وسواس فکری در پی بی اشتهایی روانی

تابناک جوان : بی اشتهایی روانی، یک اختلال تغذیه ای است که باعث می شود افراد دائما در مورد وزن خود و غذایی که می خورند، وسواس فکری داشته باشند و سعی و کوشش فراوانی در جهت نگهداری وزنشان در محدوده خیلی پایین تر از میزانی که نسبت به سن و قدشان طبیعی است کنند. به منظور جلوگیری از افزایش وزن و یا به منظور ادامه کاهش وزن، افراد مبتلا به بی اشتهایی روانی، ممکن است گرسنگی زیادی تحمل کنند و یا به حد افراط ورزش کنند.

غلبه یافتن بر بی اشتهایی روانی می تواند بسیار دشوار باشد. اما با درمان، شما می توانید حس بهتری از خود به دست آورید، به عادات غذایی سالم تر برگشته و بسیاری از عوارض جدی مربوط به بی اشتهایی روانی را در خود از بین ببرید. در ادامه به بیان توضیحات کاملی در مورد این اختلال، علائم و نشانه ها، علل و روش های درمان این اختلال پرداخته می شود.

تعریف و انواع بی اشتهایی روانی

بی اشتهایی روانی اختلالی جد، مهلک و با محدودیت های عمدی در رژیم غذایی همراه است که معمولا به سوء تغذیه شدید می انجامد. این بیماری و به نوعی معضل جدی به انواع مختلفی دسته بندی می شود. 1. نوع محدود کننده (بدون پرخوری دوره ای): در این نوع، شخص به شدت از خوردن اجتناب می ورزد. 2. نوع پرخوری دوره ای، پاکسازی (یا دفع تحمیلی): در این نوع شخص به طور منظم دست به پرخوری می زند و سپس به دفع تحمیلی (استفراغ) آنها می پردازد.

تشخیص، نشانه ها و علائم

1. امتناع از حفظ وزن بالاتر از حداقل وزن طبیعی متناسب با سن و قد (مثلا کاهش وزن به حدی که وزن بدن پائینتر از 85/0 وزن مورد انتظار باقی بماند).
2. ترس شدید از بالارفتن وزن و چاقی، حتی وقتی وزن پائین تر از حد معمول است.
3. اختلال در برداشت شخص از وزن، حجم یا شکل بدن خود

همه گیر شناسی

شیوع- 5/0 تا 1 درصد دختران نوجوان. شروع: معمولا بین 13- 20 ساله. در ممالک پیشرفته تمایل به لاغر شدن مثل مانکن ها شایع تر از دیگران است

علت شناسی

علت اصلی بی اشتهایی عصبی، ناشناخته بوده و مانند بسیاری از بیماری ها، احتمالاً ترکیبی از عوامل زیست شناختی، روانشناختی و اجتماعی است.

عامل زیست شناسی: ممکن است تغییرات ژنتیکی باعث شود که بعضی از افراد در ابتلا به بی اشتهایی عصبی، آسیب پذیرتر باشند. هرچند صریحاً آشکار نیست که چگونه ژن های شما می تواند باعث بروز بی اشتهایی عصبی شود. همچنین شواهدی در دست است که سروتونین که یک ماده شیمیایی مغزی مرتبط با افسردگی است، ممکن است در بی اشتهایی نقش داشته باشد.

عامل روانشناختی: به نظر می رسد بی اشتهایی روانی، واکنشی در مقابل تقاضاهای استقلال و عملکرد اجتماعی و جنسی دوران نوجوانی باشد.

عامل اجتماعی: تأکید جامعه و تبلیغات رسانه های گروهی بر لاغری فرد ممکن است روابط نزدیک اما دشوار با پدر و مادر داشته باشد.

عوارض جسمانی بی اشتهایی روانی

کم خونی و حتی مرگ در اثر کاهش شدید وزن و سوء تغذیه.

مشکلات قلبی، مانند پرولاپس دریچه میترال، ضربان نامنظم و غیرطبیعی قلب و در نتیجه نارسایی قلبی.

ضایعات استخوانی، افزایش احتمال خطر شکستگی های بعدی در طول زندگی.

قطع قاعدگی و عادت ماهانه در زنان

کاهش سطح تستوسترون در مردان

مشکلات مربوط به معده و روده، مثل یبوست، نفخ شکم و یا تهوع

ناهنجاری های الکترولیتی، مثل کاهش سطح پتاسیم، سدیم و کلراید خون

مشکلات کلیوی

عوارض روانشناختی بی اشتهایی روانی

افسردگی

اختلالات اضطرابی

اختلالات شخصیتی

روان رنجوری وسواسی فکری عملی

مصرف مواد مخدر

درمان

بستری شدن در بیمارستان: ممکن است در مواردی که دچار عوارض و مشکلات جدی پزشکی شده اید، یا در مواردی که فوریت های روانپزشکی ایجاب می کند و همچنین در موارد سوء تغذیه شدید و امتناع و خودداری اکید از غذا خوردن، نیاز به بستری شدن بیمارستانی باشد. ممکن است بستری شدن در بیمارستان، در یک بخش پزشکی و یا روانپزشکی صورت بگیرد.

بعضی از درمانگاه ها در درمان افراد با اختلالات مرتبط به غذا خوردن تخصصی هستند. این امکان وجود دارد که بعضی از آنها به جای بستری کردن بیماران، برنامه های روزانه، را پیشنهاد کنند. برنامه های تخصصی مربوط به اختلالات مرتبط با غذا خوردن، ممکن است درمان های فشرده تر و شدیدتری را در مدت زمان طولانی تری پیشنهاد دهند. همچنین، حتی پس از اتمام دوره بستری، درمان های مداوم و آموزش های تغذیه ای برای ادامه بهبود بسیار حائز اهمیت است.

دارو درمانی: تاکنون داروی به خصوصی که جهت درمان بی اشتهایی طراحی شده باشد، شناخته نشده است، چرا که مشخص شده است کارایی خوبی نداشته اند. هرچند، داروهای ضد افسردگی، یا داروهای مربوط به روانپزشکی، می توانند جهت درمان اختلالات روانی مثل افسردگی یا اضطراب که ممکن است درگیر آن باشید، به شما کمک کنند.

درمان فردی: این نوع از درمان به شما کمک می کند تا با رفتار و افکاری که در بی اشتهایی عصبی سهیم هستند، برخورد صحیحی داشته باشید و بر آنها غلبه کند. می توانید اعتماد به نفس بهتر و سالم تری به دست آورده و راه های مثبتی جهت غلبه بر اضطراب و سایر احساسات ناخوشایند شدید یاد بگیرید. عموما، نوعی از درمان که درمان رفتاری شناختی (CBT) نامیده می شود، استفاده می شود. ممکن است درمان در همان روزی که برنامه درمان مقرر گردیده، صورت بگیرد، اما در بعضی موارد، ممکن است بخشی از درمان در یک بیمارستان وابسته به روانپزشکی انجام شود.

خانواده درمانی: این نوع از درمان با این فرض شروع می شود که فرد مبتلا به اختلال مرتبط با غذا خوردن، دیگر قادر به تصمیم گیری درست و قاطع بابت سلامتی خود نبرده و به کمک خانواده خود نیاز دارد. بخش مهمی از درمان بر مبنای خانواده، این است که خانواده درگیر در این مساله، مطمئن و خاطرجمع باشد که فرد از الگوهای صحیح و سالم غذایی، پیروی می کند. این نوع از درمان، می تواند به حل مشکلات و کشمکش های خانوادگی کمک کند و حمایت های اعضاء دلسوز خانواده را یک جا جمع کند. درمان بر مبنای خانواده، خصوصاً برای بچه های مبتلا به بی اشتهایی عصبی که هنوز در خانه و با خانواده زندگی می کنند مهم است.

درمان گروهی: این نوع از درمان، راهی را پیش روی شما قرار می دهد تا با افراد دیگری که مبتلا به اختلالات مرتبط با غذا خوردن هستند، ارتباط برقرار کنید. گاهی اوقات، گروه های حمایتی غیر رسمی نیز می توانند مفید و کمک کننده باشند. هر چند باید دقت داشته باشید که این گروه های غیر رسمی از تیم های تخصصی سلامت روانی خط نگیرند. در مورد بعضی از افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی، ارتباط با گروه های حمایتی ممکن است منجر به رقابتی شود که فرد بخواهد در آن به عنوان لاغرترین فرد گروه شناخته شود.

دکتر سید محمدرضا طباطبایی نائینی*