نگذاريم قهرمان غرق شود!
تابناک جوان : بی شک تکنولوژی دستاوردی مهم برای بشر امروز است و موجب پیشرفت در انجام کارها و امور نیز شده است. پیشرفتی که دنیای امروز را دگرگون ساخته و باعث شده است پنجره ای نو رو به عالم بشریت باز شود. اما مانند هر امکاناتی که در دست انسان قرار می گیرد، در کنار مواهب و دستاورد های مثبت تکنولوژی استفاده نامناسب از آن نیز باعث به وجود آمدن مضراتی به خصوص برای کودکان و نوجوانان خواهد شد. در ادامه به مواردی از این مضرات در رابطه با کودکان و نوجوانان و نحوه آموزش استفاده صحیح از آن خواهیم پرداخت.
شاید ذهن والدین امروزه درگیر این سوال باشد که آیا استفاده از ابزارهای جدید الکترونیکی مثل تبلت، موبایل، کامپیوتر و بازی های کامپیوتری برای فرزندان آنها مضر است یا خیر؟ در واقع باید گفت سرعت رشد این ابزارها آنقدر سریع بوده که قبل از اینکه والدین بتوانند با این ابزارها ارتباط ایجاد کنند و دانش مربوط به آنها را فرا گیرند، فرزندان آنها بر آن مسلط گشته و این نوعی عقب ماندگی از فناوری روز را برای والدین ایجاد می کند. چون این ابزارها از کنترل و نظارت والدین خارج شده و از توانایی یاری او به فرزندش در این امر مهم کم می کنند.
این ابزارها دنیای گسترده ای از اطلاعات و بازی های را در اختیار کاربران خود قرار می دهند. نوع آنها بسیار متغییر است. آنها می توانند کنترل شده و از نظر سنی طبقه بندی شده باشند و یا بسیاری از آنها برای افراد به خصوص کودکان مضر باشند. این در حالی است که اطلاعات پیش از این در کتاب ها، فیلم ها و یا مجلات قرار می گرفت و اوضاع برای والدین نیز قابل کنترل بوده و می توانستند کودک خود را راهنمایی کنند که با توجه به سنش می تواند از چه کتابی استفاده کند.
این فضای گسترده و بدون فیلتر عواقب بسیاری را نیز به همراه دارد. با در نظر گرفتن این که قدرت فهم و هضم کودکان و پردازش اطلاعات توسط آنها با بزرگ سالان متفاوت است، بسیاری از اطلاعات می توانند برای کودکان ایجاد تنش و اضطراب کند. فضای آرام کودکی آنها را مبدل به دوران پرسش و اضطراب کرده و همچنین می تواند روحیه ای پرخاشگر و خرد شده، احساس پوچی و ناکامی، بی اعتمادی و... را برای کاربران کودک خود نیز فراهم کند.
مهم ترین نکته ای که در استفاده کودکان از تکنولوژی و ورود به فضای مجازی وجود دارد، این است که والدین آنها نیز خود را به استفاده از این امکانات مجهز کنند تا توانایی کنترل و فیلتر کردن آن را در موارد خاص داشته باشند. زمانی که دانش، اطلاعات و مهارت والدین نسبت به تجهیزات جدید و تکنولوژی افزایش یابد، می توانند به سادگی برای فرزندان خود راهگشا و راهنما باشند.
آنها می توانند با فرزندان خود قدم به قدم پیش روند و برنامه هایی که در هر برهه زمانی متناسب با سن کودک شان است انتخاب کنند. تصمیم بگیرند که چه برنامه هایی سازنده است و چه برنامه هایی مخرب است. کدام برنامه ها خشونت و یا انحرافات اخلاقی را ایجاد می کند. در واقع به طور کل دارای سواد رسانه ای باشند. یعنی آگاه باشند که دارای چه ارزش های اعتقادی هستند و فرهنگ حاکم بر زندگی آنها نیز چه می گوید و بر اساس آن انتخاب کنند که چه برنامه ای متناسب با فرهنگ، اعتقاد، عرف جامعه و ارزش های زندگی شان است و به دنبال آنها کودک خود را نیز به سمت استفاده از آن موارد هدایت کنند.
یکی از عوامل تاثیر گذار در این امر قاطعیت والدین است. گاهی مواقع والدین باید با قاطعیت کودکان را از برنامه های مضر منع کنند. بازی های کامپیوتری نامناسب می تواند مشکلاتی را ایجاد کند که باعث یادگیری و الگو گیری غلط در بین کودکان شود. مانند موارد و شخصیت هایی از بازی که از نظر کودک دارای سبک زندگی قهرمان مانندی است و او سعی می کند در غالب آن شخصیت قرار گیرد و مانند او قهرمان به نظر آید.
این امر می تواند طرحواره ای را برای او ترسیم کند که پاک کردن آن بسیار سخت و مشکل باشد. کسانی که این بازی ها را طراحی می کنند گرچه به تمرکز فکر، سرعت عمل و تشویق کاربر به پیروزی فکر می کنند اما زمینه کار خود را خشونت، پوشش های نامناسب و سبکی از زندگی که با ارزش های خانواده ها مخالف است تزیین می کنند. یکی از مضرات بزرگ آنها مبارزه با اخلاق و اعتقاداتی است که خانواده ها سعی در انتقال آنها به فرزندان خود دارند.
شبکه های اجتماعی از دیگر فرآورده های اجتماعی است که می تواند مواهب و مضراتی را به دنبال داشته باشد. برای مثال کاربری که کودک یا نوجوان است، در شبکه های اجتماعی می تواند با فرهنگ ها، مذهب ها و ویژگی های افراد مختلف در جهان آشنا شود و در مورد سبک زندگی، نحوه غذا خوردن، پوشش، رسم و رسوم های ملل مختلف آگاهی پیدا کند. اما بعضی جذابیت ها ممکن است باعث شوند کودکان خود را با آنها مقایسه کنند و به تقلید از آنها ترغیب شود.
احساس کنند که آنها دارای زندگی بهتری هستند و در پی آن سبک زندگی ملل دیگر را به عاریت بگیرند. در حالی که در جامعه ای زندگی می کنند که پذیرای آن فرهنگ نیست و این می تواند مشکلات زیادی را در ارتباط با اعضای خانواده و افرادی که با آنها سر و کار دارد ایجاد کند. یکی از مهم ترین مشکلات آن این است که مورد پذیرش افراد هم گروه خود قرار نمی گیرد و مورد تحقیر و سرزنش واقع می شود که این برای او بی شک آسیب رسان و خطر آفرین خواهد بود.
یکی از خصوصیات دیگر شبکه های اجتماعی به وجود آمدن فضایی آزاد برای بیان نظرات و عقاید اعضا آن است. این موضوع این مشکل را برای افراد ایجاد می کند که به سادگی به نظرات و عقاید دیگران باور پیدا کنند و آنها را الگوی رفتاری خود قرار دهند و یا وارد دوستی ها و رابطه هایی شوند که قابل کنترل و نظارت والدین نیست.
آنچه که باعث کنترل فضای گسترده مجازی می شود، دانش و سواد استفاده از آن است. والدین با آگاهی و شناخت دادن به فرزندان خود می توانند به وی کمک کنند تا خود او انتخاب کننده باشد و به راحتی هر صفحه ای را باز نکند و وارد هر شبکه ای نشود. درست مثل انتخاب غذا که انسان آنچه را نیاز دارد و برای سلامتی او مناسب است و یا با ذائقه او هماهنگی دارد، انتخاب می کند و در مقابل یک حجم گسترده از غذاهای مختلف به هر چیزی ناخنک نمی زند. این امر مستلزم ارتباطی مناسب و دوستانه بین والدین و فرزندان، آگاهی و دانش آنها است.
باید دانست که خانواده ها خود می توانند الگو باشند. برای مثال زمانی که تلوزیون روشن می شود، افراد تمام برنامه های آن را نگاه نمی کنند. بلکه انتخاب می کنند که چه برنامه ای را ببینند. آنها تمام وقت خود را نیز صرف تماشای تلوزیون نمی کنند و فعالیت های جمعی را جایگزین استفاده از تلوزیون، ماهواره، شبکه های اجتماعی و بازی های رایانه ای می کنند. برنامه ریزی برای پر کردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان و آموزش دادن به آنها برای استفاده از وقت و مدیریت زمان می تواند به آنها کمک کند تا در این دنیای مجازی خود را غرق نكنند.
بهنام صدقی