پرسش های کودکان درباره حجاب را چطور پاسخ دهیم؟

در خانواده‌ها زیاد دیده می‌شود که والدین، بچه‌ها را به سمت داشتن حجاب تشویق می‌کنند، اما خودشان به یک میهمانی که می‌روند یا مجلس عروسی خیلی چیز‌ها را رعایت نمی‌کنند. اینجاست که بچه‌ها با یک دوگانگی روبه رو می‌شوند که نمی‌توانند در ذهنشان آن را حل کنند و در بزرگسالی تکلیفشان با خودشان مشخص نیست. بهترین حالت این است که پدر و مادر هر دو به مفهوم حجاب و حیا به معنای واقعی معتقد باشند، سپس خود آن را رعایت کنند تا بچه هایشان نیز الگوی مناسبی داشته باشند. همیشه دغدغه ام این بود که چطور باید مفاهیم ارزشی مثل رعایت حجاب را به بچه‌ها آموزش داد تا به اصطلاح امر و نهی نباشد و زدگی برایشان ایجاد نکند و هم قبل از اینکه به سن نوجوانی و بلوغ برسند، مفاهیم ارزشی در وجودشان نهادینه شده باشد. وقتی نماز می‌خوانم، فرزند کوچکم مهر را برمی‌دارد و به پیشانی‌اش می‌چسباند، با من به سجده می‌رود و حالت‌های من را تقلید می‌کند، زمانی که جلوی آینه روسری ام را درست می‌کنم، دخترم هم یک پارچه روی سرش می‌اندازد و آن را مرتب می‌کند. آموزش ارزش‌هایی مثل رعایت حجاب از خود ما باید شروع شود، چرا که بچه‌ها از والدینشان تأثیر می‌گیرند و الگوبرداری می‌کنند، پس نخستین چیزی که یاد گرفتم این بود که به عنوان والدین اول خودم رعایت کنم و بعد بچه‌ها خود به خود مسائل دینی در وجودشان نهادینه می‌شود. «مریم رحیم زاده»، روان شناس خانواده درباره آموزش حجاب به کودکان و باید و نباید‌های آن مباحثی را مطرح می‌کند که در ادامه می‌خوانیم:

نخستین نکته این است که والدین بدانند پیش از سن تکلیف می‌بایست بستر‌های لازم در زمینه مفاهیم دینی، ارزشی، چون حجاب را برای بچه‌ها فراهم کنند، چرا که پس از آن ممکن است اتفاقاتی رخ دهد که به نتیجه دلخواه نرسیم. مفهوم حجاب می‌بایست قبل از اینکه رسانه‌های مغایر با فرهنگ اسلامی بر ذهن بچه‌ها اثر بگذارند، به صورت تدریجی با عمل کردن خود والدین انجام شود.
از امام صادق (ع) روایت شده که «بَادِرُوا أَوْلَادَکُمْ بِالْحَدِیثِ قَبْلَ أَنْ یَسْبِقَکُمْ إِلَیْهِمُ الْمُرْجِئَهُ؛ در یاد دادن حدیث به فرزندان خود شتاب ورزید پیش از آن که مرجئه _از گروه‌های منحرف اعتقادی_ در تعلیم آنان بر شما سبقت گیرند. امالی شیخ صدوق»
اینکه پدر و مادر خودشان در این زمینه معتقد باشند و درگیر مسائل ضدحجاب نشوند، در نوع صحبت یا پوشش‌شان مراقبت داشته باشند، خود بر نوع پوشش بچه‌ها در آینده اثرگذار خواهد بود. به طور مثال مادر خودش نوع پوشش مناسب برای رفتن به میهمانی، خیابان یا منزل را انتخاب کند، پدر با داشتن فرزند دختر در منزل نوع پوشش مناسبی را اختیار کند، به همین صورت مفهوم حیا را با نوع لباس پوشیدن به دخترانمان یاد دهیم. گاه دیده می‌شود که پدر و مادر، بچه‌ها را به داشتن حجاب تشویق می‌کنند، اما خودشان مثلا به یک مراسم خاصی که دعوت می‌شوند، خیلی چیز‌ها را زیر پا می‌گذارند و بعد هم اگر بچه‌ها سوال کنند که چرا پس خودت رعایت نمی‌کنی، آن‌ها هم کارشان را توجیه می‌کنند. بهترین حالت این است که ابتدا خود مادر و مادر الگوی عملی برای بچه‌ها باشند تا فرزندانشان نیز با مشاهده والدین، به سمت و سوی درست هدایت شوند.

اگر پدر و مادر می‌بینند که فرزند کوچکشان به حجاب علاقه نشان می‌دهد، مثلا در سن پنج سالگی دوست دارد چادر داشته باشد یا روسری سر کند و نماز بخواند، می‌بایست او را تشویق کنند، برایش جایزه بگیرند یا حتی جوایزی مربوط به امر حجاب برایش تهیه کنند. مثل اینکه اگر فلان کار را انجام دادی، برایت چادر می‌خرم یا یک سجاده و چادر نماز زیبا برایت تهیه می‌کنم و بعد هم به قولشان عمل کنند و بچه‌ها را در خرید آن نیز همراه کنند. این تشویق‌ها بچه‌ها را در سنین پایین به مسئله حجاب حساس و درگیر می‌کند.

همیشه تأثیر هنر بر یادگیری زیاد است، والدین هم برای آموزش الگو‌های مربوط به حجاب می‌توانند از شعر، داستان، کتاب و قصه‌ها استفاده کنند مثلا قهرمان‌های داستان را افرادی با حجاب معرفی کنند، البته نه اینکه حالت اغراق آمیز هم باشد، در حدی که برای بچه‌ها قابل فهم شود مثلا اینکه: «دختر کوچک خانواده‌ای همیشه دم دمای اذان چادرش را سر می‌کرد و به همراه مادرش به مسجد می‌رفت». حضور والدین در مراسم‌های مذهبی ایام محرم، ماه مبارک رمضان و دیگر زمان‌ها خیلی بر الگوگیری بچه‌ها اثرگذار است اینکه در جمعی بچه‌ها قرار بگیرند که رعایت پوشش مناسب در آن می‌شود، بر انتخاب نوع پوشش خود بچه‌ها نیز اثرگذار است تا اینکه بچه‌ها در جمعی باشند که هیچکس اعتقادی به هیچ نوع حجابی ندارد و مدام همه درباره نوع سبک و سیاق مد‌های جدید صحبت می‌کنند! والدین می‌بایست دقت کنند که نوع دوست یابی بچه هایشان نیز گزینشی باشد چرا که از یک سنی دیگر بچه‌ها از همسالان خود الگو می‌گیرند و خیلی مهم است که دوستانشان چه نوع سبک و پوششی دارند یا در محل زندگی شان از چه رسانه‌ای استفاده می‌کنند و از چه فرهنگی اثر می‌پذیرند تمام این‌ها مباحث ریزی است که والدین می‌بایست نسبت به آن حساس باشند.

اینکه یکی از والدین به حجاب معتقد باشد و دیگری نظر متفاوتی داشته باشد، خود به چالش‌ها و دوگانگی‌های بچه‌ها در آینده دامن می‌زند، بهتر است در این زمینه پدر و مادر با هم در یک راستا حرکت کنند تا فرهنگ سازی صحیح صورت بگیرد.

شاید خیلی‌ها تعجب کنند که چطور یک مادر می‌تواند مفهوم حجاب را با بازی به بچه اش یاد دهد، اما کار دشواری نیست کافی است بازی‌هایی طراحی کنید که به هدفتان شما را نزدیک می‌کند مثل اینکه چطور در یک زمان کوتاه روسری مان را با سلیقه سر کنیم، آموزش خاله بازی با سبک و سیاق خاص خودتان، دوخت و دوز لباس برای عروسک‌ها یا اینکه بازی‌های کامپیوتری را در اختیار فرزندانتان قرار دهید که در زمینه سبک زندگی اسلامی ایرانی همخوان باشد. حتی خرید عروسک‌ها و اسباب بازی‌هایی که در این زمینه وجود دارد نیز می‌تواند موثرباشد.

ابتدا مهم این است که به سوال فرزندتان به خوبی گوش دهید و یک جواب از سر بازکنی به او ندهید چرا که برای بچه‌ها پاسخ پرسش هایشان خیلی مهم است، حتی اگر پاسخ یک سوال را نمی‌دانید، حتما درباره آن از فرد مطلعی بپرسید و بعد جواب قانع کننده و کارشناسی به او بدهید. اگر دخترتان از شما می‌پرسد که چرا باید او حجاب داشته باشد، اما برادرش نه، می‌توانید پاسخ دهید: «یک گل زیبا و خوشبو در گلخانه و در محیط مناسب پرورش پیدا می‌کند، بدون اینکه غریبه و نامحری بخواهد به او نزدیک شود و به او نگاه بد داشته باشد، حجاب داشتن برای یک دختر هم مثل همون گلخونه‌ای می‌مونه که گل در آن پرورش پیدا میکنه تا بزرگ بشه و رشدکنه». حتما در توضیحاتتان از الگو‌های خوب فامیل و دوست و آشنا که محجبه و موفق هستند، نام ببرید و برایش مثال بزنید. یک روش دیگر برای پاسخ به سوالات مربوط به حجاب بچه ها، استفاده از پرسش‌های سقراطی است یعنی اینکه یک پرسش او را با پرسش دیگری پاسخ دهید تا به فکر فرو برود و نتیجه دلخواه حاصل شود مثل اینکه اگر دختر شما می‌گوید چرا باید حجاب داشته باشد، شما می‌توانید بپرسید فرق بین کسی که حجاب دارد و ندارد چیست؟، آیا به کسی که حجاب دارد مردم بیشتر نگاه می‌کنند یا کسی که ندارد و سوالاتی از این دست که به ذهنتان می‌رسد. برای رفتن به بیرون از منزل لباس هایش را مرتب کنید و حتی اگر پنج ـ شش سال دارد و تمایل به سرکردن چادر دارد، برایش چادر تهیه کنید و همیشه اتو کرده و تمیز به تن کند، با حجاب از او عکس بگیرید و عکسش را در اتاقش نصب کنید.

هیچگاه با زور و اجبار سعی نکنید بچه‌ها را به سمت حجاب بکشانید، مثل اینکه به زور چادر سر دخترتان کنید تا قبل از سن تکلیف حجاب کامل اجباری ندارد تا آن زمان هم با روش‌های گفته شده بچه‌ها را به سمت حجاب سوق دهید تا خودشان علاقه به آن نشان دهند. سعی کنید لباس‌های تیره تن بچه‌ها نکنید، حتی برای خرید مقنعه در سنین پایین یا لباس رنگ‌های شاد برایشان تهیه کنید تا خوششان بیاید؛ و در نهایت اینکه درباره احساس فرزندتان درباره حجاب از او هر چند وقت یکبار سوال کنید تا درباره اش صحبت کند و اگر چیزی ذهنش را درگیر کرده، برایش روشن کنید مثل اینکه چه حسی داری الان که چادر یا روسری سر می‌کنی؟ شما چقدر در این زمینه با فرزندانتان صحبت می‌کنید و درباره احساساتشان پرسش می‌کنید؟ از سنین چهار تا پنج سالگی دیگر لباس تنگ و کوتاه یا بدون آستین برای دخترتان تهیه نکنید و اگر هم علاقه نشان داد به او بگویید که فقط در محیط منزل می‌تواند این دست لباس‌ها را بپوشد نه در میهمانی و جمع، تا حیا در او نهادینه شود و پیش از هفت سالگی هم موهایش را با کلاه یا روسری‌های کوتاه بپوشانید و بعد هم نوع حجابش را مورد تشویق قرار دهید.

 

منبع : فارس