زنان این شهر، سفیدپوشند

لباس تابلو فرهنگی مردمان هر اقلیم است؛ پوششی به تنوع قومیت ها، اقلیم ها، پیشینه تاریخی، ارزش‌ها و باور‌های فرهنگی و حتی خلق و خوی هر دیار. امروز اگرچه بسیاری از انواع پوشاک محلی و بومی به فراموشی سپرده شده و مردم جهان یک دست‌تر و شبیه‌تر لباس می‌پوشند، اما می‌توان هنوز نشانی لباس‌هایی را جست که از بقیه متمایزند و نماد هویتی یک منطقه محسوب می‌شوند.

یکی از همین پوشاک متفاوت، چادر سفید زنان ورزنه است؛ شهری در ۱۳۰ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان و در پایان مسیر زاینده رود و همسایگی تالاب گاوخونی. ورزنه تنها شهر ایران است که بانوانش بنا بر سنتی دیرین چادر سفید می‌پوشند و آن را به دیار فرشتگان سفیدپوش می‌شناسند.

چادر سفید نماد شهری است که مهمترین محصول کشاورزی اش پنبه بوده است.

کشت بهاره پنبه در ورزنه

حسن احمدی مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ورزنه در گفتگو با خبرنگار ما گفت: کشاورزان این شهرستان فروردین و اردیبهشت هر سال پنبه می‌کارند؛ محصولی که برای ۶۰۰ نفر اشتغال ایجاد و درآمد خوبی را نصیب کشاورزان می‌کند.

به گفته او در سال‌هایی که بارش خوب بوده تا سه هزار هکتار از مزارع ورزنه زیر کشت پنبه می‌رفته، اما اکنون وسعت مزارع پنبه به حدود هزار هکتار کاهش یافته است.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ورزنه بیان کرد: پنبه ورزنه هم در صنایع نساجی و هم برای تهیه گل‌های زینتی استفاده می‌شود.

احمدی می‌گوید: مهمترین کاربرد پنبه، الیافی است که از دیرباز در کارگاه‌های نساجی شهر تولید و با آن لباس اهالی و به خصوص چادر سفید بانوان شهر تهیه می‌شده است.

پنبه کاری در ورزنه به شیوه سنتی

مهدی علیزاده نماینده صحرا و نماینده صنف کشاورزان شهرستان ورزنه است. او در گفتگو با خبرنگار ما می‌گوید: پنبه را بهار می‌کاریم و در نیمه پاییز برداشت می‌کنیم؛ بیشتر کشاورزان هم همچنان به شیوه سنتی به کشت پنبه مشغولند.

او با بیان اینکه خشکسالی‌های اخیر سبب شده کشت پنبه در ورزنه محدود شود گفت: خشکی زاینده رود و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی کشت این محصول سنتی شهر ورزنه را با سختی مواجه کرده است.

نماینده صنف کشاورزان شهرستان ورزنه ادامه داد: البته به لطف خدا با توجه به رهاسازی کوتاه مدت آب زاینده رود برای کشت غلات، امسال توانستیم در وسعت محدودی پنبه هم بکاریم.

به گفته علیزاده پیش از خشکسالی، ۳۰ درصد از مزاع ورزنه به کشت پنبه اختصاص داشته، اما اکنون در کمتر از دو درصد مزارع پنبه کشت می‌شود.

او با اشاره به اینکه در منطقه گرم و خشک ورزنه، هر محصول فقط یک بار در سال کشت می‌شود افزود: به دلیل افزایش قیمت‌ها کشت پنبه به صرفه است.

نماینده صنف کشاورزان شهرستان ورزنه می‌گوید: از پنبه برای تهیه الیافی بسیار مرغوب استفاده می‌شد که با آن پوشاک و چادر سفید می‌بافتند و پنبه دانه و کلش باقی مانده آن به عنوان علوفه برای خوراک مصرف می‌شد.

چادر سفید محصول کارگاه‌های سنتی پارچه بافی

هارونی کارشناس گردشگری اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: چادر سفید پوشیدن زنان ورزنه سبب شده این شهر را دیار سفیدپوشان بشناسند؛ قدمت این پوشش شاید حتی به زمان پیدایش شهر برگردد و نکته مهم این است که شمار زیادی از بانوان ورزنه به این چادر سفید پایبند مانده اند.

او درباره وضع کارگاه‌های سنتی پارچه بافی ورزنه می‌گوید: ورود پارچه‌های صنعتی خارجی سبب کاهش استفاده مردم از پارچه‌های سنتی شده و طرح‌های زیبا و متنوع قدیمی به علت دشواری بافت و کهولت سن بافندگان به فراموشی سپرده شده است.

کارشناس گردشگری اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری اصفهان ادامه داد: در سال ۸۷ نزدیک به ۸۰ کارگاه سنتی پارچه بافی در شهر ورزنه دایر بود که پارچه چادر سفید می‌بافتند، اما از این تعداد اکنون فقط حدود ۱۰ کارگاه باقی مانده که بافندگان آن نیز بیشتر بانوان بالای ۶۰ سال هستند.

هارونی، احیای سنت پوشیدن چادر سفید در ورزنه را عامل رونق صنعت گردشگری در منطقه و درآمدزایی برای اهالی دانست و افزود: احیای سنت پوشیدن چادر سفید، علاوه بر حفظ میراث فرهنگی منطقه، زمینه ایجاد کارگاه‌های کاربافی و صنایع دستی همچنین دایر کردن گنجینه نساجی را فراهم می‌کند و موجب جذب گردشگر می‌شود.

چادر سنتی ورزنه نشاط روحی ایجاد می‌کند

صغری ابراهیمی خیاط چادر سفید سنتی ۶۰ ساله است و از قدیمی‌های کار دوخت سنتی چادر سفید. او به خبرنگار ما می‌گوید: چادر سفید قدمتی هزار ساله دارد و شاید سفیدی آن ریشه در پنبه‌ای باشد که در این شهر کشت می‌شده و حفاظت در برابر آفتاب گرم منطقه.

او می‌گوید: پیشینیان ما معتقد بودند رنگ لباس باید سبب ایجاد نشاط روحی شود نه اینکه در انسان حالت غم و افسردگی ایجاد کند و چادر سفید هم پوششی نشاط آفرین است.

چادر سفید، ظرفیتی برای جذب گردشگر

حامد اخگر شهردار ورزنه در گفتگو با خبرنگار ما این شهر را اینطور معرفی کرد: ورزنه شهری تاریخی با ۱۳ هزار نفر جمعیت در ۱۳۰ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان است که گویش ایران باستان در میان مردمش زنده مانده است.

او با اشاره به توقف میزبانی از گردشگران در دو سال همه گیری کرونا گفت: با فروکش کردن امواج کرونا در نوروز امسال میزبان بیش از ۵۰ هزار گردشگر بودیم.

شهردار ورزنه چادر سفید بانوان ورزنه را از ظرفیت‌های جذب گردشگر در منطقه خواند و افزود: یکی از برنامه‌های نوروزی ما هدیه دادن چادر سفید به میهمانان و عکاسی رایگان از بانوان گردشگر با چادر سفید بود که در آینده هم اجرا خواهد شد.

اخگر که به آموزش و پرورش پیشنهاد کرده دختران دانش آموز را به پوشیدن چادر سفید تشویق کنند معتقد است: چادر سفید هویت زنان ورزنه به شمار می‌رود و برای حفظ و احیای آن باید استانداردسازی و برنامه ریزی کرد.

او به دیگر اقدامات شهرداری ورزنه برای صیانت از چادر سفید پرداخت و گفت: در ایام خاص مثل اعیاد قربان و غدیر مسابقات و جشنواره‌هایی برگزار و به بانوان توصیه می‌شود با چادر سفید شرکت کنند و در این آیین‌ها به آن‌ها جوایزی اعطا می‌شود.

چادر سفید ورزنه در فهرست میراث ملی ناملموس

چادر سفید به عنوان میراث ناملموس ورزنه، اسفند سال ۱۴۰۰ ثبت ملی شد. این را شهردار ورزنه می‌گوید و ادامه می‌دهد: ثبت ملی چادر سفید مقدمه پژوهش مفصل برای ارائه الگوی صحیح دوخت و پوشیدن چادر سفید و معرفی آن به گردشگران شود.

به گفته اخگر، برای ثبت ملی چادر سفید ورزنه، مطالعه و مستندسازی گسترده‌ای صورت گرفت و در اختیار سازمان میراث فرهنگی گذاشته شد.

تعطیلی کارگاه‌های پارچه بافی ورزنه

او با اشاره به تعطیلی تعداد زیادی از کارگاه‌های سنتی پارچه بافی در ورزنه می‌گوید: کاهش استقبال از پارچه‌های سنتی و قیمت بالای آن‌ها از مهمترین دلایل تعطیلی این کارگاههاست.

شهردار ورزنه ادامه می‌دهد: البته این به معنی تعطیلی کامل همه کارگاه‌ها نیست؛ ما به کمک کمیته امداد امام خمینی شهرستان و ظرفیت‌های موجود، تعدادی از کارگاه‌ها را احیا کرده ایم.

به گفته اخگر قرار است در این کارگاه‌ها با حضور زنان سرپرست خانوار و دختران جوان، پارچه‌های ویژه چادر سفید بافته و بازاری هم برای فروش این محصول در نظر گرفته شود.

لباس‌های سنتی ما چه نامشان وارد فهرست میراث ناملموس شده باشد و چه نه؛ یادگار نیاکان، میراثی ارزنده و نماد هویت ما هستند. اگر در هجوم فرهنگ غربی از این داشته‌های خود صیانت و برای احیا، معرفی و ترویج آن‌ها تلاش کنیم، ثمره شیرین این کار را خواهیم دید.

منبع : باشگاه خبرنگاران جوان