آیین عزاداری محرم در ملل مختلف-قسمت ۲

فرا رسیدن ماه محرم و شهادت مظلومانه امام حسین (ع)، شیعیان جهان از گوشه و کنار با برپایی مراسم عزاداری و آئین‌های عاشورایی، یاد رشادت‌های امام حسین (ع) و یارانش را گرامی می‌دارند. درادامه در بخش فرهنگ تابناک جوان به مروری از آیین عاشورایی سایر ملل خواهیم پرداخت.

کشور مالزی در جنوب شرقی آسیا واقع شده و از لحاظ جغرافیائی از دو قسمت کاملاً جدا تشکیل شده است. شبه جزیره مالزی یا مالزی غربی که بر روی شبه جزیره مالایی قرار دارد و از شمال با تایلند مرز خشکی دارد و از طریق جاده شوسه جوهور از جنوب با سنگاپور پیوند دارد.

مالزی کشوری است اسلامی، با حدود ۳۱  میلیون نفر جمعیت که بیش از ۶۰% از ساکنین این کشور را مسلمانان تشکیل می‌دهند. از دیگر ادیان در مالزی می‌توان به بودیست، هندو و مسیحیت اشاره کرد. مذهب مسلمانان مالزی اغلب شافعی است و حدود دو درصد از جمعیت مسلمانان این کشور را شیعیان تشکیل می‌دهند.

شیعیان مالزی نیز هر سال و همگام با دیگر شیعیان جهان با آغاز ماه محرم و با برگزاری مراسم سوگواری امام حسین (ع) این ماه را گرامی میدارند. کلماتی مانند، عزاداری Azadari، مجلس عزا Majalis-e Aza و حتی عزای حسین Aza-e Husayn در میان این مردمان رواج دارد. معمولا مراسم عزاداری که شامل نوحه خوانی و سخنرانی است، در مکانی با نام حسینیه برگزار می‌شود. در ماه محرم مسلمانان بومی این سرزمین و مهاجران در کوآلالامپور جمع می‌شوند و مراسم عزاداری باشکوهی را برگزار می‌کنند. تاریخ حضور شیعه در مالزی به نخستین برخورد‌های مردم بومی مالائی با اقوام مهاجر مسلمان در قرن پنجم هجری به بعد بر می‌گردد و در آن زمان دین اصلی مردم این سرزمین هندوئی و بودائی و زبان آنان سانسکریت بوده است.

حضور شیعه در مالزی عموماً در چند مرحله تاریخی صورت گرفته است که مهمترین آن‌ها مهاجرت اقوام سادات علوی از یمن به مالزی است. گروه دیگری از شیعیان مالزی متعلق به مهاجران هندی و پاکستانی و افغانی و بنگلادشی است که در دوران سیطره انگلستان در مالزی به عنوان نیرو‌های کار به این منطقه کوچانده شده اند و در طول سال‌های متمادی مذهب خود را حفظ کرده اند و آداب و مناسک دینی را بر اساس مذهب شیعه به جای می‌آورند.

مناسب است بدانید هر سال مراسم عزاداری امام حسین (ع) با همکاری رایزنی فرهنگی ایران در مالزی و با حضور علاقه‌مندان به سالار شهیدان در کوالالامپور برگزار می‌شود.

در مالزی نیز مانند سایر کشور‌های اسلامی، نذر کردن و نذری دادن در ایام محرم به خصوص در روز‌های تاسوعا و عاشورا، رواج زیادی دارد. یکی از مهم‌ترین نذری‌های ماه محرم در مالزی، شیربرنج مغزدار است.   

مردم مالزی شیربرنج را با برنج، شیر و شکر تهیه می‌کنند و آن را با حجم بالایی از بادام، گردو، مویز، فندق، بادام زمینی و مقداری دانه انار، پودر نارگیل، دارچین و پودر پسته تزئین می‌کنند و به مصرف می‌رسانند. این غذای بسیار پرکالری و مغذی، معمولا در ظهر عاشورا توزیع می‌شود. حلوای آرد برنج نیز از دیگر نذری‌های رایج در مالزی است.

آیین عزاداری محرم در تایلند:

تایلند نیز، کشوری در شبه جزیره هندوچین واقع در جنوب شرقی آسیاست. این کشور از شمال بابرمه و لائوس، از شرق با لائوس و کامبوج، از جنوب با مالزی و خلیج تایلند، و از غرب با برمه و دریای آندامان همسایه‌است. در حدود ۹۵٪ مردم تایلند بودایی هستند. مسلمانان، با حدود ۴٪ جمعیت، بعد از بوداییان بزرگ‌ترین گروه مذهبی این کشور هستند که عمدتا در چهار ایالت جنوبی این کشور سکونت دارند و در اجتماعاتی مجزا از غیر مسلمانان زندگی می‌کنند.

با فرا رسیدن محرم جامعه شیعیان تایلند لباس سیاه برتن میکنند و به عزاداری می‌پردازند. در این روز در حالی که اسبی را بعنوان ذوالجناح آراسته اند در حال سینه زنی، پرچم و کُتل و مانند برخی از نقاط ایران نخل حمل می‌کنند. پس از روز دهم، برنامه‌های سینه زنی و سیاه پوش مساجد تمام می‌شود. طبق سنت در تایلند تنها در روز اربعین مجددا مساجد سیاه پوش شده و مراسم سینه زنی و عزاداری برپا می‌شود

آیین عزاداری محرم در چین:

جمهوری خلق چین در منطقه شرق آسیا قرار گرفته و با بیش از۱٬۳ میلیارد نفر سکنه پرجمعیت‌ترین کشور دنیا است. این کشور بعد از روسیه، دومین کشور پهناور این قاره به شمار آمده و دارای مرز زمینی با کشور‌های روسیه، مغولستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان، پاکستان، هندوستان، نپال، بوتان، برمه، ویتنام، کره شمالی می‌باشد. از سمت شرق و جنوب نیز با دریای چین شرقی، خلیج کره، دریای زرد، و دیگر آب‌های آزاد احاطه شده‌است. بودیسم، مسیحیت، اسلام، تائوئیسم ادیان اصلی این کشور به شمار می‌روند. مسلمانان۳ درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند. تعداد مسلمانان حنفی مذهب، حدود سی و شش میلیون نفر و تعداد شیعیان حدود سه و نیم میلیون نفر می‌باشد.  

شیعیان چین به همراه اتباع شیعه مقیم این کشور از جمله ایرانی‌ها و پاکستانی‌ها هر سال هم زمان با فرا رسیدن ماه محرم گرد هم آمده و مراسم سوگواری را در شهر پکن پایتخت این کشور برگزار و در رثای امام حسین (ع) اشک می‌ریزند.

مراسم عزاداری و نوحه خوانی در شهر گوانجو مرکز استان گوانگ دونگ درجنوب چین نیز در ماه محرم هر سال  با استقبال گسترده عاشقان اهل بیت از کشور‌های مختلف و ایرانیان ساکن این شهر روبرو می‌شود. شانگ‌های نیز یکی از شهر‌های بزرگ چین است که هر سال در دهه اول محرم میزبان عزاداران حسینی می‌شود. عزادارانی که در برخی از مساجد شهر حضور می‌یابند تا پرچم مکتب حسینی را برافراشته نگه دارند. در این مراسم عزاداری که هر سال از اولین روز ماه محرم تا روز عاشورا ادامه می‌یابد، چند تن از مداحان در سوگ امام حسین (علیه السلام) و یاران با وفای ایشان به مرثیه سرایی پرداخته و پیام واقعه عاشورا را برای عزاداران حسینی بازگو می‌کنند. تلاوت قرآن، قرائت زیارت عاشورا، سخنرانی در ارتباط با قیام اباعبدالله الحسین (علیه السلام) و وقایع کربلا و همچنین موضوعات اخلاقی در اسلام از جمله برنامه‌های ماه محرم در مساجد شانگ‌های است.

دسته‌های مختلف عزاداران حسینی در میانمار، شب عاشورا از مناطق مختلف به مسجد مغول شیعه می‌روند و تا نزدیکی‌های صبح به عزاداری می‌پردازند. در مسجدی دیگر به نام «پنجه مسجد» که نام آن برگرفته از علامت دست بریده حضرت ابوالفضل العباس علیه‌السلام است، شب تاسوعا مراسم باشکوهی با حضور جمعیت عظیمی از شیعیان و دوستداران امام حسین علیه‌السلام برگزار می‌شود.

مناسب است بدانید مسلمانان میانمار تحت فشار بالای بوداییان نژادپرست این کشور به سختی زندگی می‌کنند. بخصوص مسلمانان "ایالت راخین" در غرب این کشور قربانی منازعاتی هستند که از جانب "افراطیون بودایی" و به تازگی پلیس میانمار بر آن‌ها تحمیل شده است. طی سال‌های اخیر، دنیا شاهد نسل کشی مسلمانان میانمار و سوزاندن آن‌ها بوده است. بطوریکه کشور میانمار با فاجعه انسانی آتش زدن مسلمانان توسط بودایی‌ها نزد اذهان عمومی جهان شناخته شده است. تخریب مساجد و آتش زدن قران کریم از دیگر جنایات غیر قابل بخشش افراد تندرو بوده که متاسفانه با بی اعتنائی دولت میانمار مواجه شده است. ولی با همه فشار‌ها محرم هر سال شیعیان میانمار عزای حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) را در مساجد و تکایای خود برپامی کنند.

آیین عزاداری محرم در آذربایجان:

جمهوری آذربایجان با ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع مساحت در جنوب رشته کوه‌های قفقاز و شمال رودخانه ارس درمجاورت دریای خزر واقع شده‌است. کشور‌های ایران در جنوب، ارمنستان و ترکیه در غرب، گرجستان در شمال غربی و روسیه در شمال آذربایجان قرار دارند. همچنین این کشور دارای مرز آبی با کشور‌های ترکمنستان و قزاقستان در کناره دریای خزر است. از جمعیت حدود ده میلیونی آذربایجان ۹۵ درصد مسلمان هستند و ۵ درصد از اقلیت‌های یهودی و ارمنی و مسیحی اردتدکس می‌باشند. ۸۵ درصد جمعیت مسلمان جمهوری آذربایجان شیعه و۱۵ درصد بقیه سنی هستند؛ لذا آذربایجان دومین کشور شیعی جهان به شمار می‌رود. ولی متاسفانه جمعیت عظیم شیعیان آذربایجان، علیرغم خواست قلبی نمی‌توانند به نحو دلخواه خود، مراسم ماه محرم را برگزار نمایند. دولت جمهوری آذربایجان در آستانه فرا رسیدن ماه محرم، محدودیت‌های دینی در خصوص فعالیت مذهبی شیعیان و دوستداران اهل بیت (ع) در این کشور را افزایش داده است. طبق ابلاغیه جدید، آیین‌های عاشورایی در ماه محرم تنها در مساجد قابل برگزاری خواهد بود. هرگونه برگزاری مراسم مذهبی در منازل و تجمع در خیابان‌ها غیر قانونی بوده و خاطیان مورد پیگرد قرار خواهند گرفت. در ضمن نمایش نماد‌های مذهبی و عاشورایی نیز در خیابان‎ها و اماکن عمومیِ جمهوری آذربایجان ممنوع اعلام شده‌است.

در جمهوری آذربایجان اکثر شیعیان به ماه محرم اعتقاد قلبی ویژه‌ای دارند. در مناطق شیعه‌نشین معمولاً تا اربعین حسینی به موسیقی گوش نمی‌دهند. در این مناطق مراسم عروسی در ماه محرم و صفر برگزار نمی‌شود. تا پایان ماه محرم و اربعین حسینی، معمولاً خانم‌ها لباس‌های نو نمی‌دوزند و خانواده ها، تغییر مکان نمی‌دهند. مردم در روز‌های تاسوعا و عاشورا لباس‌های رنگارنگ مخصوصا لباس قرمز نمی‌پوشند. خانواده‌های مذهبی که توان مالی دارند سفره‌های احسان می‌گسترانند و در خانه‌ها، مراسم مرثیه برگزار می‌کنند. اکثر مردم آذربایجان از اسامی نظیر علی، حسن، علمدار، عباس، علی عباس، ذوالفقار، فاطمه، زینب، زهرا و سکینه، برای کودکان متولد شده در ماه محرم استفاده می‌کنند. مردم در مساجد جمع می‌شوند و برنامه‌های متنوع عزاداری‌برگزار می‌کنند. در شهر باکو پایتخت جمهوری آذربایجان آئین‌های عزاداری در مساجد و نیز در اکثر حسینیه‌ها با شرکت قابل توجه شیعیان و دوستداران اهل بیت (ع) به ویژه جوانان مومن آذری برپا می‌شود. یکی از برنامه‌هایی که در ایام ماه محرم به ویژه در روز‌های تاسوعا و عاشورا در جمهوری آذربایجان صورت می‌گیرد، اهداء خون توسط عزاداران می‌باشد. در روز عاشورا، روستای نارداران در نزدیکی شهر باکو به سبب وجود زیارتگاه امامزاده معروف «حضرت رحیمه خاتون» خواهر امام رضا (ع) به مرکز برگزاری مراسم عزاداری تبدیل می‌شود. هزاران  نفر که اکثر آنان را جوانان سیاه پوش تشکیل می‌دهد خود را به زیارتگاه مجلل خواهر امام رضا (ع) می‌رسانند و با تشکیل دستجات سینه زنی و زنجیر زنی به عزادارای سرور و سالار شهیدان می‌پردازند.

گفتنی است، مراسم عزاداری ایرانیان در شهر «باکو» همواره مورد توجه بوده وعزاداران عاشق و دلباخته اباعبدالله الحسین (ع) با شور و شوق وصف ناپذیر با حضور گسترده در حسینیه ایرانیان مقیم باکو آیین‌های سوگواری ویژه‌ای را برگزار می‌کنند و جمع زیادی از مردم آذری نیز که اغلب آنان را جوانان تشکیل می‌دهند با علاقه وافری در این مراسم شرکت می‌کنند. حضور مداحان و خطیبان برجسته ایرانی نیز نقش مهمی در برگزاری گسترده این مراسم‌ها و آگاه سازی مردم از واقعه کربلا و مصیبت‌های این روز دارند.

«گنجه» ازجمله شهر‌های جمهوری آذربایجان است که مراسم عزاداری ماه محرم در آنجا به صورت ویژه‌ای برگزار می‌گردد. در گنجه مانند ایران از اول ماه محرم مراسم عزاداری شروع می‌شود و مردان و زنان در قالب دسته‌های عزاداری در امامزاده شهر عزاداری می‌نمایند.

نکته قابل توجه آن است که دولت جمهوری آذربایجان، سال ۲۰۱۶ را  «سال چندفرهنگ گرایی» در این کشور اعلام کرده است و در قالب ویژه برنامه‌های این سال، تقریباً هر ماه و هر هفته، همایش و برنامه‌ای برای نمایش نماد‌های عقاید و آیین‌های غیرشیعی و اظهار و تاکید بر آزادی کامل آن‌ها از جمله یهودیان و مسیحیان و بهائیان و حتی وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان برگزار می‌شود. اما، شیعیان که اکثریت قاطع مردم جمهوری آذربایجان را تشکیل می‌دهند، کمتر از حق برگزاری مراسم عاشورا در خیابان‌های شهر‌ها و روستا‌های خود برخوردارند، حتی بعضاً از برگزاری مجالس عزاداری حسینی در داخل منازل خود و نصب یک پرچم سیاه بر روی شیشه ماشین خود به نشانه عزاداری برای امام حسین (ع) محروم شده اند. بدیهی است اعمال محدودیت توسط حکومت آذربایجان در اجرای مراسم مذهبی و دینی علیه شیعیان که اکثریت مردم این کشور را تشکیل می‌دهند، عاقبت خوشایندی نخواهد داشت، چون این موضوع علی رغم ادعای دولت آذربایجان، در راستای مقابله با چند فرهنگ گرایی و حقوق بشر است.