پدیده پادکست از کجا آمد؟ / معرفی پادکست‌های فارسی

تا چندسال پیش با دیدین هرکس که هدفونی به گوش داشت، حدس اولمان این بود که در حال گوش کردن به موزیک است، اما امروز وضع فرق می‌کند. سخت می شود فهمید که دارد موزیک می‌شنود یا قسمت جدید پادکستی که داستان های جنایی را تعریف می کند؟

پرسیدن این سؤال که «پادکست چگونه آغاز شد؟» یا «اولین پادکستی که تولید شد چه بود؟» مثل پرسیدن این سؤال است که پرواز چگونه آغاز شد یا اولین انسانی که پرواز کرد که بود؟

در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی همراه با رشد روزافزون رسانه های دیداری و شنیداری، تعداد زیادی شبکه رادیویی شخصی و خصوصی در نقاط مختلف جهان به خصوص در آمریکا و اروپا تاسیس شد. بسیاری از آنها رادیوهای محلی بودند که تنها از سوی یک نفر اداره می‌شدند. این رادیوها بُرد محدودی داشتند و با توجه به نیاز منطقه یا سلیقه صاحب شبکه به تولید و پخش برنامه‌های مشخصی می‌پرداختند.

در دهه ۹۰ و با گسترش اینترنت و تکنولوژی دیجیتال بسیاری از همین شبکه‌های محلی که صاحب شنوندگان وفادار و دائمی شده بودند، علاوه بر امواج آنالوگ، یک وب سایت هم ساخته بودند که بعد از اجرای هر برنامه، فایل صوتی آن را در فضای اینترنت و در وب سایت خود قرار می‌دادند. این روند، موجب توسعه رادیوهای اینترنتی شد به طوری که بسیاری از آنها از امواج آنالوگ فاصله گرفته و تنها به انتشار فایل‌های خود در فضای اینترنت اکتفا کردند. محتوای تولید شده در این رادیو ها بسیار گسترده بود اما به دلیل کوچک بودن قدرت سازمانی این رادیوها، امکان تولید برنامه‌های متنوع برای بسیاری از آنها وجود نداشت. به همین دلیل حوزه محتوای تولیدی یا انتشار یافته آنها محدود بوده و صرفا یک گروه مخاطب خاص را پوشش می دادند. برخی از این رادیوها در حوزه موسیقی فعالیت می‌کردند، برخی در حوزه خبر، برخی تنها در حوزه طنز و سرگرمی و برخی دیگر به اتفاقات رخ داده در محله خودشان می‌پرداختند.

ایده تولید پادکست از کجا آمد؟

ایده تولید پادکست به طور مشهودی تحت تأثیر انفجار اینترنت و فناوری در دهه اول قرن ۲۱ بود. ساخت وبلاگ که از سال ۱۹۹۹ جنبه عمومی پیدا کرد، در مدتی کوتاه چنان رشد سریعی کرد که در چندسال دهه ۲۰۰۰ هرکسی در هرجای دنیا صاحب یک وبلاگ بود. همان طور که وبلاگ به طور مستمر آپدیت می‌شد و محتوایش از طریق فید Rss به دست همه می‌رسید، آدام کری هم دوست داشت محتوای صوتی را از همین راه به گوش بقیه کاربران اینترنت برساند. برنامه نویسی به نام «دِیو وینر» در سال ۲۰۰۴ به کمک آدام کری آمد و پس از مدتی نخستین اپیزود از نخستین پادکست جهان منتشر شد. البته آن موقع پادکست اسم‌های دیگری داشت که معروف ترینشان «آی پادِر» بود که اشاره‌ای هم به آیپادهای اپل داشت.

ایده تولید محتوای صوتی دنباله دار و انتشار آن در بستر اینترنت به طور مستمر، چیزی است که احتمالا به ذهن خیلی‌ها در اوایل قرن ۲۱ خطور کرده بود، اما اگر بخواهم اولین پادکستِر* رسمی تاریخ را معرفی کنم، پیش از هرکس اسم «آدام کِری» از آمریکا را می‌آورم. او تا قبل از ورود به حوزه تولید پادکست، به سبب مجریگری و فعالیت‌های رسانه‌ای در شبکه MTV مشهور بود.

ایده تولید پادکست به طور مشهودی تحت تأثیر انفجار اینترنت و فناوری در دهه اول قرن ۲۱ بود. ساخت وبلاگ که از سال ۱۹۹۹ جنبه عمومی پیدا کرد، در مدتی کوتاه چنان رشد سریعی کرد که در چندسال دهه ۲۰۰۰ هرکسی در هرجای دنیا صاحب یک وبلاگ بود. همان طور که وبلاگ به طور مستمر آپدیت می‌شد و محتوایش از طریق فید Rss به دست همه می‌رسید، آدام کری هم دوست داشت محتوای صوتی را از همین راه به گوش بقیه کاربران اینترنت برساند. برنامه نویسی به نام «دِیو وینر» در سال ۲۰۰۴ به کمک آدام کری آمد و پس از مدتی نخستین اپیزود از نخستین پادکست جهان منتشر شد. البته آن موقع پادکست اسم‌های دیگری داشت که معروف ترینشان «آی پادِر» بود که اشاره‌ای هم به آیپادهای اپل داشت.

پادکست چیست؟ درباره پادکست و ریشه این کلمه

Curry برنامه‌ای را توسعه داد به اسم iPodder که به او اجازه می‌داد به صورت خودکار و از طریق اینترنت محتوای رادیویی را بر روی iPod خود دانلود کند. کلمه پادکست تشکیل شده از دو کلمه مجزا است که شامل iPod و (منتشر کردن)Broadcast می‌شود. همان طور که می‌دانید iPod یکی از محبوب‌ترین دستگاه‌های پخش موسیقی است که توسط کمپانی اپل ساخته شده است.پس به طور خلاصه می‌توان گفت که پادکست شامل تمامی محتواهای صوتی می‌شود که به نحوی ویرایش شده‌اند و در کنار هم قرار گرفته‌اند.

انواع مختلف پادکست

شبیه به موسیقی و فیلم، پادکست هم ژانرها و مدل‌های مختلفی دارد، از پادکست مصاحبه‌ای گرفته تا تک نفره، میز گرد و پادکست قصه گو.
در پادکست مصاحبه‌ای، همان طور که مشخص است موضوع کلی پادکست مصاحبه با یک شخص دیگر به غیر از گوینده و راوی است. در این پادکست گفت و گویی دو طرفه بین گوینده و شخص مصاحبه شونده جریان پیدا می‌کند.
در پادکست تک نفره فقط و فقط یک شخص حضور دارد که با توجه به مهارت، کسب و کار و بیزینس خود شروع به صحبت می‌کند. در این پادکست شخص می‌تواند حول موضوعی جدید در کار خود صحبت کند، از تخصص خود بگوید و حتی راهکار ارائه دهد.
در پادکسب میز گرد تعداد افراد حاضر بیشتر از دو نفر است. در این مدل عموما یک مجری یا شخص پرسش کننده حضور دارد و تعدادی مهمان برای حضور در پادکست حاضر شده‌اند.
در پادکست قصه گو شخص شروع به داستان سرایی می‌کند. این پادکست به دو مدل مجزای غیر داستانی و داستانی تقسیم بندی می‌شود.
یکی دیگر از مدل‌های پادکست، پادکست ترکیبی است. این پادکست محصولی است ترکیبی از چندین مدل محتوای صوتی. برای مثال، در حین حال که می‌تواند داستانی باشد می‌تواند تک نفره، میز گرد و … هم باشد.

چه شد که پادکست جدی شد؟

پادکست کمتر از ۵ سال زمان نیاز داشت تا همان موفقیت وبلاگ‌ها را تکرار کند. آمریکا و بعدتر اروپا، مشتریان اصلی پادکست بودند. پادکست‌هایی که درباره موزیک، فوتبال، بسکتبال، اقتصاد و حتی تئوری‌های توطئه حرف می‌زدند و کسی کاری بهشان نداشت. یکی از الطاف پادکست، تمرکززدایی از رسانه و تولیدات آن بود. پیش‌تر وبلاگ اجازه داد هرکس هرچه دوست دارد را بنویسد و حالا نوبت این بود که هرکس هرچه دوست دارد پشت میکروفون بگوید و هرچه می‌خواهد بخواند.

اما چه شد که پادکست در ایران نتوانست با همان سرعت وبلاگ‌ها رشد کند؟ به نظر ۳ علت اصلی وجود دارد؛ اول، ورود دیرهنگام دیوایس‌های الکترونیک جدیدی مثل آیپاد، گوشی‌های هوشمند و وسایل ضبط ساده و دم دستی به ایران. دلیل دوم، زیرساخت‌های بسیار ضعیف اینترنت در ایران بود. سرعت اینترنت در ایران برای مدتی طولانی چنان پایین بود که دانلود فایل‌های صوتی بالای سه چهار مگابایت رؤیا بود. دلیل سوم هم هزینه زیاد بود. از طرفی تولید پادکست کاری دشوارتر از وبلاگ نویسی است و نیازمند سخت‌افزار و نرم افزاری پیشرفته‌تر بود.

جايگاه پادكست در ايران كجاست؟

باید گفت که بیشترین حجم شنیدن در جهان به موسیقی اختصاص دارد و بعد از آن خبر و هواشناسی. پادکست در رتبه نهم قرار گرفته و کتاب صوتی رتبه هفدهم را در اختیار دارد. ۵۷ درصد شنوندگان پادکست مردان و ۴۸ درصد زنان هستند که البته در سیستم بومی ایران این آمار کمی تفاوت دارد. این نسبت در ابتدا، ۷۴ به ۲۶ بود که در تازه‌ترین بررسی این نسبت جنسیتی ۶۹ به ۳۱ تغییر پیدا کرد که این موضوع نشان می‌دهد پادکست در جلب علاقه‌مندی زنان هنوز هم جای رشد دارد. در سال‌های اخیر و به‌خصوص دوسال گذشته، پادکست در ایران هم افزایش مخاطب چشمگیری پیدا کرده است. رده سنی ۲۵ تا ۳۴ سال با ۴۸ دهم درصد بیشترین میزان علاقه‌مندی پادکست را به خود اختصاص داده است. رده سنی ۳۵ تا ۴۴ با ۲۲ دهم درصد در رتبه دوم و رده سنی ۱۸ تا ۲۴ سال با ۱۸ دهم درصد در رتبه سوم قرار می‌گیرند. همچنین ۸۷ درصد کاربران از طریق وب و ۱۳ درصد از طریق اپلیکیشن‌های تلفن همراه از محتوای صوتی و پادکست‌ها استفاده می‌کنند. شاید بسیاری از ما پادکست را تنها فایل‌های میکس شده موسیقی بدانیم، اما در حال حاضر بیش از ۱۱ دسته‌بندی موضوعی برای پادکست‌های فارسی تعریف شده است که هشت موضوع اصلی شامل مدیریت و کارآفرینی با ۲۰ درصد، سلامت و سبک زندگی با ۱۶ درصد، شعر و ادبیات با ۱۵ درصد، روان‌شناسی و جامعه با ۱۵ درصد، تاریخ و هنر با ۱۳ درصد، علم و تکنولوژی با چهار درصد، کمدی و سرگرمی با سه درصد و سایر موضوعات با ۱۴ درصد، موضوعات مورد علاقه شنوندگان ایرانی را تشکیل می‌دهند.

پادكست؛در مسير روزمره شدن

اما آنچه به زبان ساده تر مي‌توان از اين سبك روزنامه نگاري فهميد،روایت عمیق و همراه با جزيیات زیاد از یک اتفاق گاهي واقعی است.شبیه یک رمان فشرده که در هیچ بخشی از داستان، تخیلات نویسنده وارد نشده باشد.پادکست تمام مزاياي موسيقي گوش كردن را دارد؛ به اضافه اینکه تکراری نمي شود و می‌تواند یکی از ابزارهایی باشد که شما با آن در جریان اخبار قرار می‌گیرید،می‌خندید،چیز یاد می‌گیرید یا به فکر فرو می‌روید یا دانش عمومی خود را به روز نگه می‌دارید.به عنوان مثال، «مسترمایند» كه يكي از بهترین قسمت‌های «کانال بی» است و داستان یکی از بزرگ‌ترین تبهکاران قرن ۲۱ را با روایتی بسیار جذاب از اول تا آخر تعریف می‌کند. داستان پر از جزيیات است و قسمت مهم ماجرا این است که شما حس می‌کنید گوينده درست وسط داستاني نشسته كه دارد آن را براي شما روايت مي كند!بعد از NPR كه پيشتر به آن اشاره شد، پادکست The‌Daily نيز از مهم‌ترين پادكست‌هاست که نیویورک تایمز آن را تولید می‌کند و يكي از دلايل جذابيت آن شايد نوع نگاه یک رسانه‌ حرفه‌ای به مفهوم خبر باشد.يعني نگاه به روندي كه مطبوعات، موضوعات را دنبال می‌کنند؛ به گونه اي که مقامات مجبور مي شوند به رسانه‌ها توضیح دهند و جزيیات را در اختیار آن‌ها قراردهند.انگار انسان‌ها از ابراز نظر واقعي خود ترسي ندارند.اين پادكست هرروز حوالی عصر به وقت تهران منتشر مي‌شود و کمتر از نیم ساعت زمان آن است.مایکل باربارو درباره یک موضوع مهم روز، به قدر کافی عمیق صحبت مي كند، نظر افراد مرتبط را می‌پرسد و با مقامات مصاحبه مي كند و بعد تیتر چند خبر مهم دیگر را به گوش مخاطب هديه مي‌كند. زمانی که صفحه پادکست را باز می‌کنیم اگر کاور جذاب باشد،انگیزه برای شنیدن پادکست ایجاد می‌شود. توضیح متنی هم که برای پادکست نوشته می‌شود، مهم است؛ به اين صورت كه اگر در توضیح به دغدغه‌های شنونده اشاره شود، انگیزه شنیدن دو برابر می‌شود و همچنین درصورتی‌که در 15 تا 30 ثانیه اول شنونده جذب شود،تمام پادکست را گوش می‌کند.

معرفی بهترین پادکست های فارسی

رادیو دور دنیا، هم فال و هم تماشا!

رادیو دور دنیا از سیر تا پیاز سفر و گردشگری را برای شما باز می‌کند تا به سادگی گوش کردن به یک پادکست در تجربه‌های سفر گردشگران حرفه‌ای، شریک شوید. این پادکست همه اطلاعات دست اولی که در سفر به یک منطقه خاص می‌تواند به دردتان بخورد در اختیارتان قرار می‌دهد تا اگر به آن نقطه سفر کردید بدانید قرار است با چه چیزهایی روبه‌رو شوید و چه چیزهایی را نباید از دست بدهید. رادیو دور دنیا را می‌توانید از اپ‌های پادگیر مثل کست باکس، اپل پادکست و شنوتو بشنوید و لذت ببری

پادکست چنل بی و داستان‌های واقعی باورنکردنی

کمتر کسی پیدا می‌شود که به پادکست فارسی ارادت داشته باشد و اسم چنل بی و علی بندی که این پادکست را تولید می‌کند به گوشش نخورده باشد! در پادکست فارسی چنل بی چیزی که می‌شنوید، داستان و افسانه نیست، بلکه واقعیت محض است! واقعیتی که می‌تواند تا روزها فکرتان را مشغول و نگه دارد. اگر جهان اطرافتان لبریز از تکرار شده و فکر می‌کنید همه انسان‌ها شبیه هم هستند، چنل بی دریچه‌ای جدید به‌سوی دنیای جدید برایتان باز می‌کند. راستی… با توجه به اینکه چنل بی داستان‌های واقعی باورنکردنی را روایت می‌کند، بهتر است آن را در حضور بچه‌ها گوش نکنید.

پادکست بی پلاس

پادکست بی پلاس هم زیر مجموعه‌ای از پادکست چنل بی است. اما اینبار در این پادکست با داستان‌های غیر واقعی سر و کار داریم که مجددا علی بندری عزیز با لحن شیرین و گویا آن‌ها را روایت می‌کند.

هلی تاک؛ پادکستی برای رسیدن به موفقیت

چه شد که مایکروسافت به اینجا رسید و تا این اندازه پیشرفت کرد؟ یا چه چیزی پشت پرده شرکت خودروسازی تسلا وجود دارد که آن را در جهان بی‌همتا کرده؟ اگر می‌خواهید سر از کار افراد موفق در بیاورید و بدانید که چه راهی را رفته‌اند تا به اینجا رسیده‌اند، باید پای صحبت‌های آن‌ها بنشینید. پادکست فارسی هلی تاک، یکی از بهترین پادکست های فارسی است که راه و روش زندگی منجر به موفقیت را به شما آموزش می‌دهد

پادکست فارسی رادیو مرز

چه چیزهایی می‌تواند بین شما، دوستان و حتی اعضای خانواده‌تان، یک مرز به اندازه یک طناب ضخیم، یک دیوار یا حتی فرسنگ‌ها فاصله ایجاد کند. آیا خود شما ایجادکننده این مرز هستید، یا اینکه اختلافی که هست را جامعه و دیگران به شما تحمیل کرده­‌اند؟ جواب همه این‌ها را می‌توانید در رادیو مرز پیدا کنید. مرضیه رسولی در رادیو مرز به دنبال چیزهایی رفته که بین انسان‌ها فاصله ایجاد می‌کند. فاصله‌هایی که گاهی درک آن­ها، جز برای کسی که از جمعی جداشده، برای دیگران سخت و غیرممکن است. برای اینکه بدانید چه چیزهایی در مرزبندی دنیای امروزی ما تاثیر دارد، پادکست فارسی رادیو مرز را حتما گوش کنید.

پادکست آلبوم؛ روایتی از پشت صحنه موسیقی و زندگی خواننده آهنگ

کسی که آهنگی را می‌خواند که میلیون‌ها نفر در جهان طرفدار دارد، در حقیقت انسانی است شبیه به همه آدم‌های دیگر، فقط توانسته احساسش را به‌گونه‌ای بیان کند که هزاران هزار نفر دیگر با او هم‌صدا شوند. می‌خواهید بدانید دلیل این هم‌صدایی چیست؟ با پادکست فارسی آلبوم همراه شود. در این پادکست، هر بار یک آلبوم موسیقی انتخاب می‌شود و تک‌تک آهنگ‌های آن را می‌شنوید. نقد و بررسی که همراه با این شنیدن هست، باعث می‌شود که تمام حوادث جاری در آهنگ از جلوی چشمتان مانند یک فیلم سریع بگذرد و حس و حال خواننده را بهتر درک کنید.

رادیو گیگ؛ پادکستی درباره تلاقی جامعه و تکنولوژی

جادی میرمیرانی در رادیو گیگ جدیدترین و جذاب­ترین تکنولوژی‌های روز جهان را پوشش می‌دهد. البته همه رادیو گیگ درباره ساخته‌های دست بشر نیست، گاهی هم جادی در این پادکست فارسی گریزی به مسائل مربوط به جامعه می­زند و همین تنوع است که این پادکست را برای کسانی که حتی با تکنولوژی بیگانه هستند جذاب می‌کند.

مجله اینترنتی تابناک جوان