از پول زور تا همیاری داوطلبانه در مدرسه‌ها!

روزنامه شهرآرا: مدیران مدرسه از بودجه اندک خود شاکی هستند و والدین از پولی که به عناوین مختلف مجبور به پرداختش می‌شوند؛ «اول سال که برای ثبت نام می‌رویم، خبری از شهریه نیست، ولی کار که تمام می‌شود یا وسایل مدرسه خراب است یا تخته‌ها را باید عوض کنند و با هر ترفندی پول می‌گیرند.» با این حساب باید گفت درمجموع چیزی به عنوان تحصیل رایگان نداریم، موضوعی که در اصل ۳۰ قانون اساسی به صراحت اعلام شده است، و این یعنی با این گرانی و تورم، والدین، آن هم در مناطق حاشیه شهر، امسال برای پرداخت کمک به مدرسه دچار دردسر‌های فراوان تری خواهند شد.

در ابتدای این گزارش، گفته‌های مدیران و مسئولان چندمدرسه را خواهید خواند، کسانی که برای گرفتن شهریه توجیه و دلیل دارند. مدرسه شان در یکی از مدارس انتهای خواجه ربیع است؛ دبیرستان دوره اول. تلفنی درباره نحوه ثبت نام و پایان مهلت مقرر می‌گوید و البته شهریه اضافه؛ «مبلغ یک میلیون تومان هم به صورت اقساط یا نقد باید برای کلاس‌های تقویتی فوق برنامه که در طول سال برگزار می‌شود، بپردازید.»
به دلیل اولویت ثبت نام براساس اصل منطقه مدرسه، تعداد دانش آموزان متقاضی بیشتر از ظرفیت مدرسه و آن قدر زیاد است که اهمیتی به وضعیت مالی خانواده‌ها ندهند؛ «معلم که حاضر نمی‌شود در ساعات استراحت به رایگان درس بدهد. کلاس‌ها هزینه دارد. ما پول اضافه برای مدرسه نمی‌گیریم؛ همه اش خرج بچه خودتان می‌شود.»
مدیر دیگری که علاقه‌ای به درج نامش ندارد، درباره مشکلات تأمین بودجه مدرسه توضیح می‌دهد: بودجه مدارس دولتی بسیار ناچیز است. مسئولان آموزش وپرورش هم در جلسات اعلام می‌کنند که نباید هزینه بگیریم، اما از طرف دیگر به صورت ضمنی می‌گویند مشارکت بگیرید.
توجیه اش برای گرفتن هزینه‌های کمک به مدرسه، گفته‌های ضمنی یکی از مسئولان است؛ «به من گفت از والدین پول بگیرید تا جایی که کسی شاکی نشود، اما اگر والدی آمد شکایت کرد، ما حق را به او می‌دهیم و مدرسه متهم می‌شود. یعنی باید طوری پول بگیریم که هیچ کس اعتراض نکند. خوشحالی ما این است که ارتقا پیدا می‌کنیم و مدیر می‌شویم، اما دردسرهایش آن قدر زیاد است که به زحمتش نمی‌ارزد.»
مهین حالا دوسال است معاون مدرسه شده، اما سابقه شش ساله مدیریت در یکی از مدارس ناحیه ۶ آموزش وپرورش را دارد؛ «مدرسه را می‌دهند دست آدم می‌گویند اداره کن. هم خرابی‌ها را تعمیر کنید، هم مراسم بگیرید و هم از والدین پول نگیرید. من در دوران مدیریتم بار‌ها برای مدرسه از جیبم گذاشتم یا فامیل و آشنایان را ترغیب می‌کردم به مدرسه کمک کنند، اما مدیران دیگر ترجیح می‌دهند خرج مدرسه را از والدین بگیرند. آموزش وپرورش هم هیچ وقت بودجه ندارد.»
«در همه سال‌هایی که دخترم درس می‌خواند راضی به پرداختن هزینه اضافه نبودم، اما وقتی اولیای مدرسه و معلمان احترامی می‌گذارند که می‌دانم دلیلش چیست، وادار به پرداختن پول می‌شوم.» این‌ها توضیحات یک والد دیگر است. اسماعیلی دلیل اصلی این توجه در مدارس فرزندش را موقعیت اجتماعی و وضعیت مالی اش می‌داند؛ «به مناسبت‌های مختلف بار‌ها زنگ می‌زنند و دعوتم می‌کنند که در مراسم حضور داشته باشم و می‌دانم در پایان فهرستی از نیاز‌های مدرسه در دستم خواهد بود.»
حالا دیگر گرفتن مبالغ حتی به اندازه چندهزارتومان در مناطق حاشیه و محروم شهر رایج است؛ درحالی که سال هاست پس از اعتراض والدین مسئولان اعلام کرده اند که خانواده‌ها نباید بیش از هزینه کتاب و بیمه مبلغ دیگری را بپردازند. امسال نیززهرا مظفر، مدیرکل ارزیابی عملکرد و پاسخ گویی به شکایات وزارت آموزش و پرورش، تأکید کرده است که هیچ مدرسه دولتی حق گرفتن شهریه را ندارد و اگر در این میان مدرسه‌ای تخلف کرد، اولیا می‌توانند با مراجعه به پورتال وزارتخانه، شکایت خود را ثبت کنند. به گفته او، شاکی می‌تواند با دریافت کد رهگیری، شکایت را تا حصول نتیجه دنبال کند و مدت پاسخ دهی به شکایت‌های درج شده، بین ۷ تا ۱۰ روز کاری است. اما میزان شکایت‌ها در نواحی مشهد چه تعداد است و چگونه به آن‌ها رسیدگی شده است؟ در گفتگو با رضا رمضانی، رئیس اداره ارزیابی عملکرد و پاسخ گویی به شکایات اداره کل آموزش و پرورش استان، این موضوع را جویا می‌شویم.

توضیحات وی درباره شرایطی است که مدارس دولتی مجاز به اخذ وجه از والدین هستند و غیر از آن، ممنوع است. واحد بازرسی‌های اداره کل هم این روز‌ها مدام به نواحی مختلف سر می‌زند، اما در نهایت بخشی از ادامه چنین تخلفاتی برعهده والدینی است که هم به پرداختن پول معترض هستند و هم شکایتی نمی‌کنند؛ «براساس قانون، مدارس دولتی فقط اجازه دارند حق بیمه دانش آموز و مبلغ کتاب را دریافت کنند. در حال حاضر مبلغ بیمه به شکل علی الحساب ۱۰ هزارتومان است که در صورت صدور بخشنامه جدید، به مدارس اعلام خواهیم کرد.»
رمضانی درباره مبالغ کتاب هم می‌گوید: دو روش برای ثبت نام و خریدن کتاب وجود دارد. یکی اینکه والدین وارد سامانه www.irtextbook.ir شوند، مراحل ثبت نام کتاب را انجام دهند و وجه را واریز کنند. چنانچه به هر دلیل نتوانند ثبت نام کنند، می‌توانند وجه را به مدرسه بپردازند تا مراحل ثبت نام انجام شود. قیمت کتاب‌ها از ۲۹۵۰۰ تومان در پایه اول ابتدایی تا ۲۰۰ هزارتومان در مقطع هنرستان و رشته‌های فنی است و بالاتر از چنین مبالغی برای مدارس دولتی تعریف نشده است.

رئیس اداره ارزیابی عملکرد و پاسخ گویی به شکایات اداره کل آموزش وپرورش استان همچنین با اشاره به اختیاری بودن لباس فرم تحصیلی می‌گوید: امسال حتی برای خریدن فرم در هیچ مقطعی اجبار وجود ندارد و به انتخاب خانواده است. ثبت نام در کلاس‌های تقویتی هم مانند هرسال اختیاری خواهدبود.
رمضانی یادآور می‌شود: در بازدید‌های تابستانه تاکنون پنج اداره را در قالب ۲۰ گروه ارزیابی کرده ایم. درصورتی که والدی تمایل شخصی به کمک و پرداخت هزینه به مدرسه فرزندش داشته باشد، مدیر مدرسه موظف است فرم اختیار داوطلبانه را به فرد بدهد که پرداخت هزینه‌ها ثبت شود. گاهی هم مدیر نمی‌گوید باید هزینه‌ای را به مدرسه بپردازید، اما شرایطی را ایجاد می‌کند که فرد مجبور به پرداختن وجه شود. برهمین مبنا برای اعلام اعتراض و شکایت وجه اضافه غیراختیاری، به والدین چهارماه فرصت داده ایم.
وی با یادآوری نام سامانه نظارت به نشانی nezarat.medu.ir تأکید می‌کند: فرد می‌تواند وارد سایت شود و شکایت خود را ثبت کند. شکایت‌ها در مدت پنج روز رسیدگی و پاسخ داده می‌شود. اگر فردی به سامانه و اینترنت دسترسی ندارد، می‌تواند با مراجعه به بازرسی‌های ۴۷ اداره آموزش و پرورش استان فرم حضوری پر کند. روش سوم این است که به بازرسی استان در ساختمان اداره کل مراجعه کنند و در نهایت روش آخر، ثبت شکایت به صورت تلفنی از طریق تماس با شماره ۳۲۲۵۴۰۶۰-۹ اداره کل آموزش و پرورش استان است.
او می‌افزاید: شرط پیگیری این است که خانواده‌ها مدرکی مبنی بر رد و بدل شدن وجه یا صوتی که نشان دهنده آن باشد، دراختیار بازرسی بگذارند.
به گفته رمضانی آمار شکایت ادارات در پایان هرماه اعلام می‌شود و هنوز در دسترس نیست، اما درباره تعداد شکایت‌های واردشده به اداره کل بازرسی استان می‌گوید: از زمان شروع ثبت نام‌های سال جدید تحصیلی ۱۱ مورد شکایت حضوری ثبت کرده ایم که در هشت مورد ادعا نادرست و سه شکایت درست بود. ۱۵ شکایت هم در سامانه ثبت شده بود که شش تای آن درست و بقیه نادرست بودند.
رئیس اداره ارزیابی عملکرد و پاسخ گویی به شکایات اداره کل آموزش وپرورش استان، آماری از وضعیت کنونی استان درباره تخلفات ندارد، اما اعلام می‌کند که خراسان جزو پنج استان برتر دربرخورد با تخلفات است.
آنچه مسلم به نظر می‌رسد، این است که بعضی مدارس دراین زمینه تخلف می‌کنند و البته ساز و کار برخورد با متخلفان پیش بینی شده است؛ این بار، اما توپ در زمین پدر‌ها و مادرانی است که به دلایلی همچون نگرانی از برخورد مسئولان مدرسه با فرزندشان، حاضر به اعلام شکایت نیستند. در شرایط که مدیری تخلف می‌کند و خانواده‌ای هزینه را می‌پردازد و سکوت می‌کند، چگونه مشکل را حل کنیم؟