مهاجرتی که به حاشیه‌نشینی منجر می‌شود
تابناک جوان : تعیین نیازهای اساسی توسعه و اولویت‌بندی مؤلفه‌های آن در مناطق روستایی، از ضرورت‌های برنامه‌ریزی روستایی به‌شمار می‌آید.
کارکرد تولیدی، زراعی، دامی، گردشگری و زیست‌محیطی روستاهای چهارمحال و بختیاری از جنبه‌های مختلف، نقش مهم و برجسته‌ای در اقتصاد استان دارد.
یا توجه با ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های استان چهارمحال و بختیاری با وجود ۸۰۲ روستای دارای سکنه، شاخص توسعه روستایی یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه این استان محسوب می‌شود.
مهدی کرمی عضو هیأت علمی دانشگاه شهرکرد در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، با بیان اینکه توسعه به معنای وسعت و رشد همه جانبه است، اظهار کرد: در حوزه توسعه روستایی و حتی توسعه شهری، متأسفانه کمتر به مسائل با رویکرد سیستماتیک و کل‌نگر توجه می‌شود و علی‌رغم دینامیک بودن مسائل، آن‌ها به صورت بخشی‌نگری مورد واکاوی قرار می‌گیرند.
وی با بیان اینکه کلیدواژه توسعه پایدار با نگاه همه جانبه به مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فنی پدیدار می‌شود، تصریح کرد: روستاهای چهارمحال و بختیاری دارای پتانسیل‌های فراوانی در بخش‌های مختلف است ولی نگاه تک بعدی، توسعه روستاها را تحت‌الشعاع قرار داده است.
کرمی با اشاره به اینکه در حال حاضر بسیاری از روستاهای استان و کشور به سمت خالی شدن پیش می‌روند، گفت: اگر به مبحث درآمدهای اهالی روستا توجه نشود و با همان رویکرد تک بعدی و بخشی‌نگری به تمامیت روستا نگاه شود، با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد.
وی حاشیه‌نشینی را از نتایج مهاجرت روستاییان عنوان و تاکید کرد: نتیجه این مهاجرت تشدید مشکلات معیشتی، اجتماعی و فرهنگی خواهد بود و گستره این «چرخه وحشت» روز به روز افزایش خواهد یافت.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهرکرد با تاکید بر اینکه بهره‌برداری از پتانسیل و امکانات منطقه‌ای به نحو مطلوب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، ادامه داد: در این میان مبحث آمایش سرزمین و برنامه‌ریزی فضایی مطرح می‌شود که باید بتوان ضمن استفاده بهینه از توان محیطی، برنامه‌هایی با قابلیت اجرا و کاربرد بالا در راستای توسعه منطقه‌ای ارائه کرد.
وی واکاوی معیشت‌های مکمل در کنار کشاورزی و دامپروری را از راهکارهای اصلی ماندگاری روستاییان در مناطق روستایی عنوان کرد و افزود: پژوهشگران دانشگاه شهرکرد در این خصوص کارهای تحقیقاتی متعددی انجام داده‌اند که امید است با تقویت رابطه بین جامعه، صنعت و دانشگاه این موارد بعد اجرایی به خود بگیرند.
کرمی به عنوان مثال گردشگری را به عنوان یکی از معیشت‌های مکمل با توجه به توان محیطی مطرح کرد و گفت: تنها، ذکر واژه گردشگری به عنوان یک پتانسیل کافی نیست و برنامه‌ریزی پویا و تعریف‌ساز و کار اجرایی که منجر به درآمد و توسعه روستایی شود از اهمیت بالاتری برخوردار است.
وی اضافه کرد: اگر بخواهیم صنایع دستی و یا هر منبع درآمدزا در روستاهای استان را به عنوان معیشت مکمل مطرح کنیم، به منظور تبدیل شدن به فرآیندی پایدار و درآمدزا می‌بایست به مدیریت زنجیره تأمین در برنامه‌ریزی توجه شود.
این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه اگر معیشت‌های مکمل لحاظ شوند، درآمدزایی افزایش یافته و میل به مهاجرت روستاییان کمتر می‌شود، تصریح کرد: با این اقدامات مشکلات اجتماعی و حاشیه‌نشینی نیز تعدیل شده و میل به توسعه پایدار منطقی‌تر به نظر می‌رسد.
وی خاطرنشان کرد: نسخه واحدی برای توسعه تمامی روستاها وجود ندارد و بر اساس توانمندی‌های منطقه می‌توان راهبردهای مختلفی را ارائه کرد که در این میان لازم است زنجیره ارتباطی میان دانشگاه و جامعه با محوریت توسعه پایدار و توجه واقع نگرایانه به برنامه‌ریزی فضایی و آمایش سرزمین تقویت شود.
سیدرضا مرتضوی باباحیدری، عضو هیأت علمی دانشگاه پیام‌نور شهرکرد نیز در خصوص توسعه روستایی به عنوان یکی از شاخصه‌های توسعه استان، اظهار کرد: در تمامی کشورها و حتی کشورهای توسعه یافته، روستاها می‌توانند هم فرصت و هم تهدید باشند که اگر فرصت‌ها غنیمت شمرده شوند و در جهت ارتقای آن‌ها برنامه‌ریزی شود، می‌توان تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد.
وی حاشیه‌نشینی، دوری از امکانت شهری و مشکلات اشتغال را از جمله تهدیدهای روستاها و مواردی همچون هزینه تمام شده پایین و کاهش هزینه تولید را از فرصت‌های روستاها برشمرد و تصریح کرد: در روستاها تنها با اعمال شرایطی می‌توان اشتغال‌زایی مؤثر داشت.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه اعطای وام به تنهایی نه تنها شغل ایجاد نکرده بلکه در مواردی منشأ سوءاستفاده نیز می‌شود، ادامه داد: در ابتدای امر باید نیاز سنجی شده و سپس با یک برنامه مدون پیش رفت.
وی با تاکید بر اینکه لازم است روستاها متولی‌گری امور را در دست بگیرند، افزود: به طور مثال بازار بلدرچین در حال رونق است و استان ما می‌تواند در پرورش آن موفق عمل کند.
مرتضوی با بیان اینکه برنامه یکسان و مشترکی برای تمامی روستاهای استان وجود ندارد، گفت: لازم است طرح‌هایی به صورت پایلوت تحت عنوان اقتصاد تک‌محصولی با توجه به پتانسیل هر روستا اجرایی شده و ارگان‌های مرتبط، با هدف حمایت پشتیبان آن‌ها باشد تا تولید، ارزآوری و اشتغال ایجاد و انگیزه روستاییان برای ماندگاری در روستا افزایش یابد.
وی در پایان تاکید کرد: در اشتغال‌های خرد روستایی عموماً سردرگمی به دلایلی همچون نبود بازار فروش مشاهده می‌شود که در این زمینه باید کارگاه‌های کوچک را به اقتصاد کلان متصل کرده و از طرفی کارگاه‌های روستایی نیز خود را در تولید ملی سهام‌دار بدانند تا موفقیت حاصل شود.
گزارش از: ساناز صیدی سامانی