پورپویز پوزه پهن کوچکترین عضو راستهی نهنگها است. مشخصهی اصلی این حیوان نداشتن بالهی پشتی و پوزهی کوتاه و پهن است. دندانها نیز پهن و دارای ۳ برجستگی (Lobe) است. در صورتیکه دندان دلفینها تیز و فاقد برجستگی هستند. رنگ قسمت بالای بدن خاکستری روشن با کمی آبی، زیر بدن روشنتر است، ولی به مجرد مردن رنگش تیره میشود. در وسط پشت پورپویز پوزه پهن نوار برجستهی تیرهرنگی وجود دارد. همچنین گاهی اوقات ناحیهی سفیدرنگی در اطراف دهان مشاهده میشود.
ویژگیهای ظاهری گونه پورپویز پوزه پهن
طول بدن ۱.۵ تا ۲ متر، طول باله سینهای حدود ۳۰ سانتیمتر و وزن ۴۵ تا ۷۰ کیلوگرم و کوچکترین عضو از راسته آببازان است. نداشتن باله پشتی مهمترین ویژگی این گونه است. باله سینهای بزرگ و در انتها مدور است. رنگ بدن خاکستری و اغلب زیرگلو و اطراف اندامهای تناسلی روشنتر است. نابالغین روشنتر از بالغین هستند. به جای باله پشتی، از قسمت میانی پشت بدن تا دم یک برجستگی مشاهده میشود. دندانهایی کوچک و باریک دارند. تعداد دندانها در هر نیم آرواره بین ۱۳ تا ۲۲ عدد است. دارای ۳ زیر گونه با ۳ محدوده پراکندگی متفاوت هستند که زیر گونه N. p. phocaenoides در آبهای ایران پراکندگی دارد.
پورپویز پوزه پهن معمولا به صورت انفرادی، جفت یا در گروههای کوچک دیده میشود. البته گروههای ۵۰تایی نیز گزارش شده است. برخلاف دلفینها حرکات نمایشی و پرانرژی ندارد. آبهای کم عمق را ترجیح داده، به آرامی حرکت کرده و مدت زمان زیادی را زیر آب نمیماند. معمولاً قایقها و شناورها را تعقیب نمیکنند. در شرایط طبیعی هرگز به خارج از آب نمیپرند. در منطقه حفاظتشده حرا در اطراف جزیره قشم معمولاً در جاهای بدون درخت میتوان برای مدت کوتاهی آن را مشاهده نمود. در سال ۱۳۸۵ تعداد ۲
پورپویز که در منطقه حفاظتشده حرا در تور صیادان گرفتار و کشته شده بودند، مشاهده شد.
تغذیه پورپویز پوزه پهن: بیشتر از ماهی و سختپوستان کوچک مثل میگوها تغذیه میکند. در حالت اسارت حدود ۵ تا ۶ درصد وزن خود غذا میخورد.
تولید مثل پورپویز پوزه پهن: هر ۲ سال یکبار زادآوری میکند. در زمستان
جفتگیری کرده و بعد از حدود ۱۱ ماه یک بچه با وزنی حدود ۷ تا ۱۰ کیلوگرم و طول ۷۵ تا ۸۵ سانتیمتر به دنیا میآورد. بچهها معمولاً در حالیکه بر پشت مادر سوارند، حرکت میکنند. در ۳ تا ۶ سالگی بالغ میشوند. طول عمر پورپویز پوزه پهن: طول عمر در طبیعت ۱۸ تا ۲۵ سال است.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی گونه پورپویز پوزه پهن در ایران
زیستگاه اصلی پورپویز پوزه پهن آبهای گرمسیری سواحل کم عمق
اقیانوس هند، رودخانههای بزرگ، مصبها و جنگلهای حرا است. از اکثر مناطق ساحلی دریای عمان و خلیج فارس گزارش شده است، ولی درحال حاضر بیشترین جمعیت این گونه در مناطق ساحلی
جزیره قشم و به خصوص منطقه حفاظت شده حرا مشاهده میشود. در سالهای ۹۱ – ۱۳۸۹ در سواحل بندرعباس، جاسک و بندر لنگه در استان هرمزگان و در منطقه حفاظت شدهمند در استان بوشهر به گل نشسته است.
وضعیت حفاظتی گونه پورپویز پوزه پهن
در زمره گونههای در معرض خطر انقراض
سازمان حفاظت محیط زیست، به دلیل کاهش جمعیت و پایین آمدن کیفیت زیستگاه به دلیل آلودگیهای نفتی در طبقه آسیبپذیر (VU) فهرست سرخ IUCN و همچنین در پیوست I کنوانسیون CITES قرار دارد. مهمترین عامل تهدید کننده جمعیت این گونه به دام افتادن در تورهای ماهیگیری است.از خانواده پورپویزها در ایران تنها همین گونه
پورپویز پوزه پهن در آبها دیده شده است.