از بیماری‌های منتقله از آب و غذا چه می‌دانیم؟

عفونت‌های منتقله از غذا عموما به دلیل باکتری‌ها، سموم باکتریایی، ویروس‌ها و انگل‌ها ایجاد می‌شوند که جزئیات آن به شرح زیر است:
باکتری‌ها: عوامل باکتریایی مختلفی ایجاد بیماری می‌کنند. باکتری‌ها به طور طبیعی در محیط یافت می‌شوند و در محیط زنده مانده و تکثیر می‌شوند. همچنین در بدن میزبان و در غذا نیز می‌توانند تکثیر پیدا کنند. به عنوان مثال باکتری سالمونلا موجب عفونت غذایی می‌شود.
سموم: سمومی هستند که عمدتا توسط باکتری‌ها تولید و آزاد می‌شوند، گرچه سموم ناشی از گیاهان، حیوانات، قارچ‌ها و سموم شیمیایی نیز می‌توانند مسمومیت غذایی بدهند.
ویروس‌ها: ارگانیسم‌های کوچکی هستند که فقط در داخل سلول زنده تکثیر پیدا می‌کنند. ویروس‌هایی که غذا را آلوده می‌کنند در انسان ایجاد عفونت منتقله از غذا می‌کنند. ویروس هپاتیت A و نورویروس یا نورواک ویروس از شایع‌ترین عوامل ویروسی شناخته شده در این گروه هستند.
انگل‌ها: ارگانیسم‌های تک سلولی یا چند سلولی هستند که در بدن میزبان تکثیر پیدا می‌کنند و در غذا نمی‌توانند تکثیر یابند. انگل‌ها می‌توانند تشکیل کیست دهند و در محیط بمانند. وقتی که کیست‌ها غذا یا آب را آلوده کنند و خورده شوند در بدن میزبان تکثیر می‌یابند و ایجاد عفونت غذایی می‌کنند.

راه انتقال بیماری‌های منتقله از آب و غذا در تمام موارد گوارشی و اغلب به صورت مدفوعی _ دهانی است. علائم و نشانه‌های بالینی در اغلب بیماری‌های منتقله از غذا شامل اسهال، تهوع، استفراغ و درد‌های شکمی است. این نشانه‌ها به طور متوسط در مدت ۴۸-۲۴ ساعت بعد از عفونت ظاهر شده و برای یک تا دو روز ادامه می‌یابد.

برای تعریف طغیان ناشی از یک بیماری منتقله از آب و غذا تعاریف مختلفی وجود دارد. مهمترین تعریف رایج در این مورد که در نظام مراقبت نیز به کار برده می‌شود به این شرح است: «اگر دو نفر یا بیشتر از یک غذا یا آشامیدنی مشترک استفاده کرده و علائم بالینی مشترکی داشته باشند، طغیان بیماری منتقله از غذا اتفاق افتاده است.»

افزایش مسافرت‌ها، افزایش مصرف غذا در بیرون از منزل، استفاده از غذا‌های آماده طبخ منجر به افزایش شیوع این بیماری‌ها در دنیا شده و بیماری‌های منتقله از غذا را به یک مشکل بهداشتی جهانی و بین المللی تبدیل کرده است. همچنین در سال‌های اخیر طغیان بیماری‌های منتقله از غذا در جهان نیز به دلایل متعددی از جمله افزایش تجارت مواد غذایی با کشور‌های دیگر، گسترش گردشگری، تغییر در عادات غذایی و افزایش مصرف محصولات دریایی از یک طرف و همچنین عدم دسترسی کافی به غذا در نتیجه فقر، خشکسالی، سیل، قحطی و وقوع حوادث و بلایا که سلامت غذای مصرفی مردم را تهدید کرده است رو به گسترش بوده و منجر به افزایش بروز عفونت‌ها و مسمومیت‌های منتقله از غذا در جهان شده است.

بر اساس تخمین سازمان جهانی بهداشت سالانه حدود ۶۰۰ میلیون نفر (یا تقریبا ۱ نفر به ازای هر ۱۰ نفر) در اثر خوردن غذای آلوده بیمار می‌شوند. درکشور‌های صنعتی هر سال بیشتر از ۳۰ درصد مردم به بیماری‌های منتقله از غذا مبتلا می‌شوند و سالیانه ۲۰ نفر به ازای هر یک میلیون نفر جان خود را به دلیل این بیماری‌ها از دست می‌دهند.

بر اساس گزارش مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها در آمریکا، سالانه تقریبا یک نفر به ازای هر ۶ نفر جمعیت (یا حدود ۴۸ میلیون نفر) به بیماری‌های منتقله از غذا مبتلا شده، ۱۲۸۰۰۰ نفر بستری شده و حدود ۳۰۰۰ مورد مرگ اتفاق می‌افتد. هزینه‌های صرف شده برای کنترل این طغیان‌ها بیش از ۳۵ بیلیون دلار تخمین زده شده است. همچنین در دنیا سالیانه حدود ۱.۸ میلیون مرگ ناشی از اسهال اتفاق می‌افتد که این اسهال‌ها عمدتا به دلیل بیماری‌های منتقله از آب و غذا است.

بنابر اعلام وزارت بهداشت، در کشور ما نیز بر اساس اطلاعات به دست آمده از اجرای نظام مراقبت بیماری‌های منتقله از آب و غذا، در چند سال اخیر سالانه بیش از ۴۰۰۰ مورد طغیان بیماری‌های منتقله از آب و غذا گزارش شده است. بررسی این طغیان‌ها نشان می‌دهد که سالانه حدودا ۲۲۰۰۰ نفر دچار علائم بالینی شده، ۳۰۰۰ نفر بستری و حدود ۴۰ مورد مرگ اتفاق افتاده است. در بیش از ۵۰ درصد موارد طغیان‌های گزارش شده به دنبال مصرف غذا بوده است. این طغیان‌ها در مناطق شهری و روستایی با نسبت تقریبا مساوی اتفاق افتاده و همچنین مبتلایان از همه گروه‌های سنی بوده‌اند.