کارهای آرامش‌بخش برای روزهای شلوغ!
وقتی سرتان شلوغ است انجام کارهای کوچک می‌تواند اثر آرامش‌بخشی داشته باشد. اما واقعاً چرا این کارهای کوچک به طرز عجیبی لذت‌بخش هستند؟
مرتب کردن میزکار، آب دادن به گیاهان یا تا کردن لباس‌های شسته‌شده. این کارهای روزمره‌ی خانگی را نمی‌توان اوج لذت‌گرایی دانست، با این حال بسیاری از ما از انجام همین کارهای تکراری کوچک لذت می‌بریم و به آرامش می‌رسیم.
حین انتظار کشیدن برای یک تلفن مهم یا گیرکردن در سد نویسندگی با ضرب‌الاجل نزدیک، روی آوردن به همین کارهای کوچک برای آرامش گرفتن بسیار موثر است.
به عقیده‌ی روان‌شناسان، مکانیسم‌های بالقوه‌ی زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد چرا انجام کارهای کوچک لذت‌بخش است و شاید شما با دانستن آن‌ها بیشتر به انجام این کار‌ها تمایل پیدا کنید.
حواس‌پرتی‌های دل‌پذیر
در برونی‌ترین سطح، انجام کارهای کوچک ممکن است مفید باشد، چون ذهن را به خود مشغول می‌کند، بنابراین ما منابع کمتری را به مسائل نگران‌کننده اختصاص می‌دهیم. برای نمونه، شاید با انجام اَشکال ساختاریافته‌ای از مدیتیشن مشکل داشته باشیم، اما با انجام کارهای خانه در لحظه زندگی کردن را تجربه می‌کنیم. با این حال این تجربه منوط به اینست که تمرکزمان را به چه چیزی معطوف کنیم.
محققان دانشگاه ایالتی فلوریدا در یکی از مطالعات اندکی که روی مزایای ظرف شستن بر سلامت روان انجام شد ۵۱ شرکت‌کننده را به ۲ گروه تقسیم کردند. نیمی از آن‌ها متنی را خواندند که آن‌ها را تشویق می‌کرد افکارشان را روی احساساتِ برانگیخته شده توسط این فعالیت (ظرف شستن) متمرکز کنند. به آن‌ها گفته شد: «حین شستن ظرف‌ها، باید از این واقعیت کاملاً آگاه باشید که در حال شستن ظرف‌ها هستید.» و به گروه دیگر دستورالعمل‌های واقعی در مورد چگونگی شستن ظرف‌ها داده شد بدون اینکه مستقیماً تشویق شوند آگاهی‌شان را روی احساسات ناشی از این کار متمرکز کنند.
سپس از شرکت‌کنندگان خواسته شد به پرسشنامه‌ای درباره‌ی احساسات‌شان از این کار پاسخ دهند. کسانی که مستقیماً تشویق شده بودند روی تجربه‌ی حسیِ ناشی از این کار تمرکز کنند به روشنی خلق و خوی بهتری یافته بودند که این بهبودی شامل کاهش عصبانیت و حتی یک حسِ «الهام‌بخش» میشد، گویی غرق شدن در این فعالیتِ ساده به ذهن آن‌ها طراوت بخشیده بود.
کنترلِ ادراک‌شده
برخلاف فعالیت‌های حواس‌پرت‌کن دیگر از قبیل بازی‌های کامپیوتری یا تماشای تلویزیون، سرگرمی با انجام کارهای کوچک مزیت کنش‌گرایی و مفید بودن هم دارد و کنترل ادراک‌شده‌ی ما را بالا می‌برد.
وقتی احساس اضطراب می‌کنیم، حس درماندگی می‌تواند واکنش استرس فیزیولوژیکی را افزایش دهد و سطح هورمون‌هایی از قبیل کورتیزول را بالا ببرد. در طولانی مدت، حس درماندگی حتی می‌تواند به عملکرد سیستم ایمنی آسیب برساند.
در حالت ایده‌آل، ما به خودِ وضعیت آزاردهنده مستقیماً رسیدگی می‌کنیم، اما تحقیقات نشان می‌دهد ما می‌توانیم با انجام فعالیت‌هایی که شاید تاثیر اندکی روی موقعیت آزاردهنده داشته باشند به درکی از کنترل برسیم.
اِسْتِیسی بِدوِلْ روان‌شناس از کالج کینگ لندن می‌گوید: «تا زمانی که ما تاثیر فعالیت کوچکی رو که انجام می‌دیم باور داریم یا احساسش می‌کنیم، پس کنترل داریم و لزوماً این کنترل نباید با کنترل واقعی همسو باشه.» به گفته‌ی اِسْتِیسی همین که صرفاً قادر باشیم محیط خودمان را تغییر بدهیم می‌توانیم حسی از پویایی ایجاد کنیم که سودمند است. به همین دلیل نظافت و سامان دادن به خانه می‌تواند شفابخش باشد.
برخی از خیره‌کننده‌ترین شواهد از مطالعات انجام‌شده روی افراد مسن به دست آمده است. فقط مقاله‌ی کلاسیک اِلِن لَنگر از دانشگاه هاروارد و پروفسور جودیث رادین از دانشگاه یِیْل را در نظر بگیرید. این مطالعه در یک خانه‌ی سالمندان انجام شد جایی که شرکت‌کننگان آن به دو گروه تقسیم شدند. به گروه اول اجازه داده شد اتاق را در اختیار خودشان بگیرند: آن‌ها اجازه داشتند چیدمان مبلمان را هر طور که دوست دارند تغییر دهند و به آن‌ها گیاهی داده شد که خودشان باید از آن مراقبت می‌کردند. به گروه دوم گفته شد که کارکنان خانه‌ی سالمندان از همه چیز مراقبت می‌کنند و نیازی نیست آن‌ها حتی به گیاهشان آب بدهند. بعد از گذشت ۱۸ ماه، شرکت‌کنندگان گروه اول که مسئولیت اتاق و گیاهشان را بر عهده داشتند از سلامت فیزیکی بهتری برخوردار بودند و احتمال مرگشان کمتر شد.
این امکان وجود دارد که حال خوبِ شرکت‌کنندگان گروه اول طی ۱۸ ماه به خاطر فعالیت بدنیِ اندکی بیشتر نسبت به گروه دوم باشد. با توجه به تحقیقی که روی آثار منفی درماندگی انجام شد، لَنگِر و رادین استدلال کردند که مزایای تحقیق آن‌ها اساساً منشا روانی دارد و برآمده از حس تقویت‌شده‌ی کنترل بر زندگی خود است.
اتاق مرتب، ذهن مرتب
مزایای انجام دادن کارهای کوچک به همین جا ختم نمی‌شود. اگر کار کوچکی که انجام می‌دهید به شکل سامان دادن و مرتب کردن باشد شاید به این نتیجه برسید که محیط مرتب‌تر خود به تنهایی شکلی از آرامش است.
همان‌طور که ایثان کراسِ روان‌شناس در کتاب خود به نام «پچ‌پچ: صدای درون سر ما و نحوه‌ی مهار آن» می‌نویسد: «ما در فضای فیزیکی خودمان جاسازی شده‌ایم و ویژگی‌های مختلف این فضا‌ها نیرو‌های روانی درون ما را فعال می‌کند و نحوه‌ی تفکر و احساس ما متاثر از آنهاست. اگر در بیرون از وجودمان شاهد نظم باشیم، از درون کمتر احساس آشفتگی می‌کنیم. نظم داشتنِ محیط بیرونی آرامش‌بخش است، چون هدایت زندگی را آسان‌تر و آن را قابل پیش‌بینی‌تر می‌کند.»
بِدوِل اشاره می‌کند که این ویژگی شاید در تواناییِ تمرکزِ شما مشهود باشد. «اگر پشت میز آشپزخانه‌ی خود نشسته باشید و پیرامون لپ‌تاپ شما شلوغ و بی‌نظم باشد یعنی محرک‌های بصری زیادی وجود دارد که مغز ما ناچار است به صورت مداوم آن‌ها را پردازش کند در حالی که شما همزمان تلاش می‌کنید روی کاری که در حال انجام آن هستید تمرکز کنید، اما اگر به بی‌نظمی محیط نظم ببخشید تمرکز کردن برای شما بسیار آسان‌تر خواهد شد.»
تصویربرداری مغز این یافته را تایید می‌کند. به طور کلی، اگر شمارِ اشیاءِ پرت‌کننده‌ی حواس را در یک صحنه بیشتر کنید فعالیت مغز شما بسیار بیشتر می‌شود. اینطور تصور کنید که هر شی برای جلب توجه ما با اشیاء دیگر رقابت می‌کند. این وضعیت منجر به خستگی مغز می‌شود تا حدی که دیگر نمی‌تواند برای طولانی مدت تمرکز کند.
نکته‌ی مهم اینست که برای جلوگیری از این اتفاق، لزوماً نیازی به حذف خرت و پرت‌ها نیست، بلکه ترتیب دوباره دادن به آن‌ها هم کفایت می‌کند. سامان دادن به اشیاء با گروه‌بندی آن‌ها مثلاً به واسطه‌ی رنگشان می‌تواند نشانه‌های واضح‌تری را برای هدایت آشفتگی در اختیار مغز قرار دهد. با این کار کمی از آشفتگی عصبی کاسته می‌شود و درنتیجه تمرکز ما بهبود می‌یابد.
ارتباطات دل‌پذیر
با وجود مزایایی از قبیل کاهش اضطراب، تسکین واکنش‌های استرس، افزایش تمرکز و تحریک آزادسازی اندورفین‌ها، تعجبی ندارد اگر به محض رویارویی با تردید بسیاری از ما به انجام کارهای کوچک خانه روی آوریم.
مانند تمام فعالیت‌ها، میزان این مزایا متاثر از سلایق شخصی و ارتباطاتی است که با این کار‌ها برقرار می‌کنید. برای مثال می‌دانیم اثرات ورزش‌هایی مانند دویدن می‌تواند با دیدگاه‌های افراد تعدیل شود. کسانی که انتظار دارند بعد از دویدن ذهن روشنی داشته باشند به احتمال بیشتری در بازگشت به خانه به این هدف دست می‌یابند. در مورد نظافت، مرتب کردن و طبقه‌بندی کردن هم همینطور است.
اگر علاقه‌ای به کار خانه ندارید و تنها به زور دستمال گردگیری به دست می‌گیرید، پس مزایا و لذت‌های کارهای کوچک خانه شامل حال شما نمی‌شود. اما امیدواریم برای آن دسته از شما که عاشق خانه و کارهای آن هستید ثابت شده باشد که چرا پرداختن به آن‌ها برای ذهن آشفته شفابخش است.