رازهایی درباره طراحی گنبد حرم حضرت معصومه(س)
در طراحی، ساخت و بازسازی گنبد مطهر حرم حضرت معصومه (س) رمز و رازهای خاصی نهفته است که تشریح آن می‌تواند زیبایی و ظرافت فرهنگ ایرانی اسلامی را آشکار کند.
در طراحی، ساخت و بازسازی گنبد مطهر حرم حضرت معصومه (س) رمز و رازهای خاصی نهفته است که تشریح آن می‌تواند زیبایی و ظرافت فرهنگ ایرانی اسلامی را برای مشتاقان و گردشگران داخلی و خارجی نمایان و جلوه‌های الهی در نماد‌های ساختاری و معماری اصیل ایرانی و اسلامی را آشکار کند. نخستین گنبدی که بر فراز قبر مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) بنا شد ساخته ابوالفضل عراقی در سال ۴۵۷ قمری بود که در سال ۹۲۵ قمری شاه بی گم صفوی آن گنبد را خراب کرد و گنبد دیگری با طراحی باشکوه ساخت که اکنون باقی است. در سال ۱۲۱۸ قمری به‌فرمان فتحعلی شاه قاجار گنبد را با ۱۲ هزار خشت زرین آراستند و در حدفاصل سال‌های ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴ شمسی نیز هم‌زمان با تولیت آیت‌الله مسعودی خمینی روکش طلای گنبد تعویض و بازسازی شد. ارتفاع گنبد از سطح بام ۱۷ متر و از سطح زمین ۳۳ متر است، سطح خارجی آن ۳۵.۶ متر و داخل آن ۲۸.۶۶ متر است و قطر پایه آن ۱۲ متر و مساحت سطح بیرونی آن چهارصد مترمربع است. بر روی ساقه گنبد دو کتیبه کاشی‌کاری نگاشته شده است که بین دو کتیبه پایین و بالا به نیت اقامت ۱۷ روزه حضرت معصومه سلام‌الله علی‌ها در شهر مقدس قم ۱۷ ردیف خشت طلا کارگزاری شده است.
طلاکاری متن وصیت‌نامه امام خمینی (ره) روی گنبد حرم حضرت معصومه (س)
متن کتیبه پایین ساق گنبد که آیت‌الله مسعودی خمینی تولیت وقت آستان مقدس حضرت معصومه (س) انتخاب کرد شامل مطالبی به این شرح است «الصدوق فی کمال‌الدین عن عده من الاصحاب: قال رسول الله صل الله علیه و آله إنی تارکم فیکم الثقلین، کتاب الله و عترتی (اهل بیتی)، انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض». سپس عباراتی به فارسی نوشته‌شده است، شامل این جملات که «ما مفتخریم که ائمه معصومین (ع) از علی بن ابیطالب گرفته تا منجی بشر حضرت مهدی صاحب‌الزمان علیهم آلاف التحیات و السلام که به قدرت خداوند قادر، زنده و ناظر امور است، ائمه ما هستند.» «ما مفتخریم که مذهب ما جعفری است که فقه ما که دریای بی پایان است یکی از آثار او است و ما مفتخریم به همه ائمه معصومین (ع) و متعهد به پیروی از آنانیم» «اسلام و حکومت اسلامی پدیده الهی است که با به کار بستن آن سعادت فرزندان خود را در دنیا و آخرت به بالاترین وجه تأمین می‌کند.» و این عبارات برگرفته از وصیت‌نامه امام خمینی (ره) است. متن این کتیبه به خط نستعلیق زیبا بر روی مس بریده شد و بعد از طلاکاری در میان حاشیه کاشی فیروزه‌ای در قسمت کتیبه پایین ساق گنبد قرار گرفت.
متن کتیبه بالای ساق گنبد حرم حضرت معصومه (س) نیز قطعه شعری که بین هر مصرع آن‌یکی از اسماً الهی نوشته‌شده است و به این شرح است «آتش موسی عیان از سینه سیناستی؛ یا رحمان؛ یا که زرین بارگاه بضعه موساستی؛ یا رحیم؛ بضعه موسی بن جعفر فاطمه کز روی قدر؛ یا حنان؛ خاک درگاهش عبیر و طره حوراستی؛ یا منان؛ نوگلی رنگین از طرف گلشن یاسین بود؛ یا حمید؛ آیتی روشن به صدر نامه طاهاستی؛ یا مجید؛ برتوی از آفتاب اصطفای مصطفاست؛ یا جلیل؛ زهره‌ای از آسمان عصمت زهراستی؛ یا جمیل؛ نسبتی صحن حریمش را به پاطاق حرم؛ یا اول؛ کین مکان عزت و آن مسکن عزّاستی؛ یا آخر؛ صحن او را هست اقصی پایه عزت چنان؛ یا ظاهر؛ کز شرف، مسجود سقف مسجد اقصاستی؛ یا باطن.» متن این کتیبه نیز به خط نستعلیق است و با مس قلمکاری و سپس طلاکاری شده و با زمینه کاشی آبی تهیه شده است.
متن کتیبه بالای ساق گنبد حرم حضرت معصومه (س) نیز قطعه شعری که بین هر مصرع آن‌یکی از اسماً الهی نوشته‌شده است و به این شرح است «آتش موسی عیان از سینه سیناستی؛ یا رحمان؛ یا که زرین بارگاه بضعه موساستی؛ یا رحیم؛ بضعه موسی بن جعفر فاطمه کز روی قدر؛ یا حنان؛ خاک درگاهش عبیر و طره حوراستی؛ یا منان؛ نوگلی رنگین از طرف گلشن یاسین بود؛ یا حمید؛ آیتی روشن به صدر نامه طاهاستی؛ یا مجید؛ برتوی از آفتاب اصطفای مصطفاست؛ یا جلیل؛ زهره‌ای از آسمان عصمت زهراستی؛ یا جمیل؛ نسبتی صحن حریمش را به پاطاق حرم؛ یا اول؛ کین مکان عزت و آن مسکن عزّاستی؛ یا آخر؛ صحن او را هست اقصی پایه عزت چنان؛ یا ظاهر؛ کز شرف، مسجود سقف مسجد اقصاستی؛ یا باطن.» متن این کتیبه نیز به خط نستعلیق است و با مس قلمکاری و سپس طلاکاری شده و با زمینه کاشی آبی تهیه شده است.
رمز و رازهای گنبد مطهر حرم حضرت معصومه (س)
در طراحی، ساخت و بازسازی گنبد مطهر حرم حضرت معصومه (س) رمز و رازهای خاصی نهفته است که تشریح آن می‌تواند زیبایی و ظرافت فرهنگ ایرانی اسلامی را برای مشتاقان و گردشگران داخلی و خارجی نمایان و جلوه‌های الهی در نماد‌های ساختاری و معماری اصیل ایرانی و اسلامی را آشکار کند.
ارتفاع گنبد ۱۷ متر است که نشان دهنده ۱۷ روز اقامت حضرت در شهر مقدس قم است. همچنین برای رسم منحنی گنبد، قانونی است که مرکز و دور منحنی گنبد را تعیین می‌کند، زیرا قوس گنبد دایره کامل نیست که کمان آن رسم شود بلکه قانون آن بر مبنای اعداد دو، پنج و هفت است و اندازه‌های این قانون طوری گرفته‌شده است که هر واحد آن ۱۱۴ و به تعداد سوره‌های قرآن باشد.گنبد از دو قسمت استوانه‌ای و قوسی تشکیل‌شده است. در قسمت استوانه‌ای گنبد اول اِزاره سنگی به اندازه ۷۸ سانتیمتر قرار دارد که به این دلیل که نقطه شروع و آغاز کار بانام خداوند باشد با محاسبه حروف ابجد «یا الله» به‌دست‌آمده است.
بعد از ازاره سنگی کتیبه کاشی کاری است که اندازه آن ۱۱۰ سانتیمتر مطابق با حروف ابجد نام «علی» است. در داخل این کتیبه حدیث ثقلین نوشته شده است که مخصوص امام علی (ع) و خانواده طاهرین آن حضرت است. در دو طرف کتیبه کاشی‌کاری حاشیه ۷ سانتیمتری قرار دارد که جمعاً ۱۴ سانتیمتر می‌شود و با خود کتیبه ۱۲۴ سانتیمتر است که به تعداد ۱۲۴ هزار پیامبر است.
بعد از کتیبه کاشی‌کاری شده پایین، ۱۷ رج خشت‌های طلاکاری شده قسمت استوانه‌ای است که یادآور ۱۷ رکعت نماز‌های یومیه است. در معماری استوانه گنبد ۱۷ سانتیمتر ناشاغولی وجود دارد و قسمت بالای استوانه کمی کوچک‌تر از قسمت پایینی آن است که این ۱۷ سانتیمتر ناشاغولی به دلیل ۱۷ روزی است که حضرت معصومه (س) در شهر مقدس قم اقامه داشته و بیمار بودند. از طرف دیگر عدد ۱۷ از این نظر محترم است که امام هفتم ۱۷ پسر و ۱۷ دختر داشتند و حضرت معصومه (س) کوچک‌ترین فرزند ایشان بودند. بالای قسمت استوانه‌ای گنبد کتیبه کاشی‌کاری دیگری وجود دارد که از ۴۸ قطعه ساخته شده است که به تعداد حروف مقطعه قرآن است و اندازه این کتیبه هم ۷۸ سانتیمتر و به اندازه حروف ابجد «یا الله» است.
بعد از کتیبه بالای استوانه گنبد، قسمت مقرنس است که مانند گردنبند زیبایی بر گردن گنبد جلوه‌گری می‌کند. اندازه این قسمت ۶۳ سانتیمتر است که به اندازه سن پیامبر (ص) است و در آن ۲۳ سانتیمتر اعوجاج که یادآور دوران سخت رسالت ایشان و ۴۰ سانتیمتر سادگی و نظم که یادآور دوران عمر مبارک پیامبر (ص) در آرامش قبل از بعثت است. طول قوس گنبد ۱۲ متر و تعداد ردیف‌های آن ۵۹ رج است که عدد دوازده منتسب به امام دوازدهم و تعداد رج‌ها نیز جمع حروف ابجد نام «مهدی» است.
قوس گنبد بعد از استوانه به‌صورت هفت رج هفت رج کارشده است. هفت رج اول حدفاصل گلویی و قوسی گنبد در هر رج ۱۰۶ قطعه خشت طلا به کار رفته است که با احتساب حروف ابجد عبارت «نون» از آیه شریفه «ن والقلم و ما یسترون» به دست می‌آید. در قسمت قوس گنبد ۲۸ رج و در هر رج ۱۷۲ خشت به کار رفته است که عدد ۲۸ مطابق سن حضرت معصومه (س) و عدد ۱۷۲ مطابق با حروف ابجد ذکر «یا، ولی الله مدد» است.هفت رج بعدی ۴۰ خشت کمتر و به تعداد ۱۳۲ خشت و هفت رج بعدی ۴۰ خشت کمتر و به تعداد ۹۲ خشت است که از جمع اعداد ۹۲ و ۱۳۲، عدد ۲۲۴ به دست می‌آید که به تعداد حروف ابجد ذکر «یا زهرا» است. در هفت رج بعدی نیز هر رج ۷۰ خشت طلا به‌کاررفته است که برگرفته از حروف ابجد ذکر «یا مهدی» است.در اوج و رأس گنبد نیز که از سه رج شکل‌گرفته است ۷۸ قطعه خشت طلا به کار رفته است که به خاطر حروف ابجد «یا الله» است تا همانگونه که ابتدای گنبد با ذکر «یا الله» آغاز شد در انتها و اوج گنبد هم ذکر «یا الله» قرار داشته باشد.
این تنها بخشی از رمز و رازهای گنبد حرم مطهر حضرت معصومه (س) است که از زبان مهندس بادپا معمار تجدید بنای گنبد حرم مطهر حضرت معصومه (س) نقل شده است و نشان دهنده عظمت، زیبایی و ظرافت معماری اسلامی و نحوه کاربست نشانه‌های الهی در این معماری است که آن را به نمادی خاص و ویژه برای شیعیان تبدیل کرده است و آثار و برکات معنوی زیادی را برای هر کسی که آن را ببیند به همراه دارد.
ارتفاع گنبد ۱۷ متر است که نشان دهنده ۱۷ روز اقامت حضرت در شهر مقدس قم است. همچنین برای رسم منحنی گنبد، قانونی است که مرکز و دور منحنی گنبد را تعیین می‌کند، زیرا قوس گنبد دایره کامل نیست که کمان آن رسم شود بلکه قانون آن بر مبنای اعداد دو، پنج و هفت است و اندازه‌های این قانون طوری گرفته‌شده است که هر واحد آن ۱۱۴ و به تعداد سوره‌های قرآن باشد.گنبد از دو قسمت استوانه‌ای و قوسی تشکیل‌شده است. در قسمت استوانه‌ای گنبد اول اِزاره سنگی به اندازه ۷۸ سانتیمتر قرار دارد که به این دلیل که نقطه شروع و آغاز کار بانام خداوند باشد با محاسبه حروف ابجد «یا الله» به‌دست‌آمده است.
بعد از ازاره سنگی کتیبه کاشی کاری است که اندازه آن ۱۱۰ سانتیمتر مطابق با حروف ابجد نام «علی» است. در داخل این کتیبه حدیث ثقلین نوشته شده است که مخصوص امام علی (ع) و خانواده طاهرین آن حضرت است. در دو طرف کتیبه کاشی‌کاری حاشیه ۷ سانتیمتری قرار دارد که جمعاً ۱۴ سانتیمتر می‌شود و با خود کتیبه ۱۲۴ سانتیمتر است که به تعداد ۱۲۴ هزار پیامبر است.
بعد از کتیبه کاشی‌کاری شده پایین، ۱۷ رج خشت‌های طلاکاری شده قسمت استوانه‌ای است که یادآور ۱۷ رکعت نماز‌های یومیه است. در معماری استوانه گنبد ۱۷ سانتیمتر ناشاغولی وجود دارد و قسمت بالای استوانه کمی کوچک‌تر از قسمت پایینی آن است که این ۱۷ سانتیمتر ناشاغولی به دلیل ۱۷ روزی است که حضرت معصومه (س) در شهر مقدس قم اقامه داشته و بیمار بودند. از طرف دیگر عدد ۱۷ از این نظر محترم است که امام هفتم ۱۷ پسر و ۱۷ دختر داشتند و حضرت معصومه (س) کوچک‌ترین فرزند ایشان بودند. بالای قسمت استوانه‌ای گنبد کتیبه کاشی‌کاری دیگری وجود دارد که از ۴۸ قطعه ساخته شده است که به تعداد حروف مقطعه قرآن است و اندازه این کتیبه هم ۷۸ سانتیمتر و به اندازه حروف ابجد «یا الله» است.
بعد از کتیبه بالای استوانه گنبد، قسمت مقرنس است که مانند گردنبند زیبایی بر گردن گنبد جلوه‌گری می‌کند. اندازه این قسمت ۶۳ سانتیمتر است که به اندازه سن پیامبر (ص) است و در آن ۲۳ سانتیمتر اعوجاج که یادآور دوران سخت رسالت ایشان و ۴۰ سانتیمتر سادگی و نظم که یادآور دوران عمر مبارک پیامبر (ص) در آرامش قبل از بعثت است. طول قوس گنبد ۱۲ متر و تعداد ردیف‌های آن ۵۹ رج است که عدد دوازده منتسب به امام دوازدهم و تعداد رج‌ها نیز جمع حروف ابجد نام «مهدی» است.
قوس گنبد بعد از استوانه به‌صورت هفت رج هفت رج کارشده است. هفت رج اول حدفاصل گلویی و قوسی گنبد در هر رج ۱۰۶ قطعه خشت طلا به کار رفته است که با احتساب حروف ابجد عبارت «نون» از آیه شریفه «ن والقلم و ما یسترون» به دست می‌آید. در قسمت قوس گنبد ۲۸ رج و در هر رج ۱۷۲ خشت به کار رفته است که عدد ۲۸ مطابق سن حضرت معصومه (س) و عدد ۱۷۲ مطابق با حروف ابجد ذکر «یا، ولی الله مدد» است.هفت رج بعدی ۴۰ خشت کمتر و به تعداد ۱۳۲ خشت و هفت رج بعدی ۴۰ خشت کمتر و به تعداد ۹۲ خشت است که از جمع اعداد ۹۲ و ۱۳۲، عدد ۲۲۴ به دست می‌آید که به تعداد حروف ابجد ذکر «یا زهرا» است. در هفت رج بعدی نیز هر رج ۷۰ خشت طلا به‌کاررفته است که برگرفته از حروف ابجد ذکر «یا مهدی» است.در اوج و رأس گنبد نیز که از سه رج شکل‌گرفته است ۷۸ قطعه خشت طلا به کار رفته است که به خاطر حروف ابجد «یا الله» است تا همانگونه که ابتدای گنبد با ذکر «یا الله» آغاز شد در انتها و اوج گنبد هم ذکر «یا الله» قرار داشته باشد.
این تنها بخشی از رمز و رازهای گنبد حرم مطهر حضرت معصومه (س) است که از زبان مهندس بادپا معمار تجدید بنای گنبد حرم مطهر حضرت معصومه (س) نقل شده است و نشان دهنده عظمت، زیبایی و ظرافت معماری اسلامی و نحوه کاربست نشانه‌های الهی در این معماری است که آن را به نمادی خاص و ویژه برای شیعیان تبدیل کرده است و آثار و برکات معنوی زیادی را برای هر کسی که آن را ببیند به همراه دارد.
بیشتر بخوانید
منبع : ایسنا
ارسال نظرات
تازه ها