اعمال روز اول ماه محرم

فردا سه شنبه ۱۹ مرداد، مصادف با اولین روز ماه محرم سال ۱۴۴۱ است. از حضرت رضا علیه‌السّلام روایت شده:، چون ماه محرم فرا می‌رسید، کسی پدرم را خندان نمی‌دید، و پیوسته تا روز دهم اندوه و حزن بر او غالب بود، چون روز عاشورا می‌شد روز مصیبت و حزن و گریه، ایشان بود، و می‌فرمود: امروز روزی است که حسین علیه‌السّلام شهید شد.

در همین راستا به اعمال توصیه شده در کتاب مفاتیح الجنان برای شب و روز اول این ماه اشاره می‌شود.

روزه گرفتن، در روایت ریّان بن شبیب از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده هرکه در این روز روزه بدارد، و خدا را بخواند خدا دعاى او را مستجاب کند، چنانکه دعاى زکرّیا را اجابت فرمود.  

شیخ طوسى فرموده: که روزه دهه اول محرم مستحب است ولى روز عاشورا تا بعد از عصر از خوراکى و آشامیدنى خوددارى کند، آنگاه کمى تربت بخورد، و سیّد روایت کرده که روزه تمام این ماه فضیلت دارد، و روزه آن که روزه او نگه می‌دارد او را از هر گناهی.

شب اول محرم: سیّد ابن طاووس در کتاب «اقبال» برای این شب، چند نماز ذکر کرده است. 

اول: صدر رکعت که در هر رکعت سوره‌های «حمد» و «توحید» خوانده می‌شود.

دوم: دو رکعت که در رکعت اول سوره‌های «حمد» و «انعام»، و در رکعت دوم سوره‌های «حمد» و «یس» خوانده می‌شود.

سوم: دو رکعت که در هر رکعت سوره «حمد» و یازده سوره «توحید» خوانده می‌شود. از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله روایت شده: هرکه این دو رکعت نماز را در این شب بجا آورد، و فردایش را که اول سال است روزه بدارد، مانند کسی است که همه طول سال را همواره کار خیر کرده، و در آن سال محفوظ باشد، و اگر بمیرد به بهشت می‌رود.

روز اول محرم: بدان که روز اول محرم، اول سال قمری است، و در آن دو عمل وارد شده: اول: روزه گرفتن، در روایت ریّان بن شبیب از حضرت رضا علیه‌السّلام روایت شده: هرکه در این روز روزه بدارد، و خدا را بخواند خدا دعای او را مستجاب کند، چنانکه دعای زکرّیا را اجابت فرمود.

دوم: از حضرت رضا علیه‌السّلام روایت شده: رسول خدا صلی اللّه علیه و آله روز اول محرّم دو رکعت نماز بجا آورد، و، چون فارغ می‌شد، دست‌ها را به آسمان برمی‌داشت و این دعا را سه مرتبه می‌خواند:

 اللَّهُمَّ أَنْتَ الْإِلَهُ الْقَدِیمُ وَ هَذِهِ سَنَةٌ جَدِیدَةٌ فَأَسْأَلُکَ فِیهَا الْعِصْمَةَ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ الْقُوَّةَ عَلَی هَذِهِ النَّفْسِ الْأَمَّارَةِ بِالسُّوءِ وَ الاشْتِغَالَ بِمَا یُقَرِّبُنِی إِلَیْکَ یَا کَرِیمُ یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا عِمَادَ مَنْ لا عِمَادَ لَهُ یَا ذَخِیرَةَ مَنْ لا ذَخِیرَةَ لَهُ یَا حِرْزَ مَنْ لا حِرْزَ لَهُ یَا غِیَاثَ مَنْ لا غِیَاثَ لَهُ یَا سَنَدَ مَنْ لا سَنَدَ لَهُ یَا کَنْزَ مَنْ لا کَنْزَ لَهُ یَا حَسَنَ الْبَلاءِ یَا عَظِیمَ الرَّجَاءِ یَا عِزَّ الضُّعَفَاءِ یَا مُنْقِذَ الْغَرْقَی یَا مُنْجِیَ الْهَلْکَی یَا مُنْعِمُ یَا مُجْمِلُ یَا مُفْضِلُ یَا مُحْسِنُ

خدایا تویی معبود ازلی، و این است سال نو، در این سال از تو درخواست می‌کنم حفظ شدنم را از شیطان، و قدرت و غلبه و بر نفس فرمانده به گناه، و مشغول بودن به آنچه که مرا به تو نزدیک می‌کند،‌ای صاحب بزرگی و بزرگواری،‌ای تکیه گاه کسی که تکیه‌گاهی ندارد،‌ای اندوخته کسی که اندوخته کسی که اندوخته‌ای ندارد،‌ای پناهگاه کسی که پناهگاهی ندارد،‌ای فریادرس کسی که فریادرسی ندارد،‌ای پشتوانه کسی که پشتوانه‌ای ندارد،‌ای گنجینه کسی که گنجی ندارد،‌ای نیکو آزمایش،‌ای بزرگ امید،‌ای عزّت ناتوان،‌ای نجات ب خش غرق شدگان،‌ای رهاننده هلاک شدگان،‌ای نعمت دهنده،‌ای زیباکار،‌ای فزون بخش،‌ای نیکوکار

تویی که برایت سجده کرد، سیاهی شب، و روشنی روز، و تابش ماه، و شعاع خورشید، و خروش آب و صدای برگ درختان،‌ای خدا شرکی برای تو نیست. خدایا ما را بهتر از آنچه گمان می‌کنند قرار ده، و از ما آنچه را نمی‌دانند بیامرز، و به آنچه از ما می‌گویند سرزنش‌مان مکن، خدا مرا بس است، معبودی جز او نیست، بر او تکیه کردم، و او پروردگار عرش بزرگ است، به او ایمان آوردیم.  همه چیز‌ها از جانب پروردگار ماست، و یادآور نشوند مگر صاحبان خرد، پروردگارا دل‌های ما را بعد از آنکه هدایتمان فرمودی منحرف مکن، و از نزد خود رحمتی به ما ببخش، همانا تو بخشنده ای.

در کتاب منتهی الامال از قول امام صادق علیه السلام درباره عزاداری برای امام حسین علیه السلام و ماتم در عزای آن حضرت آمده است.

شیخ جلیل جعفر بن قولویه از ابن خارجه روایت کرده است: 

روزی در خدمت امام صادق علیه‌السلام بودیم و امام حسین علیه‌السلام را یاد کرده و از ایشان نام بردیم، حضرت بسیار گریستند و ما نیز به تبع ایشان گریستیم.  

پس از آن فرمودند: امام حسین علیه‌السلام فرمود من کشته گریه و زاری (اشکم) هستم نام من در نزد هیچ مؤمنی برده نمی‌شود مگر آن که محزون و گریان شود.

در روایت آمده است هیچ روزی نبود که اسم امام حسین علیه‌السلام در نزد امام صادق علیه‌السلام برده شود و آن امام در آن روز تبسمی بر لب بیاورند. آن حضرت در تمام روز گریان و محزون بودند و می‌فرمودند: امام حسین علیه‌السلام سبب گریه هر مؤمن است.  

شیخ طوسی و شیخ مفید از ابان بن تغلب روایت کرده‌اند که حضرت صادق علیه‌السلام فرمودند:

نَفَس کسی که برای مظلومیت ما محزون است تسبیح است و اندوه و ماتم او عبادت خدا و پوشیدن اسرار ما از بیگانگان جهاد در راه خداست.