شوخی با کودکان را جدی بگیریم

کمی شوخی و خنده که چاشنی رابطه پدر و مادر با بچه‌ها شود، احساس صمیمیت و دوستی هم بیشتر می‌شود و به تبع آن، اعتماد بچه‌ها به بزرگتر‌ها افزایش پیدا می‌کند. اما باید این نصیحت قدیمی‌ها را هم آویزه گوشمان کنیم که: اندازه نگه دار که اندازه نکوست. این توصیه برای رعایت حد و مرز در شوخی کردن با بچه‌ها هم مصداق دارد. یعنی نه باید پدر و مادر خشن و خشک رفتار کنند و نه لازم است که در شوخی کردن با فرزندان خود افراط کنند. پس اندازه نگه داشتن در مورد شوخی و خنده با کودک و نوجوان راهکار خوبی است که باب دوستی با آن‌ها باز شود و مسیر تربیتشان هموار شود. در گفتگو با دکتر زهرا حجاری، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس سبک زندگی اسلامی به بررسی اهمیت شوخی کردن با کودکان و اهمیت آن در تربیت فرزند پرداخته ایم.

کودک و نوجوان دوست دارد همیشه با او با مهربانی و خوش‌رویی رفتار شود. او عبوس بودن و بداخلاقی را دوست ندارد و از آن فراری است. دکتر حجازی رمز همراه شدن با کودک و نوجوان را توجه به نیاز‌های او عنوان می‌کند و می‌گوید: اگر می‌خواهید دل فرزند خردسال یا نوجوان را به دست بیاورید و او را مطیع و حرف گوش‌کن بزرگ کنید، بهتر است با مهربانی با او حرف بزنید و رفتار کنید. گاهی هم لازم است والدین در خانواده، مزاح و شوخی را چاشنی رفتار خود با فرزندان کنند. چون کودک شوخی کردن را خیلی دوست دارد و از آن لذت می‌برد. جالب این است که شوخی کردن در فرهنگ اسلام هم توصیه شده است. به عنوان مثال در کتاب سنن النبی صلی الله علیه و آله نوشته شده که پیغمبر اسلام صلوات الله علیه بیشترین شوخی را با کودکان می‌کرد. درواقع آن حضرت نیاز کودکان به شوخی و خنده را به خوبی درک می‌کرد و با گفتن مطالب جالب و نکات ظریف سعی می‌کرد این نیاز آن‌ها را مرتفع کند.

نکته مهم آن است که تربیت کردن کودک در زمان شوخی هم نکته مهمی است. چون این نوع برخورد‌ها و حرف‌ها که بر پایه خنده و تفریح قرار دارد، هم موجب رشد و شکوفایی عقلی کودک و نوجوان می‌شود و هم اساس تربیت صحیح او را فراهم می‌کند. کارشناس تربیت فرزند توضیح می‌دهد: لازم است والدین و بزرگتر‌های خانواده دقت داشته باشند که هرچند شوخی با کودک و نوجوان خوب است و راهکار مفیدی در تربیت صحیح به شمار می‌رود، اما موضوعی است که اگر دچار افراط یا تفریط شود، دردسر‌های بزرگی ایجاد می‌کند که به راحتی قابل حل نخواهد بود.

هرچند که در منابع مستند اسلامی بار‌ها تأکید شده که کودکان خود را با شوخی و مهربانی شاد کنید و آن‌ها را بخندانید، اما لازم است که بر این نکته هم اشاره شود که در سبک زندگی اسلامی تأکید شده است که در حین شوخی و با در حال جدیت به کودک خود دروغ نگویید و او را فریب ندهید. دکتر حجازی در این باره به روایتی در کتاب کافی اشاره می‌کند که نوشته شده: پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده‌اند: «کودکان را دوست بدارید و به آنان مهربانى کنید و هرگاه به آن‌ها وعده دادید وفا کنید، زیرا آن‌ها شما را روزى‌دهنده خود مى دانند.» بنابراین فریب دادن و دروغ گفتن به کودک حتی در زمان شوخی کار اشتباهی است. زیرا نه‌تن‌ها موجب می‌شود که کودک دروغ گفتن را یاد بگیرد، بلکه زمینه‌ای برای سلب اعتماد او از بزرگتر‌ها می‌شود و به این ترتیب آسیب‌های بزرگی را بر ذهن و شخصیت او وارد می‌کند که به سادگی قابل جبران نیست.

درنتیجه بهترین کار این است که شوخی‌ها در قالب جملات و مطالبی مطابق با حقیقت و واقعیت باشد. کارشناس تربیت فرزند خاطرنشان می‌کند: وقتی پدری در قالب شوخی به فرزند خردسالش می‌گوید که مادرت تو را دوست ندارد و به این نحو می‌خواهد او را برای کشتی گرفتن و یا چانه زدن در قالب کلام تحریک کند، درحقیقت ناخواسته آسیب‌های زیادی به روان و شخصیت او وارد می‌کند که با شوخی سالم و عاقلانه فرسنگ‌ها فاصله دارد.
یا گاهی مادری به فرزندش می‌گوید در قبال کار درستش او را به پارک می‌برد، اما به وعده خود عمل نمی‌کند و وقتی کودک دلیل را جویا می‌شود، مادر می‌گوید با تو شوخی کردم! متأسفانه این نوع برخورد گاهی از طرف بزرگتر‌های خانواده دیده می‌شود و لازم است که به نکات تربیتی و روانی این نوع مزاح‌ها توجه شود. چراکه کودک توانایی درک هر نوع مزاحی را ندارد و نمی‌تواند به راحتی حقیقت را از دروغ تشخیص بدهد. بر همین اساس است که در کتاب بحار الانوار نوشته شده که امام صادق علیه السلام فرموده‌اند: «مؤمن نیست، مگر آنکه مزاح می‌کند، و پیامبر خدا صلی الله علیه و آله مزاح می‌کرد و چیزی جز حق و راست بر زبان نمی‌آورد.»

 

منبع : تسنیم