مسمومیت با مونوکسید کربن

معمولاً علائم مسمومیت با مونوکسید کربن شبیه‌ی آنفولانزا بوده و شامل سرگیجه، سردرد، ضعف، حالت تهوع، استفراغ، درد قفسه‌ی سینه و گیجی می‌شود. مسمومیت با این گاز بسیار جدی است و حتی می‌تواند باعث مرگ شود. اگر فکر می‌کنید سرگیجه‌‌ی شما از مسمومیت با گاز مونوکسید کربن ناشی می‌شود، با اورژانس (شماره‌ی ۱۱۵) تماس گرفته و بلافاصله محل را ترک کنید.

درمان خانگی سرگیجه

بسته به شدت و علت بروز سرگیجه، روش‌های مختلفی برای درمان آن وجود دارد. اگر سرگیجه علامت یک بیماری جدی نباشد، درمان‌های خانگی زیر برای کنترل آن مفیدند:

۱. از سبک زندگی سالم پیروی کنید

رژیم غذایی سالم به مبارزه با سرگیجه کمک می‌کند. از کافئین، الکل و تنباکو دوری کنید، چون این مواد می‌توانند بر شدت سرگیجه بیفزایند. خواب کافی و دوری از استرس هم به جلوگیری از سبکی سر کمک می‌کند. همچنین اگر با مشکل دیابت یا افت قند خون روبه‌رو هستید، روی تنظیم قند خون خود تمرکز کنید.

۲. بدن‌تان را هیدراته نگه دارید

نوشیدن آب بخش مهمی از درمان خانگی سرگیجه است. برای رهایی از سرگیجه در طول روز ‌به اندازه‌ی کافی مایعات بنوشید، به‌خصوص وقتی که هوا گرم است، بیمار هستید یا ورزش می‌کنید. گاهی اوقات هم غذا خوردن به افت فشار خون و درنتیجه سرگیجه و سبکی سر منجر می‌شود که با نوشیدن یک لیوان آب ۱۵ دقیقه قبل از صرف غذا می‌توانید از بروز این مشکل جلوگیری کنید.

مصرف آب برای سالمندانی که بعد از غذا خوردن دچار افت فشار خون می‌شوند، ضروری است. تحقیقات نشان داده است که نوشیدن آب قبل از صرف غذا و همچنین خوردن مکرر وعده‌های غذایی کم‌کربوهیدرات در طول روز به کنترل این عارضه کمک می‌کند.

۳. مانورهای بدنی را در خانه تمرین کنید

چون سرگیجه به از دست دادن تعادل منجر می‌شود، تمرینات تعادلی مانند تای چی یا یوگا به بهبود تعادل و کنترل علائم کمک می‌کنند. اگر از سرگیجه‌ی وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم رنج می‌برید، می‌توانید مانورهای اپلی (Epley) و سمونت-توپت (Semont-Toupet) را انجام دهید تا کریستال‌های کلسیم در گوش داخلی به موقعیت‌های صحیح خود برگردند. بهتر است نحوه‌ی انجام این مانورها را از پزشک بپرسید، چون بعضی از آن‌ها باید زیر نظر پزشک انجام شوند.

۴. با آب داغ دوش نگیرید

اگر مستعد ابتلا به سرگیجه هستید، بیش از ۱۰ دقیقه از آب داغ برای دوش گرفتن استفاده نکنید. چراکه افت فشار خون و افزایش فعالیت قلب به سرگیجه و سبکی سر منجر می‌شود. دمای بالا باعث گشاد شدن عروق خونی و درنتیجه کاهش فشار خون می‌شود. علاوه بر این، آب داغ حجم خون پمپاژ شده توسط قلب را افزایش می‌دهد که این امر باعث افزایش بار کاری قلب می‌شود. بهتر است دمای آب نزدیک به دمای بدن باشد، یعنی گرم و آرامش‌بخش باشد، اما داغ نباشد.

۵. از عصاره‌ی جینکو بیلوبا استفاده کنید

جینکو بیلوبا یک گیاه‌ی چینی است که برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرگیجه مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیشتر محصولات جینکو با عصاره‌ای که از برگ‌های درخت maidenhair به دست می‌آید، ساخته می‌شوند. جینکو بیلوبا با افزایش خون‌رسانی به مغز سرگیجه را درمان و مشکلات تعادلی را برطرف می‌کند. محققان در یک مطالعه به این نتیجه رسیدند که استفاده از جینکو بیلوبا برای درمان سرگیجه می‌تواند به اندازه‌ی بتاهیستین (دارویی که برای اختلالات تعادلی از جمله ورتیگو تجویز می‌شود) مؤثر باشد.

۶. زنجبیل را امتحان کنید

سال‌ها است که از زنجبیل برای درمان بیماری حرکت و حالت تهوع استفاده می‌شود. تحقیقات به‌طور دقیق نشان نداده‌اند که چرا زنجبیل برای درمان خانگی سرگیجه مؤثر است، با این حال به نظر می‌رسد که این ادویه از دیس‌ریتمی معده (اختلالات حرکتی معده) و افزایش وازوپرسین پلاسما که به بیماری حرکت و درنتیجه حالت تهوع منجر می‌شود، جلوگیری می‌کند.

زنجبیل را می‌توان به روش‌های مختلف مصرف کرد. از چای و مکمل‌های زنجبیل گرفته تا جویدن زنجبیل و موارد دیگر، گزینه‌های مختلفی برای امتحان کردن این روش وجود دارد.

۷. غلات کامل بخورید

زیاده‌روی در مصرف غذاهایی که به‌سرعت هضم می‌شوند، مثل برنج سفید، سیب‌زمینی و غذاهای حاوی آرد سفید و شکر، باعث افزایش سریع قند خون و سپس افت قند خون می‌شود که این امر شما را به سبکی سر دچار می‌کند. برای جلوگیری از سرگیجه‌ی ناشی از نوسانات قند خون باید از غذاهای پرفیبر و دیرهضم مثل حبوبات و غلات کامل (نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای، کینوا و جو دوسر) استفاده کنید. گوشت‌های بدون چربی مثل مرغ و ماهی هم گزینه‌های خوبی هستند.

۸. ماساژ بگیرید

راهکار دیگری که برای درمان خانگی سرگیجه توصیه می‌شود، ماساژ است. اضطراب در بروز سرگیجه نقش دارد و به همین دلیل فعالیت‌های آرامش‌بخش می‌توانند به درمان آن کمک کنند. اگر مضطرب هستید، ماساژ با روغن اسطوخودوس احتمالاً برایتان مفید است.

۹. حرکت نکنید

اگر دچار سرگیجه شدید، فوراً بنشینید یا دراز بکشید و در اسرع وقت کمی آب بنوشید. از فعالیت‌هایی که شما را در موقعیتی قرار می‌دهند که احتمال تصادف یا زمین خوردن وجود دارد، اجتناب کنید. همچنین تا زمانی که سرگیجه برطرف شود، از رانندگی کردن، ایستادن در مکان‌های مرتفع، بالا رفتن از نردبان، راه رفتن در تاریکی یا پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند بپرهیزید.

۱۰. یک نقطه‌ی کانونی انتخاب کنید

بعد از شروع سرگیجه وقتی اتاق شروع به چرخیدن کرد، کاری را که در حال انجام آن هستید متوقف کرده و به یک شیء ثابت مانند ساعت دیواری یا مبل نگاه کنید.

زمان مراجعه به پزشک

گاهی اوقات، سرگیجه نشانه‌ی یک مشکل جدی است. در صورت تجربه‌ی موارد زیر به اورژانس مراجعه کنید یا با شماره‌ی ۱۱۵ تماس بگیرید:

• درد قفسه‌ی سینه
• نامنظم بودن ضربان قلب
• تنگی نفس
• ضعف
• ناتوانی در حرکت دادن دست یا پا
• تغییر در بینایی یا گفتار
• غش یا از دست دادن هوشیاری
• آسیب‌دیدگی سر
• تب بالاتر از ۳۸/۳ درجه‌ی سانتی‌گراد، سردرد یا سفتی گردن
• تشنج

کلام پایانی

اینکه هر از گاهی برای یک مدت کوتاه دچار سرگیجه شوید نگران‌کننده نیست، اما سرگیجه‌های مکرر، سرگیجه‌هایی که بیش از ۱۵ دقیقه طول می‌کشند و سرگیجه‌هایی که با علائم مهم مثل درد قفسه‌ی سینه، تنگی نفس، مشکلات بینایی و… همراه هستند، باید با پزشک در میان گذاشته شوند.

اگر قصد امتحان کردن درمان‌های خانگی را دارید، ابتدا با پزشک صحبت کنید تا مشخص شود که کدامیک از این روش‌ها برای شما مناسب‌تر است. همچنین فراموش نکنید که بعضی از مکمل‌ها، ادویه‌ها یا گیاهان ممکن است با داروهای مصرفی شما تداخل داشته باشند.

منبع : دیجی کالامگ