ماجرای لباس‌های زنانه‌ المپیک توکیو

برخی قوانین در دنیای پوشش زنان و مردان در غرب گاهی آنقدر به صورت عادی درآمده‌اند که هیچکس از خود درباره این تفاوت پوشش و حتی سختی در نوع پوشش زنانه نسبت به مردانه سوال نمی‌پرسد، مگر اینکه کسی این قوانین را نقض کند.
در سال‌های گذشته شاهد اعتراضات رفتاری زیادی نسبت به پوشش زنانه و جنسیتی بودن آن در سراسر دنیا بوده‌ایم. زمانی در یکی از فستیوال‌های مهم فیلم، بازیگر زن کفش‌های پاشنه‌بلند خود را از پایش بیرون آورد و با پا‌های برهنه کبود و زخمی روی فرش قرمز قرمز قدم زد. سال گذشته بود که در پی جریانات جنبش «می‌تو» و در خطی مشابه در ژاپن، بالاخره الزام پوشیدن کفش پاشنه بلند و دامن کوتاه برای زنان کارمند خطوط هوایی این کشور برداشته شد؛ و اخیرا نیز یکی از برند‌های معروف لباس زنانه در دنیا، اعلام کرده است که مانکن‌های معروف خود را کنار خواهد گذاشت و از این به بعد از زنانی برای تبلیغات خود استفاده خواهد کرد که به جز فرم بدن و زیبایی، دستاورد‌های دیگری در زندگی خود داشته باشند.
حالا این بار المپیک ۲۰۲۰ توکیو، در سال ۲۰۲۱ به محلی برای اعتراض و شکستن برخی قوانین پوششی در زمینه لباس زنان تبدیل شده است. این بار ورزش به پرچمداری از جریانی که زنان را حتی در حین ورزش کردن به پوشیدن لباسی برای اشاره به ویژگی‌های جنسی خود وادار می‌کند برخواسته و این سوال بی‌پاسخ را یک بار دیگر از گوشه ذهن‌ها بیرون کشیده است که اگر ماجرا ورزش و قهرمانی است چرا در شرایط مشابه باید لباس مردان و زنان انقدر متفاوت باشد؟

ماجرا از قبل از المپیک و بازی‌های هندبال زنان قهرمانی اروپا شروع شد. در این بازی‌ها تیم نروژ به جای لباس‌های معمول و همیشگی این بازی که شامل لباس دو تکه و کوتاه است، از شورت‌هایی با پوشش بلندتر استفاده کرد.
در حالی که این بازی‌ها بدون هیچ مشکلی برای بازیکنان از نظر بلند شدن پوشش آن‌ها برگزار شد، فدراسیون هندبال اروپا به دلیل آنچه زیرپا گذاشتن قوانین پوشش این بازی عنوان شد، هرکدام از بازیکنان نروژی را ۱۵۰ یورو جریمه کرد.
این خبر و نوع مواجهه فدراسیون هندبال اروپا با آن حواشی زیادی به دنبال داشت. عده‌ای از کارشناسان ورزشی و زنان فعال حوزه‌های مختلف به این کار فدراسیون هندبال معترض شدند و عنوان کردند که وقتی این پوشش آسیبی به حرکات ورزشی بازیکنان نرسانده است، عملا نقض قانونی هم رخ نداده است. خود بازیکنان نروژی نیز علت این انتخاب خود را «نامناسب، غیرکاربردی و تحقیرآمیز» بودن پوشش مصوب فدراسیون هندبال برای زنان عنوان کرده بودند.
با این حال رئیس فدراسیون هندبال اروپا با گفتن اینکه از قبل به درخواست بازیکنان نروژی مبنی بر جریمه‌دار بودن تعویض پوشش مصوب هشدار داده است باعث شد تا رئیس فدراسیون هندبال نروژ نیز اعلام کند که جریمه در نظر گرفته شده، هرچه باشد پرداخت می‌شود. با این حال «کار رژ»، از بازیکنان کشور خود نیز حمایت کرد و گفت: «مهم‌تر از همه داشتن لباسی است که ورزشکاران در آن راحت باشند. ما به این دختران که صدایشان را بلند کردند و گفتند دیگر کافی است، افتخار می‌کنیم. ما باهم می‌مانیم و مبارزه می‌کنیم تا قوانین مربوط به پوشش را تغییر دهیم و ورزشکاران بتوانند چیزی که در آن راحت هستند را به تن کنند.»
نکته جالب در این ماجرا کوتاه نیامدن فدراسیون هندبال اروپا و پافشاری بر قوانین خود است. رفتاری که در برابر اعتراضات زنان به قوانین پوشش خود در سایر رویداد‌های جهانی هم تکرار شده است. به عنوان مثال با اینکه جولیا رابرتز؛ بازیگر سرشناس هالیوودی در سال ۲۰۱۶ با پای برهنه به فرش قرمز کن آمد تا نسبت به قانون پوشیدن کفش پاشنه‌بلند برای زنان در این فستیوال اعتراض کند، کن هیچوقت این قانون خود را تغییر نداد.

ادامه اعتراضات نسبت به پوشش جنسیت‌زده زنان در ورزش، به المپیک رسید و زنان ژیمناستیک‌کار آلمانی با پوشش متفاوتی در این بازی‌ها ظاهر شدند. درحالی که ورزشکاران زن ژیمناستیک کار در دنیا اغلب از لباسی که در قسمت پا پوشیدگی ندارد استفاده می‌کنند؛ تیم ملی زنان آلمان در المپیک توکیو با لباس سراسر پوشیده از مچ پا تا گردن و همچنین آستین‌های تا زیر آرنج حاضر شد.
این لباس‌ها در شبکه‌های اجتماعی مورد تحسین و استقبال قرار گرفت. تیم آلمان اعلام کرد که برای اعتراض به «نگاه جنسی» در ورزش این لباس‌ها را انتخاب کرده است. این تیم برای اولین بار در مسابقات ژیمناستیک هنری اروپا نیز از این پوشش که به «یونیتارد» موسوم است، استفاده کرده بود.
«سارا ووس»؛ ژیمناستیک‌کار ۲۱ ساله آلمانی در گفتگو با خبرنگاران درباره پوشش متفاوت خود و هم‌تیمی‌هایش گفت: «مطمئن نبودیم که برای مسابقات المپیک نیز چنین تصمیمی بگیریم. اما در نهایت تصمیم گرفتیم تا از این پوشش در بازی‌های المپیک هم استفاده کنیم. ما کنار هم نشستیم و گفتم که خب، می‌خواهیم یک رقابت بزرگ داشته باشیم. می‌خواهیم احساس شگفت‌انگیزی داشته باشیم. می‌خواهیم به همه نشان دهیم که شگفت‌انگیز به نظر می‌رسیم.»
از بیشترین حمایت‌ها از لباس متفاوت زنان ژیمناستیک کار آلمانی را، ژاپنی‌ها در شبکه‌های اجتماعی بروز دادند. زنان و دختران ژاپنی با مطرح کردن موضوعاتی مثل اینکه آن‌ها هنوز مجبور هستند در مدرسه دامن کوتاه بپوشند، از اجباری بودن لباس‌های خاص ژیمناستیک در مدارس این کشور هم گفتند. یکی از کابران ژاپنی نوشت: «ما در مدرسه درخواستی امضا کردیم که به ما اجازه دهند لباس‌های پوشیده تری را بپوشیم، اما معلمان مرد ما گفتند که دختر‌ها حتما باید همین لباس‌ها را بپوشند و این قابل تغییر نیست.» دیگری هم نوشت: «من قبلا ژیمناستیک کار می‌کردم و برخی عکس‌هایی که عکاسان از من در حین اجرای حرکات ورزشی می‌گرفتند باعث می‌شد، راحت نباشم»

حواشی المپیک امسال در زمینه لباس ورزش زنان بحث‌های زیادی را پیرامون این موضوع در شبکه‌های اجتماعی، بین کارشناسان ورزشی و فعالین حوزه زنان مطرح کرد. از سوال‌های بی‌پاسخ در این زمینه این است که چرا در عین یکسان بودن حرکات ورزشی در یک ورزش، لباس و قوانین پوشش زنان و مردان در آن ورزش با یکدیگر بسیار متفاوت است؟
به عنوان مثال در ورزش والیبال، مردان از رکابی، یا پیراهن آستین کوتاه و شورت بلند و آزاد استفاده می‌کنند، اما زنان والیبالیست از رکابی استفاده می‌کنند و برای پوشش پایین تنه هم لباس کوتاه و چسبان دارند. پوشش مردانه در ورزش والیبال، برای مردان در فوتبال ساحلی هم تکرار می‌شود؛ درحالی که زنانی که فوتبال ساحلی کار می‌کنند باید لباس دوتکه و کاملا بدن‌نما بپوشند.
در ورزش ژیمناستیک نیز در حالی که فرم لباس زنان بدون پوشش پاست، مردان آزاد هستند از شورت بلند یا شلواری که تا زیرپاشنه پا نیز کشیده می‌شود استفاده کنند.

وضعیت لباس زنان در المپیک همیشه به همین صورت نبوده است. در حالی که برای حضور زنان در المپیک و همچنین حضور در رشته‌های بیشتر ورزشی همپای مردان، ماجرا‌های زیادی برای زنان در طول تاریخ این رویداد ورزشی اتفاق افتاده است؛ اولین بار درسال ۱۹۰۰ بود که ۲۲ زن آن هم فقط در ۵ رشته ورزشی اجازه حضور در المپیک را پیدا کردند.
برگزارکنندگان بازی‌های المپیک در آن سال‌ها اصلا دل خوشی از حضور زنان در این رویداد ورزشی نداشتند و دغدغه اصلی‌شان هم این بود بدن زنان هنگام ورزش حواس بازیکنان مرد را پرت نکند. لباس زنان در سال‌های اولیه حضور در المپیک پیراهن‌های بلندی بود که دست‌ها تا مچ را می‌پوشاند و یقه‌های ایستاده و بلند هم داشت.
هشت سال بعد از این، زنان اجازه پیدا کردند لباس‌هایی بپوشند که از زانو به پایین را نپوشاند. اما لباس‌ها همچنان پوشیده و گشاد بودند. حتی در ورزشی مثل شنا نیز زنان سرهمی گشاد و پاچه‌دار می‌پوشیدند.
این روند در طی سال‌های حضور زنان در میادین ورزشی ادامه داشت و هربار آزادی بیشتری در پوشش برای زنان در نظر گرفته می‌شد. در سال ۲۰۱۲ لباس تیم والیبال ساحلی آمریکا، لباس‌های نیمه برهنه‌ای بود که باعث شد «بوریس جانسون» شهردار وقت لندن؛ آن لباس را از دلایل خوشایندی المپیک بداند.

بسیاری از افراد این تفاوت فاحش در نوع لباس ورزشی زنان و مردان را مربوط به بحث تبلیغات می‌دانند. یعنی درحالی که زنانی با سختی بسیار خود را به میادین ورزشی در سطوح مختلف می‌رسانند، عده‌ای با تصویب پوشش غیرمتعارف ورزشی برای آنان به دنبال فروش حق پخش‌های تلویزیونی و تبلیغات رسانه خود با نمایش بدن زنان هستند.
این مشکلات فقط مربوط به حوزه ورزش نیست و حتی در محیط‌های کاری کارمندی نیز سختی‌های جسمی و روحی زیادی را به زنان غربی تحمیل می‌کند. مثل قوانینی که در برخی کشور‌ها علی‌رغم کار‌هایی مثل بالا رفتن از پله و حمل بار، زنان را مجبور به استفاده از کفش پاشنه‌بلند می‌کند که در صورت تخطی حتی اخراج آن زن را هم به دنبال دارد.
اما به نظر می‌رسد فراگیر شدن این تبعیض‌ها در ورزش جای سوال پررنگی باقی بگذارد. اگر ورزش صرفا به خاطر ورزش مهم است و اگر زنان به دنبال برابری با مردان در رشته‌های مختلف ورزشی هستند، چرا باید از بدن خود به عنوان ابزاری برای نمایش، جلب توجه مردان و تامین سود و پول برای صاحبان رسانه آن هم در حین انجام حرکات ورزشی استفاده کنند؟