دعوای پدر و مادر بر روی فرزندان چه اثراتی دارد؟

برخی از والدین زمانی که به مشاجره با یکدیگر می‌پردازند به تنها چیزی که فکر می‌کنند اثبات حرف شأن بوده و آنچه که از آن غفلت می‌کنند حضور فرزندانی است که شاهد دعوای آنان هستند، تأثیر مشاجره والدین بر فرزندان حتی می‌تواند از تأثیر طلاق نیز بیشتر باشد و موجب آسیب‌های روانی در کودک شود. بیشتر والدین به این مسئله واقف هستند که دعوا مقابل چشمان فرزندان کار نادرست و ناشایستی می‌باشد، اما در اکثر مواقع والدین به این مساله توجهی نمی‌کنند و جلوی فرزندان خود با یکدیگر جر و بحث می‌کنند. در زندگی زناشویی عوامل بسیاری وجود دارند که باعث بروز اختلاف میان زوجین می‌شود.
اکثر بچه‌ها متوجه ناسازگاری‌ها و تعارضات پدر و مادر می‌شوند و اگر به طور مداوم شاهد زد و خورد آن‌ها باشند، نشانه‌هایی از پریشانی و ناراحتی‌های فیزیکی و احساسی از خود بروز می‌دهند، برخی تحقیقات نشان می‌دهد: بچه‌ها حتی از شش ماهگی نسبت به استرس، صدا‌هایی که در اطراف خود می‌شنوند و برخورد‌ها و منازعات پرخاشگری‌ها واکنش می‌دهند. محققان اعلام کرده‌اند کودکانی که در معرض مشاجره والدین خود هستند عصبی، پرخاشگر و مضطرب شده و نسبت به سایر همسالان خود از اعتمادبه‌نفس کمتری برخوردارند و در موارد شدید حتی به خودکشی هم فکر می‌کنند، نادیده گرفتن اثرات مخرب دعوای والدین بر کودکان منجر به بروز مشکلات بیشتر در آینده می‌شود. در اغلب موارد والدین در دعوا‌های میان خود به فرزندان اهمیتی نمی‌دهند و گمان می‌کنند کودکشان متوجه چنین مسائلی نمی‌شود. آگاهی از تأثیرات مخرب دعوای والدین به آن‌ها کمک می‌کند تا به اصلاح رفتار و ارتباطات خود بپردازند.

وقایع دردناک کودکان را در برابر استرس بسیار آسیب‌پذیر می‌کند و سلامتی روان‌شان را به خطر می‌اندازد، تحقیقات اخیر نشان داده است که مشاجرات میان والدین به ویژه اختلافات لاینحل، حتی در صورت جدایی آن‌ها از یکدیگر، در درازمدت در سلامت روانی و خوشبختی کودکان اثر می‌گذارد. براساس تحقیقات، کودکانی که در معرض منازعات شدید، مداوم و طولانی مدت والدین خود قرار می‌گیرند، می‌توانند به افرادی تهاجمی، متخاصم و خشن بدل شوند. در مواقعی نیز تأثیر مشاجره والدین بر فرزند به صورت کاهش اعتماد به نفس، اضطراب و افسردگی بروز می‌کند که در بعضی از کودکان می‌تواند حتی تبدیل به روحیه خودکشی شود، علاوه بر این، عملکرد تحصیلی کودک در نتیجه مشاجرات والدین آسیب می‌بیند که همین امر بر پرورش مهارت‌های عاطفی و اجتماعی وی نیز اثر می‌گذارد. دانشمندان معتقدند که کودکان در همه سنین تحت تأثیر نزاع‌های میان والدین قرار می‌گیرند و روابط میان والدین یکی از قوی‌ترین تأثیرات را در بهداشت روانی طولانی مدت، خوشبختی و شانس زندگی کودکان در آینده دارد. از سوی دیگر اگر فرزندان شاهد وقایع ناراحت کننده و به خصوص دعوای پدر و مادرشان باشند در طول زمان خوش بینی خود را در مورد جهان و توانایی‌های خود را برای به دست آوردن هماهنگی و عشق از دست می‌دهند. دعوا و جر و بحث بخشی از یک زندگی معمولی می‌باشد و هیچ راهی وجود ندارد که بتوان به طور کامل از آن جلوگیری کرد، اما همه ما وظیفه داریم به عنوان والدین، مسائل کاری و خانواده را از یکدیگر جدا کنیم تا بتوانیم آرامش بیشتری را برای فرزندان فراهم کنیم و از طرفی جر و بحث ما در مقابل فرزندان می‌تواند تأثیرات ناخوشایندی روی آن‌ها بگذارد.
تأثیرات ناخوشایند مشاجره والدین بر روی فرزندان عبارتند از:

خانواده‌هایی که در مقابل کودک خود جر و بحث می‌کنند، نوعی اضطراب را به کودک القا می‌کنند، دعوای پدر و مادر می‌تواند تأثیرات منفی را از لحاظ عاطفی روی کودک بگذارد و این کار باعث احساس ناامنی در کودکان خواهد شد و در نتیجه این احساس نا امنی باعث می‌شود که کودکان در آینده از مشکلاتی مثل اضطراب و افسردگی رنج ببرند.

خانواده‌هایی که جلوی فرزندان خود دعوا می‌کنند، در واقع به فرزند خود این گونه یاد می‌دهند که برای حل مشکلات باید پرخاش کرد و دعوا راه انداخت و بنابراین کودکان سعی می‌کنند که مشکلات خود را از همین طریق حل کنند و نتیجه این اتفاق باعث روابط شکست خورده و پرخاشگری می‌شود.

کودکان سعی می‌کنند در روابط خود مانند پدر یا مادر شأن رفتار کنند و اگر شما هم مدام در حال جر و بحث باشید، کودک تان در آینده همین رفتار را در رابطه به کار می‌گیرد و در نتیجه روابط کودک‌های شما در آینده دچار شکست خواهد بود و او نیز همیشه از این شکست‌ها آسیب می‌بیند.

دیدن دعوای خانواده می‌تواند باعث احساس اضطراب و افسردگی و درماندگی در کودک شود و در نتیجه این احساسات منفی بر روی سلامتی انسان تأثیر می‌گذارد و گاهی اوقات در بعضی از کودکان باعث غذا نخوردن و در بعضی دیگر باعث پرخوری می‌شود که تمام این‌ها روی سلامت جسمی آن‌ها نیز تأثیر گذار است.

مشاجرات والدین روی الگوی خواب کودکان تأثیر منفی دارد و خواب آرام را از کودکان می‌گیرد و باعث زودرنجی و بهانه جویی کودک می‌شود.

دعوا کردن در مقابل کودک باعث می‌شود که ذهن او یکسره مشغول باشد و در نتیجه نمی‌تواند فکر خود را از این دعوا‌ها به درس‌هایش متمرکز کند و تمرکز او پایین خواهد آمد.

ترکیب احساساتی مثل گناه، خجالت، بی ارزشی و نا امیدی در کودکی با این شرایط ایجاد می‌شود و باعث می‌شود که او به طور کلی احساس اعتماد به نفس پایینی داشته باشد.

مشاجرات والدین کودکان را غمگین، مشوش، پرخاشگر، لجباز می‌کند و سبب می‌شود مشکلات ارتباطی با همسالان خود داشته باشند

تحقیقات نشان داده چیز‌هایی که والدین تجربه می‌کنند، بچه‌ها هم تجربه خواهند کرد. از این رو، اگر والدین عصبانی و ناراحت باشند، این احساسات به سایر اعضای خانواده نیز سرایت خواهد کرد. فرزندان بخصوص در سنین پایین به امنیت روانی نیاز دارند و وظیفه تأمین این نیاز بر دوش والدین است. کودک به محض بلند شدن صدای پدر و مادر احساس نگرانی و ناامنی می‌کند. والدین، نقطه امن و یگانه پناهگاه فرزندان هستند، بنابراین هنگام مشاجره، فرزندان نمی‌دانند به چه کسی پناه ببرند.
اگر دعوا و مشاجره بخشی از زندگی عادی پدر و مادر باشد، بچه‌ها همیشه منتظر بروز بحث و درگیری بین آن‌ها خواهند بود. علاوه بر این رفتار‌های حفاظت از خود بچه‌ها، برای جلوگیری از بروز این درگیری‌ها آنان را خسته می‌کند. این مسئله آن‌ها را در موقعیتی بسیار دشوار قرار می‌دهد و مجبورشان می‌کند که نقش یک آدم بزرگ را بازی کنند، درحالیکه نه از نظر فیزیکی و نه شناختی به آن اندازه نرسیده‌اند. همچنین والدینی که زندگی باثباتی ندارند، زیاد مشاجره می‌کنند و قانون مشخصی برای تعاملاتشان ندارند در کنترل فرزندان نیز ناتوان خواهند بود. از آنجا که بچه‌ها والدینشان را الگوی خود می‌دانند و به آن‌ها تکیه می‌کنند، دیدن آن‌ها در حال دعوا و مشاجره برایشان ناراحت کننده و آسیب‌زا خواهد بود.
از دیگر واکنش کودکان هنگام مشاجره والدین عبارتند از:
- کودکان وقتی در معرض مشاجره‌های داغ والدین خود قرار می‌گیرند ترسیده و احساس ناامنی می‌کنند.
- گاهی ساکت، آرام و سردرگم می‌شوند، زیرا نمی‌دانند چه واکنشی باید نشان دهند.
- کودکان نوپا زمانی که والدین خود را در حال مشاجره می‌بینند شروع به گریه می‌کنند.
- بیشتر کودکان رفتار والدینشان را حین بازی، مدرسه و رفتار با خواهر و برادرشان تقلید می‌کنند. ازاین‌رو ممکن است آن‌ها نیز رفتار والدین خود را تقلید کرده و به زورگویی و قلدری بپردازند.
- برخی هم از لحاظ جسمی به خود آسیب وارد می‌کنند و یا ممکن است با موجودات اطراف خود از قبیل حشرات، حیوانات خانگی خیلی بی‌رحمانه رفتار کنند.
- برخی کودکان نیز عصبانیت و پرخاشگری خود را به والدین منتقل می‌کنند.
- برخی نیز خودشان را مقصر مشاجره والدین می‌دانند.
- کودکان بزرگ‌تر هم ممکن است به فکر فرار از خانه بیفتند و یا ماندن در مدرسه و یا هر مکانی خارج از خانه را به حضور در منزل ترجیح دهند.

الگو‌های رفتاری ناسازگار در بچه‌ها زمانی شکل می‌گیرد که می‌خواهند خود را با دعوا‌ها و مشاجرات پدر و مادر وفق دهند. آن‌ها گریه می‌کنند، علائمی از ترس نشان می‌دهند، در دعوای والدین دخالت می‌کنند و فرار می‌کنند. بچه‌ها ممکن است حساس و مضطرب شوند. این خصوصیات رفتاری می‌تواند تأثیر بسیار هنگفتی بر اعتماد به نفس و عزت نفس آن‌ها داشته باشد. وقتی الگو‌های احساسی منفی از زمان کودکی در آن‌ها شکل گیرد، اصلاح و تغییر آن‌ها بسیار دشوار شده و در زندگی آینده آن‌ها خطرساز خواهد شد.
اگر بچه‌ها به طور مداوم شاهد این دعوا‌ها باشند، به ویژه در محیط خانه، این رفتار‌ها را تقلید کرده و در بازی با دوستانشان و در موقعیت‌های دیگر همان‌ها را اجرا می‌کنند. مدل سازی از رفتار‌های والدین، پدیده‌ای رشدی است که اگر دعوا کانون آن باشد، تأثیراتی بسیار مخرب خواهد داشت. والدین اکثراً سعی می‌کنند حرف‌ها و مشاجراتشان را شب‌ها بعد از اینکه بچه‌ها به خواب رفتند انجام دهند تا خطر شنیده شدن آن‌ها توسط بچه‌ها و ناراحت شدن آن‌ها کمتر شود. توصیه می‌شود که اگر والدین می‌توانند احساسات خود را کنترل کنند، بهتر است مخالفت‌ها و ناسازگاری‌های خود را به تعویق بیندازند تا محیط و زمانی مناسب برای خالی کردن آن‌ها پیدا کنند. بهتر است این مشاجرات در محلی به غیر از خانه انجام شود، پارک یا سایر محیط‌هایی که بچه‌ها در آن حضور نداشته باشند، مناسب‌تر است.

وقتی که دعوا‌ها طولانی می‌شود، بچه‌ها به این فکر می‌افتند که پدر و مادرشان همدیگر را دوست ندارند و شاید می‌خواهند از هم جدا شوند؛ در حالی که معمولاً دعوای پدر و مادر این معنی را ندارد، بنابراین لازم است که بچه‌ها بدانند که بزرگتر‌ها هم گاهی درست مثل خود بچه‌ها دعوا می‌کنند و در موقع دعوا ممکن است که حرف‌هایی زده شود که واقعاً منظور آن‌ها نبوده است. باید دوتایی با هم برای بچه‌ها توضیح دهید که گاهی پدر و مادر‌ها با هم مخالف هستند و با هم جروبحث می‌کنند و یا بعضی روز‌ها بزرگتر‌ها خسته و کم‌حوصله می‌شوند و شاید از دست کسی عصبانی باشند، در این زمان ممکن است در خانه بحث و دلخوری یا شاید دعوا پیش بیاید، اما این دلیل نمی‌شود که یکدیگر را دوست نداشته باشند. به کودک بگویید که هردو چقدر دوستش دارید.

والدین باید در خلوت مشکلاتشان را حل کنند، حتی مشاجرات کوچک والدین هم به کودک آسیب می‌رساند. علائم و نشانه‌های پدیدار شدن دعوا و مشاجره را تشخیص دهید و آن را به زمانی که بچه‌ها حضور نداشته باشند معوق کنید و بهتر است این مشاجرات در محلی به غیر از خانه انجام شود.
بهتر است کودکان بیاموزند بزرگسالان هم درست مانند خودشان که ممکن است با همسالانشان دعوا کنند، گاهی مشاجره می‌کنند، اما این مشاجره به معنای جدا شدن پدر و مادر نیست. باید به فرزند توضیح داد که ممکن است ما با صدای بلند صحبت کنیم، اما یکدیگر را دوست داریم.
اجازه بدهید فرزندتان در مورد مشاجره سوال کند. بچه‌ها ممکن است در مورد رابطه پدر و مادرشان دچار ترس و نگرانی شوند، چون درواقع بحث و مشاجره شما را خوب نمی‌فهمند، از این رو، باید به آن‌ها فرصت دهید این نگرانی‌ها را به حداقل برسانند.
با نشان دادن علاقه خود به همسرتان جلوی چشم فرزندان، مشاجره‌ها را با محبت متوازن کنید، مهارت کنترل خشم و عصبانیت و راهکار‌های پیشگیری از دعوا‌های زن و شوهری را بیاموزید و با مراجعه به مشاور خانواده، طریقه رفتار با همسرتان را اصلاح کنید.

 

منبع :ایمنا