چرا برای اموات مراسم چهلم می گیریم؟

رسول اکرم (ص) در سفارش‌های خود به جناب ابو‌ذر غفاری به اهمیت و جایگاه والای مؤمن در جهان اشاره کرده و فرموده است: «یا اباذر! ان الارض لتبکی علی المؤمن اذا مات اربعین صباحا؛ (مکارم الاخلاق، ص ۴۶۵)‌ای ابوذر! هنگامی که مؤمنی از دنیا می‌رود، زمین تا چهل روز برای فقدان او گریان و عزادار است.» ممکن است منشا مجالس اربعین برای اموات مؤمنین و اینکه چرا برای فرد از دنیا رفته چهلم میگیرند همین روایت نبوی باشد.

حکمت اینکه برای اموات مراسمهایی، چون شب سوم، هفتم و چهلم برگزار می‌کنند چیست و آیا در قرآن و احادیث، به این موضوع اشاره شده است یا خیر؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که هیچ مطلبی به صراحت در قرآن و احادیث به این موضوع نپرداخته است، اما براساس برخی از روایاتی که در مورد متوفی و بازماندگان او وجود دارد پاسخ به این سوال مشخص می‌شود.
دسته اول روایاتی که حال اموات در عالم برزخ را بیان کرده و نگرانی، احتیاج و مشکلات آن‌ها را می‌گوید و اینکه از بازماندگان خود چه انتظاراتی دارند.
دسته دوم روایاتی است که کار‌هایی که بازماندگان می‌توانند برای اموات انجام دهند را توضیح می‌دهد. این کار‌ها عبارتند از:
۱. جلسات عزاداری برای اموات توسط بازماندگان؛
۲. صدقه و استغفار و نماز و روزه و حج نیابتی و اطعام و ادای بدهکاری‌های شرعی و عرفی.
۳. تسلیت دوستان به بازماندگان
دسته آخر روایت‌هایی هستند که بیان می‌کنند چه زمانی روح انسان به سراغ جسم خود رفته و از هم پاشیدگی بدنش او را ناراحت می‌کند، یا چه زمانی روح برای دیدن اهل خانه و محل زندگی دنیایی خود آمده و از دیدار آن‌ها و جدایی از زندگی دنیوی خود ناراحت می‌شود. در این ایام انسان باید بنابر وظیفه شرعی خود، برای تسلای اموات، خیرات دهد تا حقی از او ادا گردد. این ایام به طور حتم شب اول پس از خاکسپاری، روز سوم، هفتم و چهلم متوفی است. به همین دلیل برگزاری مراسم در این ایم شاید به این خاطر است که روح ناراحت و نگران است و این جلسات موجب تسلای خاطر، آرامش و آمرزیده شدن او باشد. برگزاری مراسم سوم، هفتم، چهلم و سالگرد، تنها به دلیل حفظ یاد و خاطره گذشتگان و احترام به آن‌ها است و همچنین موجب تسکین قلوب بازماندگان می‌باشد.

چهلم از روز فوت انسان محاسبه می‌شود. همانطور که اربعین امام حسین (ع) از روز به شهادت رسیدن ایشان و نه بعد از دفن در نظر گرفته می‌شود. چرا که اگر بعد از دفن ایشان اربعین در نظر محاسبه شود، روز چهلم در تاریخ ۲۳ ماه صفر تعیین می‌گردد، در حالیکه روز بیستم ماه صفر به مناسبت اربعین امام حسن (ع) می‌باشد. این روش محاسبه، سیره اهل بیت (ع) است.

از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است:
«مردگانتان را که در قبر‌ها آرمیده اند از یاد نبرید. مردگان شما امید احسان شما را دارند. مردگان شما زندانی هستند و به کار‌های نیک شما رغبت دارند. آن‌ها خود، قدرت انجام کاری را ندارند، شما صدقه و دعائی به آن‌ها هدیه کنید.» (انوار الهدایة، ص ۱۱۵)

امام صادق (ع) می‌فرمایند:
«مرده به خاطر طلب رحمت و آمرزشی که برای او می‌شود شادمان می‌گردد، همان گونه که زنده بوسیله هدیه‌ای که به او می‌دهند، خوشحال می‌گردد.» (محجة البیضاء، ج ۸، ص ۲۹۲)

حضرت امام رضا (علیه السلام) فرمودند:
«هر کس قبر مؤمنی را زیارت کند و در کنار آن هفت مرتبه إنّا انزلناه بخواند، خداوند او را با صاحب قبر می‌آمرزد.» (بحار الأنوار، ج ۸۲، ص ۱۶۹)
خواندن سوره‎ های فاتحه، یس، صافات، تبارک، احزاب و آیة الکرسی، هفت مرتبه اناانزلناه را می‌توان برای برای اهل قبور خواند و ثواب آن را به آن‌ها هدیه کرد.

 

منبع : برنا